Vesturland - 24.12.1968, Qupperneq 9

SBR9 a&samtxxxrt smUtfixrÆaxsmxxn
9
ÖLAFUR KRISTJÁNSSON:
Dýrðarhljömur kirkjulílnkknanna
Keisaraklukkan í Moskvu
I hundruð ára hafa klukkur
hljómað mannkyninu til dýrð-
ar. Þær hafa boðað frið og
fögnuð, sorg og gleði, flutt
boðskap um sigur, elda, drep-
sóttir og önnur váleg tíðindi.
Klukknahljómurinn snertir
hverja kristna sál, bæði háa
og lága, unga sem gamla og
hefur um áraraðir kallað
okkur saman til helgistunda.
Þannig kveðjum við gamla
árið með klukknahringingu,
og sjáum iþað renna í ald-
anna skaut. En eins og sól rís
með degi, fögnum við hinu
nýja á sama hátt með sam-
hringingu og lítum vonbjört-
um augum fram á við.
Við getum sagt að í aðal-
atriðum fari messugjörð fram
þannig: Klukknahringing,
bæn, boðskapur og ræða,
söngur og hljóðfæraleikur,
klukknahringing. Sem sé,
kirkjan heilsar okkur og
kveður með samhljóm kirkju-
klukkna. Trúlega mundum við
sakna hins hátíðlega hljóms
og fátæklegri blær hvíldi yfir
messugjörð okkar ef þennan
þá fékk hann veitingu fyrir
Útskála-prestakalli. Sama ár
er svo síra Þorbergur Krist-
jánsson kosinn prestur í Bol-
ungarvík og hefur hann þjón-
að þar síðan.
Það hefur oft verið nefnt,
að kirkja Bolvíkinga ætti að
standa niðri í þorpinu, en
ekki uppi á Hóli. Eru sumir
þeirrar skoðunar, að þótt
Hólskirkja hafi á sínum tíma
verið vel í sveit sett, þegar
svo að segja öll byggðin var
frammi í dölunum, Syðridal
og Tungudal, þá sé hún það
ekki lengur, eftir að byggðin
færðist að sjónum og fjar-
læðist kirkjuna. Því kirkjan
eigi að vera þar, sem auðveld
ast sé að sækja hana og hafa
not af henni.
Ástæða er til að ætla, að
ef söfnuðurinn hefði verið bú
inn að eignast kirkjuna fyrir
60 árum, þegar ákveðið var
að reisa nýja kirkju, þá hefði
hún verið byggð niðri í þorp
inu, — af þeirri ástæðu einni,
þátt vantaði í kristnihaldið.
Máske getum við orðið sam-
mála um, að hljóðöldur
klukknanna sefi og stilli hug
vorn, og geri okkur móttæki-
legri fyrir boðskap kirkjunn-
ar.
Fornar heimildir segja, að
hinar fyrstu klukkur semvit
að er um, hafi borizt til Ev-
rópu um 500 e.kr. Pauliníus
biskup af Nóla á heiðurinn
af því að hafa fyrstur manna
innleitt klukkur og klukkna-
hringingu við hið kristna
kirkjuhald. Oftast eru klukk-
urnar steyptar úr bronzi og
eða úr málmblöndu af tini og
kopar. En það voru kristnu
munkarnir, sem fyrstir
steyptu klukkur úr bronzi í
Evrópu. Elztu gerðir af klukk
um voru líkar býflugnabúum
að gerð, og alsettar þrístrend
um holum, en holurnar áttu
að mynda skelfilega og hroll-
vekjandi tóna og áttu þeir að
hrekja á brott illa anda.
Kirkjuklukkur á Norðurlönd-
um eru flestar af þýzkri gerð.
að það hefði orðið langtum
ódýrara og þá umfram allt
fyrirhafnarminna, heldur en
að bera allan efnivið kirkj-
unnar á höndum upp á Hól,
um langan og erfiðan veg.
En slíkt kom varla til greina
þá, eins og á stóð, þar eð
kirkjan var í eigu Hólsbænda.
Ætla má, að umræður um
þetta — hvar kirkjan skuli
standa — eigi eftir að verða
ofarlega á baugi í Bolungar-
vík, ef til þess kemur að reist
verður þar ný sóknarkirkja,
sem gera má ráð fyrir að
verði áður en langur tími
líður. Verða eflaust um það
skiptar skoðanir. En eitt er
víst, að þrátt fyrir öll rök,
sem mæla með því að kirkjan
verði flutt niður í þorpið, þá
munu margir Bolvíkingar
eiga illt með að sætta sig
vi að kirkjan hverfi frá Hóli.
Þar hefur hún staðið frá alda
öðli og sett sérstæðan og
virðulegan svip á Víkina, —
og þar, en hvergi annarsstað-
ar, mun mörgum Bolvíkingum
finnast að kirkjan þeirra
verði að standa um ókominn
tíma.
Oftast er ein klukka af hverri
gerð.
