Dýraverndarinn - 01.08.1962, Blaðsíða 9

Nílhesturinn
Nykrar og nílhestar.
Hér áður á árum könnuðust allir, ungir og gaml-
ir, við nykurinn, sem átti að lifa í ýmsum vötnum
hér á landi, en geta jafnframt gengið á land. Hann
var svo líkur gráum hesti, að því er þjóðtrúin
hermdi, að menn gátu villzt á honum, lagt við hann
beizli og sezt á bak. Gat gengið vel að ríða honum,
ef menn gættu þess að nota ekkert orð, hvorki upp-
hátt né í hljóði, sem byrjaði á n. En ef menn sögðu
til dæmis: „Nú bar vel í veiði að ná í þennan hest,“
— þá þreif nykurinn eða nennirinn — eins og hann
hét öðru nafni — sprettinn og þaut með manninn,
sem á baki var, út í vatnið og steypti sér þar á kaf.
Nú kann að vera, að yngsta fólkið — og þá einkum
í bæjunum — kannist ekki við þessa þjóðtrú, hafi
ekki einu sinni heyrt nykur nefndan. í Noregi er
nykurinn — nökken — líka vatnabúi, en hann er
þar í mannslíki og leikur á hljóðfæri og jafnvel
syngur — og reynir á þann hátt að lokka fólk í
fossa og vötn, — og í þessari merkingu kemur nykur
fyrir í sumum ljóðum í íslenzku máli.
En það er hinn raunverulegi vatnahestur eða
nílhestur, sem hér mun frá sagt. Til eru af honum
tvær tegundir, báðar í Afríku og báðar stórar, en
þó önnur kölluð dvergnílhestur.
Ferlíkið.
Nílhesturinn er talinn vera skyldur svíninu langt
fram í ættir, og eru það aðallega tennurnar og tærn-
ar, sem til þess benda. Hann hefur geipistórar víg-
tennur, hálfhringlaga, og eru þessar tennur bæði
hversu bezt megi nota landið til mestra gæða fyrir
sem flest fólk. Verndun náttúrunnar er þar veiga-
tnikið atriði. Undir henni er líka komin andleg og
h'kamleg velferð mannsbarna framtíðarinnar. Það
er greinilega þýðingarmikið, að við björgum þeim
tegundum, sem ennþá búa með okkur, annars kunna
barnabarna-börn okkar að spyrja: „Hvað var villi-
dýr?“
í efri- og neðriskolti og fleiri en ein í hvorum. í
neðri skoltinum vísa þær mikið út og geta orðið 70
cm langar. Þær í efriskoltinum eru styttri og lóð-
réttari, en vísa þó út á við á sumum nilhestum og
geta verið það langar, að þær standi út úr hvoft-
inum. Tennur nílhestanna eru notaðar eins og fíla-
bein og eru enn verðmætari, því að beinið í þeim
er sléttara, harðara og fíngerðara. Þá hefur og níl-
hesturinn fjórar tær á hverjum fæti eins og svínið,
og húðin er hárlaus, nema hvað snoð er á bakinu á
lionum, — og auk þess hefur hann stutta og stífa
karnpa. Skrokkurinn er afarklumpslegur, hálsinn
stuttur og gildur og hausinn mjög stór og næstum
íerhyrndur, og fer í rauninni minna fyrir hauskúp-
unni og heilabúinu en kjálkum og snoppu. Húðin
er geysiþykk og er koparrauð sums staðar, en ann-
ars staðar gráblá. Þegar hann hefur verið lengi á
þurru landi og húðin er orðin þurr, sveitist hann
rauðum vökva, og liafa menn haldið, að hann sveitt-
ist blóði, háræðarnar spryngju af þurrkinum, en
þetta mun ekki rétt.
Karldýrin geta orðið 4 metra löng og hálfur ann-
ar metri á hæð, og rófan er 45 cm löng, og er það
eitt af því sérkennilega, að þegar dýrið hefur hægð-
ir, sveiflar það rófunni í hálfhring í sífellu og þyrl-
ar mykjunni út frá sér í allar áttir. Er hlegið dátt
í dýragörðum, þegar fólk sér þessi risaskepnu hafa
liægðir, því að það er eins og hún mali mykjuna
með rófunni. Karldýrið verður 2500 kíló að þyngd,
en liryssan er allmiklu minni og léttari.
Heimkynni nílhestsins eru í Afríku, enda nafn
hans clregið af ánni Níl, en í neðri hluta hennar
hefur honum nú verið útrýmt. Hann er annars í
flestum ám og vötnum Mið-Afríku, allt austan úr
Kenýa og vestur í Senegal. Hann syndir mjög vel,
og dæmi eru til þess, að hann hafi synt yfir sundið
milli meginlandsins og Sansíbar, en það er 30 kíló-
metra breitt — og mundi hann þá geta svamlað úr
Reykjavík og upp á Akranes og langleiðina til baka.
En hann fer einnig upp í fjöll og hefst við á há-
sléttum, ef það dettur í hann, og hafa menn jafn-
vel séð hann að vetrinum, þar sem svo hefur verið
kalt, að vötn hafa verið ísuð. En húðin á honum
er svo þykk, að hann þolir ekki aðeins vel hita,
heldur líka kulda.
Nílhesturinn heldur sig að deginum í vötnum
og ám og etur þá vatnaplöntur, en stundum liggur
hann í sólbaði á leirhólmum, þar sem hann verð-
dýraverndarinn
41