Vesturland - 24.12.1968, Blaðsíða 16

16
sans) aJes&FiKzxxH saaaFszÆSxxrocm
'F
JÓH. GUNNAR ÓLAFSSON:
• •
Orlagabrot úr Byggðasafni
í Byggðasafni Vestfjarða
eru ýmsir munir úr fór-
um Karitasar Hafliðadóttur
kennslukonu á Isafirði. Þeir
eru þangað komnir frá fóstur
syni hennar, Rögnvaldi Guð-
jónssyni, ísafirði, og eru bæði
runnir frá Karitas og Helgu
Ámundadóttur frá Kirkjubóli
í Langadal, sem var nánast
tengdamóðir hennar.
Meðal þessara gripa eru
skatthol eiginmanns Helgu,
Magnúsar Gíslasonar, setts
sýslumanns í ísafjarðarsýslu,
ponta Ámunda smiðs í Kirkju
bóli, föður Helgu, myndir eft-
ir Karitas af Rögnvaldi og
Magnúsi Húnboga, sonum
Helgu og Magnúsar, kistlar
og grafskrift eða minningar-
spjald um Rögnvald, sem hér
er ætlunin að gera að umtals-
efni.
En áður en horfið verður
að því efni, skal nokkur grein
gerð fyrir því fólki, sem kem
ur við sögu.
Um miðja síðustu öld var
tvívegis settur sýslumaður í
ísafjarðarsýslu Magnús sonur
séra Gísla Guðmundssonar
prests í Hítarnesi, og konu
hans Ragnhildar Gottskálks-
dóttur frá Efra-Ási í Hjalta-
dal.
Magnús varð stúdent frá
Bessastaðaskóla árið 1873, 23
ára að aldri. Hann fékk á-
gætan vitnisburð, enda var
hann skarpgáfaður og skáld-
mæltur. Að loknu prófi varð
hann skrifari hjá Bjama Þor-
steinssyni amtmanni á Stapa,
sem hélt við hann mikilli
tryggð og setti hann til
sýslumannsstarfa, þó að hann
væri ólöglærður.
Haustið 1848 var honum
falið að gegna sýslumanns-
embættinu í Isafjarðarsýslu
og veita því viðtöku úr hendi
Eggerts Briems sýslumanns,
sem veitt hafði verið Eyja-
f jarðarsýsla. Magnús var kom
inn norður að Melgraseyri á
Langadalsströnd 25. septem-
ber og hafði hreppt hið versta
veður á Þorskafjarðarheiði.
Eggert var um þær mundir í
þingaferðum norður í Jökul-
fjörðum. Þegar Eggert kom
úr þeirri ferð veitti Magnús
sýslunni viðtöku, en Eggert
var á Melgraseyri um vetur-
inn og Magnús hjá honum, en
síðan hjá Finnboga Jónssyni
bónda á Melgraseyri, bróður
Einars í Ögri, sem keypt hafði
stofu Eggerts sýsiumanns.
Haiöi hann fatið byggja hana
yiir sig, er hann ilutti irá
isaiirði að Meigraseyri, en
engin hitunartæki vor íhenni.
Magnus haiöi hug á aö íá
veitingu íyror sýsiunni, eítir
aö hann haiði venð þar um
skeiö, en Bjarni Þorsteinsson
amtmaður mun ekki haia
treyst sér til að mæia meo
þvi. Páil Meisted tók viö amt-
mu 1849 og virðist hann ekki
hafa verið eins veiviijaöur
Magnúsi og fyrirrennari hans.
Magnús gegndi embættinu
að þessu sinni fram á árið
1850, og tók þá við því Magn-
ús Pétursson fyrrum sýslu-
skrifari og var hann settur
sýslumaður fram á árið 1851,
en þá tók Magnús aftur við
sýslunni og gegndi því starfi
fram á árið 1855. Á því ári
kvæntist hann á Isafirði,
Helgu, dóttur Ámunda Hall-
dórssonar bónda og smiðs á
Kirkjubóli í Langadal og
settu þau bú á Hallsstöðum á
Langadalsströnd. Þau bjuggu
þar til árið 1857, en fluttu
að Álftártungu á Mýrum, eign
arjörð Magnúsar. Hann var
um skeið settur sýslumaður í
Mýrasýslu og síðan í Dala-
sýslu og bjó þá á Hrafna-
björgum í Hörðudal.
Magnús var annálaður fyrir
krafta, gáfur og skörungs-
skap, en þótti úr hófi fram
vínhneigður. Hann andaðist
árið 1867. Við andlát sitt stóð
hann í skuldum við ríkissjóð
bæði frá veru sinni í Isa-
fjarðarsýslu og Dalasýslu, og
urðu málaferli út af skiptum
á dánarbúi hans. Móðir hans
hafði lánað honum nokkra
fjárhæð, sem hann tryggði
með veði í Álftártungu. Ríkis
stjórnin taldi, að vextir af
upphæð þessari ættu að víkja
fyrir skuld Magnúsar við
ríkissjóð og féllst Landyfir-
réttur á það. Málið gekk til
hæstaréttar og var ekki lokið
fyrri en 1875 og þá með sömu
niðurstöðu.
Áður en Magnús kvæntist
eignaðist hann son, Eyjólf,
sem varð kunnur umrenning-
ur undir nafninu Eyjólfur
ljóstollur.
