Heilbrigðismál - 01.03.1983, Blaðsíða 22

getur orðið frumufjölgun í brjóst-
göngunum, undan hormónunum.
Útvíkkun kirtilganganna og sepa-
myndun þar leiðir til hnútamyndun-
ar. Stöku sinnum safnast þar fyrir
vessi sem getur vætlað fram úr
geirvörtunni, ýmist ljós eða dökk-
leitur, stundum blóðugur. Til þess
að sannreyna hvers konar breytingar
eru þarna á ferðinni, eru þrjú ráð
tiltæk: brjóstamyndataka, nálstunga
til frumugreiningar og vefjasýnis-
taka. Priðji kosturinn telst öruggast-
ur, en það verður mörgum konum
þungbært að láta oft taka slíka hnúta
úr brjósti. Því er reynt að fylgja í-
haldssamari aðferðum, þó þannig að
fyllsta öryggis sé gætt.
Þegar kona finnur hnút í brjósti,
og ekki er vafa undirorpið að
konunni er þessi fyrirferð framandi,
er ekki ástæða til að bíða boðanna
heldur sjálfsagt að sannreyna hvers
eðlis fyrirferðin er. Best er að leita
til heimilislæknis og getur hann
metið hvaða aðferð honum lítist
heppilegust til greiningar af þeim
þremur aðferðum sem að framan
eru taldar. Geti konan ekki náð til
síns læknis hefur hún getað leitað
beint til Leitarstöðvarinnar. Ef hinar
einfaldari aðferðir benda á góðkynja
hnút, er það í valdi heimilislæknisins
SJÁLFSSKOÐUN
BRJÓSTA
30-69 ÁRA KONUR
NEI 27% 24% 27% 27%

JÁ, EN EKKI REGLU- LEGA 43% 41% 48% 52%

JÁ, REGLU- LEGA
30% 35% 25% 21%
1979198019811982
og sjúklingsins að ákveða um fram-
haldið. Oftast er þá ráðlegt að bíða
og sjá til. Hnúturinn getur horfið
sjálfkrafa en verði svo ekki, og ekki
síst ef hann stækkar, þykir ráðlegt að
fjarlægja hann til gaumgæfilegrar
vefjarannsóknar. Sé niðurstaða
myndatökunnar og nálarsýnisins sú
að rétt sé að fjarlægja hnútinn,
skyldi það gert strax. Með þessu
móti er unnt að hafa í frammi mark-
vissa þjónustu til þeirra kvenna, sem
verða fyrir því að finna hnút í
brjósti.
A síðustu árum hefur verið reynt
að halda uppi leit að brjósta-
krabbameini með myndatökum
(mammografíu), sérstaklega á því
aldursskeiði sem konum er hættast
við brjóstakrabbameini. Tilraunir á
þessu sviði standa nú yfir í Svíþjóð,
Bandaríkjunum og víðar.
í stuttu máli beinast aðgerðir
Krabbameinsfélags íslands gegn
brjóstakrabbameini að því að mæla
eindregið með reglulegri sjálfskoðun
brjósta (helst mánaðarlega og þá að
afstöðnum blæðingum hjá konum á
frjósemisskeiði). Við komu í skoðun
hjá Leitarstöðinni er konum auk
þess boðið að brjóst þeirra séu
skoðuð um leið og þær koma til þess
að láta athuga grindarholslíffærin.
Ef konan finnur hnút og/eða læknir-
inn telur ástæðu til er tekin röntgen-
mynd (nema konan sé yngri en 35
ára) og ástunga gerð með mjórri nál
til frumurannsóknar. Þar sem dökk-
leitur vessi eða blóð kemur úr
geirvörtu er fengið frumusýni úr
vessanum og röntgenmynd tekin.
Ef eitthvað óeðlilegt greinist við
þessar rannsóknir er það fjarlægt
með skurðaðgerð til vefjarannsókn-
ar. Allir þeir hnútar sem ekki vilja
hverfa eftir hæfilegan tíma (nokkra
mánuði) eru einnig numdir á brott til
öryggis, þótt stungusýni og röntgen-
mynd hafi bent til góðkynja breyt-
inga.
Grein þessa samdi Gunnlaugur
Geirsson yfirlœknir Frumurannsókna-
stofu Krabbameinsfélagsins.
Á nœslu blaðsíðu eru birtar leiðbein-
ingar um sjálfskönnun brjóstanna, en
þetta var áður birt í Fréttabréfi um
heilbrigðismál fyrir fimm árum. Jafn-
framt skal bent á það að á heilsugœslu-
stöðvum er hœgt að fá bæklinginn
„Hvernig þú átt að skoða brjóstin", en
hann er nr. 4 í flokki Fræðslurita
Krabbameinsfélagsins.
22 HEILBRIGÐISMÁL 1/1983