Ekki hefur tekizt að fá
betri né hljómfegurri klukkur
en með þeirri gerð og lögun,
sem' Gerard de Wou í Erfurt
tókst með smíði sinnar frægu
klukku María Gloriosa. En
það var á árinu 1497. Ýmsir
málmar og efni hafa verið
reynd í klukkugerð, stálklukk
ur þykja hafa hvellan og harð
an hljóm. Það er heldur ekki
rétt, sem oft hefur verið álit-
ið, að klukkur gerðar úr silf-
ri og gulli séu hinar beztu
eða gefi fegurstan hljóminn.
Gullið er of dautt efni, og
ótrúlegt en satt er, að klukk-
ur steyptar úr steypujárni
hljóma betur en væru þær
úr silfri. Þyngd og stærð
kirkjuklukkna er mjög mis-
munandi. eru þær allt frá
nokkrum grömmum til marg
ra lesta að þyngd. Ein þyng-
sta klukka sem vitað er um,
vóg hvorki meira né minna
en 180 lestir og var um 7
metrar í þvermál. Þessi
klukka var sett upp í Moskvu
í Rússlandi árið 1733 en
skömmu eftir að hún var tek
in í notkun brann kirkjuturn-
inn og eyðilagðist hún í þeim
eldi. Til gamans má segja frá
því, að hún var nokkurra
mannhæða há, og þurfti 600
hermenn til þess að koma
henni fyrir á sínum stað í
kirkjutuminum. Stærsta
klukka sem nú er í notkun
er einnig í Moskvu og vegur
128 lestir.
Til þess, að við getum gert
okkur raunvemlega hugmynd
um hversu mikil ferlíki þess-
ar klukkur eru, getum við
gert samanburð á klukkum
þeim, sem Hólskirkja fékk
nýlega að gjöf og eru bæði
stórar og hljómfagrar. En
þær eru þrjár og er stærsta
klukkan 505 kg., önnur 292
kg. og hin þriðja 210 kg.
Þessar klukkur voru smíðaðar
í Þýzkalandi. Eru þær gefnar
í minningu þeirra hjóna Hall-
dóru Benediktsdóttur og
Bjarna Eiríkssonar, en gef-
endur eru synir þeirra hjóna.
Þar sem svo stutt er frá
vígslu þessara klukkna mun
ég ekki frekar ræða um þær,
en víkja aðeins að hinum
eldri klukkum Hólskirkju.
Vil ég leyfa mér að nota sem
heimildarrit bók Jóhanns
Bárðarsonar, Áraskip, sem
flestum Bolvíkingum mun
kunn. En þar segir:
„Um þessar mundir voru
húslestrar í verbúðum þvi
nær með öllu lagðir niður,
en sjómenn fóru í kirkju þeg-
ar messað var, en þá var
ekki messað nema þriðja
hvem sunnudag í Bolungar-
vík og annað árið á jólunum
og hitt á nýárinu.“ En þessi
lýsing er frá því um aldamót.
„Eftir kvöldmessuna aftan-
sönginn eða kvöldsönginn,
eins og það var kallað, á
gamlárskvöld, var það venja
að hringja kirkjuklukkunum
í sífellu fram eftir nóttu.
Mátti þá hver sem vildi
hringja klukkunum, skiptust
menn á um það, og tók hver
við af öðrum, meðan einhver
hafði ánægju af þessu.“
„Kirkjuklukkumar á Hóli
em stórar og því hljómmikl-
ar, þegar þeim er hringt af
kappi. Til þeirra heyrist um
alla Bolungarvík nema Syðri-
dal, af því fjall er á milli.
Talið er að til klukknanna
heyrist út á Skálavíkurheiði,
en þangað er um 6,5 km. frá
Hóli. Önnur klukkan er 51
cm, en hin 53 cm í þvermál,
eða 52 cm að meðaltali. Til
samanburðar má geta þess,
að klukkurnar á Hólum í
Hjaltadal em 53,75 cm, á
Bessastöðum 50,75 og í Dóm-
kirkjunni í Reykjavík 46,75
cm að meðaltali. Hvergi ann-
ars staðar á landinu munu
vera stærri klukkur en á
þessum fjórum stöðum, nema
hinar stærri kirkjuklukkur í
Landakoti. Þær eru þrjár og
til jafnaðar rúmlega helm-
ingi stærri en á Hólum.“
„önnur klukkan á Hóli er
smíðuð 1620 og þýzk að upp-
runa. Hin er smíðuð í Dan-
mörku 1775 og kom í stað-
inn fyrir aðra, er sprakk.
Aðrar áreiðanlegar heimildir
um klukkur þessar munu
ekki vera til, fyrir utan það
sem grafið er í sjálfar klukk-
umar, annað en ártölin og
uppruni klukknanna hefur
ekki neina sérstaka þýðingu í
þessu sambandi. En til em
munnmæli á þá leið, að þess-
ar klukkur hafi verið fengnar
svo stórar, til þess að í þeim
heyrðist út á Skálavíkurheiði,
því þar var reimleiki svo
magnaður, að mörgu fólki
varð að líftjóni. Segja munn-
mæli að alls hafi 19 manns
orðið þar úti og að þeir hafi