Þau Helga og Magnús eign-
uðust þessi böm. Ásgeir
Helga, sem um tíma var
verzlunarmaður við Hæsta-
kaupstaðarverzlunina á ísa-
firði en fór erlendis og mun
hafa andazt þar fljótlega, Þor
björn, sem alinn var upp að
Melstað hjá séra Guðmundi
Vigfússyni, hann dó 1870 að
Saurbæ í Eyjafirði, Magnús
Húnboga, sem fór ungur til
Karitas Hafliðadóttir,
kennslukona.
móðurbróður síns Hermanns
Jónssonar sýslumanns í Rang
árvallasýslu og dó að Velli
1888, og Rögnvald, sem fylgdi
jafnan móður sinni.
Eftir lát Magnúsar fór
Helga fyrst að Moldbrekku í
Kolbeinsstaðahreppi, en síðan
að Grenjum í Mýrasýslu. Það-
an fór hún að Eyri í Seyðis-
firði og var um tveggja ára
skeið ráðskona hjá Guðmundi
Bárðarsyni bónda þar. Þaðan
fór hún að Kirkjubóli í Langa
dal til föður síns, til aðstoðar
honum í ellinni. Árið 1875
var hún komin þangað. Þá
var faðir hennar 77 ára gam-
all, en Helga 41 árs. Rögn-
valdur sonur hennar var þá
8 ára. Ámundi andaðist árið
1881 og var þá 85 ára' að
aldri. Hann var góður smið-
ur og hagmæltur.
í Byggðasafni Vestfjarða
er minningartafla, sem hann
gerði og setti á leiði vinar
síns, Ásgeirs Ásgeirssonar
bónda á Rauðamýri, föður
Ásgeirs skipherra. Á fjölina
eru annars vegar skornar
þessar ljóðlínur, en hins veg-
ar eru upplýsingar um Ás-
geir:
Þu varst í lífi margra manna
munstur að sannri kærleiksdáð,
aumir það bæði og æðri sanna
atorku með í lengd og bráð,
mæt lifi þín á meðal vor
minning blessuð og dygða spor.
Eftir lát föður síns var
Helga á Kirkjubóli hjá Hall-
dóri, bróður sínum. Ámundi
átti Kirkjubólið og börn hans
eftir hann.
Rögnvaldur ólst upp með
móður sinni á Kirkjubóli.
Hann var fermdur 14 ára
gamall árið 1881. Prestur gaf
honum ágætan vitnisburð um
lestur, kunnáttu og hegðun.
Þegar hann hafði aldur til
fór hann í ólafsdalsskóla til
Torfa Bjamasonar og tók
þaðan próf í búfræðum.
Snemma bar á því, að hann
var vel hagmæltur. Hann
orti rímur af Barna-Steini,
Þorsteini Austfirðingi og Þor-
steini forvitna, og eru þær
varðveittar í handritum. Einn
ig orti hann formannavísur
úr Ögurnesinu, enda mun
hann hafa stundað þaðan
róðra. Þessar vísur hans eru
úr rímum af Barna-Steini:
Lifni hljóður hugurinn,
hyggju móður stanzi,
vakni hróðrar hani minn,
harpan ljóða dansi.
Frá mér dýrðleg dagsins sunna drunga lyfti,
Fjölnishrafninn fjaðraklippti
fljúgi nú í annað skipti.
Rímur af Þorsteini Aust-
firðingi orti Rögnavldur 17
ára. Þar eru þessar vísur:
Frí af meini menntaslyng
mána hlíðin hvera,
af Þorsteini Austfirðing
eg vil bögur gera.
Upphaf birtist þáttar þar:
Þorsteinn nefndist maður,
austfirzkur að ætt sá var
álma sveigir hraður.
Rímurnar af Þorsteini for-
vitna orti Rögnvaldur árið
1885, 19 ára gamall, fyrir
Karitas Hafliðadóttur. Upp-
hafsvísur mansöngs og rímu
eru þessar:
Ef eg hraðast þáttinn þyl,
þrimils staða fleygir,
eg Gunnlaðar vitja vil,
vita hvað hún segir.
Knörrinn Dáins svo fram set,
Sóns þar láin springur,
fleina Þráinn Þorsteinn hét,
það var Snjálendingur.
Um þessar mundir bjuggu
á Fremri-Bakka í Langadal
Hafliði Guðnason og Filippía
Hjálmarsdóttir, og var hún
síðari kona hans. Böm hans
af fyrra hjónabandi voru Þórð
ur, Sigríður, Valgerður, Guð-
mundur, Guðni, Hafliði og
Guðrún, en böm Hafliða og
Filippíu voru Karitas og
Hjálmar, sem síðast átti
heima á ísafirði og var al-
kunnur hagyrðingur.
Fremri-Bakki er í austur-
hlíð Langadals gegnt Kirkju-
bóli og rennur Langadalsá á
milli bæjanna. Kirkjuból er
höfuðból dalsins, og þar var
kirkjustaður og hafði verið
um langan aldur. Þar var
bændakirkja og bjuggu sókn-
arprestar ekki á Kirkjubóli,
nema endrum og eins. Árið
1885 var kirkjan flutt þaðan
að Nauteyri, en grafreiturinn
á Kirkjubóli hefur verið not-
aður í viðlögum til þessa
dags.
Karitas ólst upp í foreldra-
húsum og var fermd frá þeim
árið 1878 14 ára gömul. Hún
fékk ágætan vitnisburð hjá