Dýraverndarinn - 01.09.1959, Page 3

Tillögur Helga Valtýssonar
Sá maður, sem hefur sýnt mestan áhuga á við-
haldi og framtíð hreindýrastofnsins íslenzka, er
Helgi rithöfundur Valtýsson. Hann hefur kynnt
sér mjög vel hætti dýranna og lífsskilyrði, bæði
af eigin athugun og með því að hafa mjög náið
samband við þá menn í Noregi og Svíþjóð, sem
þekkja þar bezt til hreindýra og hreindýraræktar,
og auk þess sem hann hefur með ágætri bók um
hreindýrin íslenzku vakið á þeim áhuga, hefur
hann með ýtarlegum blaðagreinum, viðtölum við
áhrifamenn og bréfaskriftum til slíkra manna
reynzt óþreytandi um að vinna að þeirri skipan
hreindýramálanna, sem hann telur geta verið
hvort tveggja í senn: sæmandi og hagkvæma.
Hann heldur því eindregið fram, að eina skyn-
samlega úrræðið í þessum málum sé að temja
hreindýrin það mikið, að þau verði smölunarhæf
líkt og fé, sem gengur sumarlangt á afréttum.
Og engum mundi dyljast, að sé þetta raunveru-
lega framkvæmanlegt, án lítt yfirstíganlegs kostn-
aðar, hefur Helgi ómótmælanlega rétt fyrir sér.
Ef unnt væri að smala meginhluta hjarðarinnar á
einn stað, væri allt það tryggt, sem nú skal talið:
1. Að fargað sé nákvæmlega jafnmörgum
dýrum og nauðsyn krefur til að koma í veg fyrir
offjölgun.
2. Að ekki sé lógað öðrum og yngri dýrum
en æskilegt þykir að lóga.
3. Að dýrunum sé lógað af hæfum mönnum
með virkum skotvopnum og á mannsæmandi hátt.
4. Að nýting afurðanna sé skynsamleg og hag-
kvæm og þjóðin hafi þau not af hreindýrastofn-
inum, sem æskileg eru.
Raunhæfni tillagnanna
Sterkustu rökin gegn tillögum umbótamanna
hafa alltaf verið og eru þau, að þær séu ekki
framkvæmanlegar, séu draumórar, eða að minnsta
kosti svo kostnaðarsamar, að það geri þær óraun-
hæfar.
Helgi lítur svo á, að dýrin yrðu gerð á tveimur
til þremur misserum álíka smölunarhæf og annar
fénaður — með því að fylgjast daglega með
hjörðinni frá því að kýrnar bera, sem er hér á
landi í maimánuði, og síðan eitthvað fram eftir
sumrinu. Svo aftur að haustinu, um fengitímann,
og loks í krafstri að vetrinum, og væri þá stuggað
þannig við dýrunum, að þeim væri haldið til haga
í samræmi við tíðarfar, veðurátt og snjóalög.
Þessa skoðun sína byggir Helgi á áliti og um-
sögnum þeirra manna í Noregi og Svíþjóð, sem
eru nákunnugastir hreindýrum, háttum þeirra og
eðli, og ennfremur á umsögnum sumra þeirra
manna á Austurlandi, sem hafa haft nánust kynni
af hreindýrum hér á landi. Hafa þeir tjáð honum,
að þegar hópar hafa haldið sig í heimalöndum,
hafi dýrin fljótlega vanizt manninum og jafnvel
reynzt unnt að stugga þeim til í högum, án þess
að þau rykju út í buskann.
Það mundi öllum ljóst, að tamningu hreindýr-
anna mundu ekki aðrir geta annazt en vanir og
verulega vel hæfir Lappar. Fyrir tíu árum hafði
Helgi Valtýsson á hendi tilboð frá tveimur slík-
um mönnum um að þeir tækju að sér gæzlu hrein-
dýrahjarðarinnar íslenzku. Annar þeirra annast
nú fyrir Dani hreindýr þau, sem þeir fluttu til
Grænlands, en enn mundi þess kostur að fá slíka
menn hingað til lands, ef eftir þvi væri leitað af
alvöru með tilstilli velviljaðra manna í hreindýrá-
löndunum norrænu.
En þá er kostnaðarhliðin. Gerum ráð fyrir, að
Lapparnir þyrftu að vera þrír, svo mörg sem
hreindýrin eru orðin nú, og segjum, að laun þeirra
næmu ekki lægri upphæð samtals en tvö hundruð
þúsund krónum á ári. Talið er, að ekki verði kom-
ið í veg fyrir offjölgun, ef færri dýrum er lógað
í haust en sex hundruðum, en gerum ráð fyrir, að
hreindýrunum megi fjölga það mikið, að sjö
hundruð séu skotin á hverju hausti. Þar sem svo
til eingöngu er fargað gömlum törfum, mundi
mega ætla, að sjö hundruð dýr skiluðu 70.000 kg
af kjöti, með þeim þroska sem hreindýr hljóta
hér á landi. Nú er vitað, að feldirnir af íslenzkum
hreindýrum eru verðmeiri en feldir slíkra dýra í
öðrum löndum, og er það fyrir þær sakir, að hér
er ekki annar bitvargur en mýflugur, sem ekki
skemma skinnin. Frændþjóðum okkar hefur tek-
izt að selja hreindýrahorn allháu verði sem smíða-
efni, og ekki mundi hreindýrafeitin einskis virði.
Mundi ekki fjærri sanni það, sem Helgi Valtýsson
hefur haldið fram, að hreindýrahjörðin íslenzka
geti árlega skilað um það bil einni millj. kr. í verð-
mætum, ef aðstaða væri til að slátra dýrunum
þannig, að unnt væri að fara vel og hreinlega
DÝRAVERNDARINN
51