Heilbrigðismál - 01.03.1996, Síða 15

Norska krabbameinsfélagið
Reykingar og holdafar:
Er hægt að losna við tóbakið
án þess að fitna?
Grein eftir Laufeyju Steingrímsdóttur
Hversu eftirsóknarvert er að vera
grannur? Eru menn jafnvel tilbúnir
til að deyja fyrir líkamsvöxtinn?
Sumir virðast vera þessarar skoð-
unar, a.m.k. þeir sem halda þyngd-
inni í skefjum með reykingum.
Ahrif reykinga á líkamsþyngd
eru óumdeild. Reykingamenn eru
að jafnaði léttari en hinir reyklausu,
offita er sjaldgæfari í þeirra hópi
og, það sem meira er, flestir fitna
þegar þeir hætta að reykja. Astæð-
ur þessa eru nokkuð skýrar: Nikó-
tín örvar beinlínis efnaskiptin
þannig að reykingamenn þurfa
fleiri hitaeiningar úr fæðunni til að
halda holdum en eðlilegt getur tal-
ist. Þar við bætist að tóbakið dregur
gjarnan úr matarlyst, ekki síst þar
sem sígarettan kemur í staðinn fyr-
ir nart á milli mála. Það er því varla
að sökum að spyrja, þegar sagt er
skilið við tóbakið geta aukapúðarn-
ir gert óþægilega vart við sig. Að
jafnaði er þyngdaraukningin um
4-5 kg eftir fyrsta reyklausa árið,
sumir fitna þó iítið sem ekkert en
aðrir meira, jafnvel svo að offita
hlýst af öllu saman.
En er veruleg þyngdaraukning
óumflýjanleg afleiðing reykbind-
indis? Nei, síður en svo. Meira að
segja þarf hér ekki að vera á ferð-
inni enn ein kvöðin, enn eitt bind-
indið sem leggst á þjakaðar sálir
fyrrverandi reykingamanna. Þvert
á móti getur holl og góð fæða og
dagleg hreyfing ekki aðeins komið í
veg fyrir þyngdaraukningu heldur
getur bættur og breyttur lífsstíll
beinlínis aukið vellíðan og styrkt
okkur í baráttunni við reykinga-
vanann. Á hinn bóginn má ekki sjá
ofsjónum yfir einu eða tveimur
kílóum, því oft á tíðum eru fyrrver-
andi reykingamenn einungis að ná
sinni eðlilegu þyngd eftir langvar-
andi undirþyngd. I rauninni er
I þyngdaraukningin samfara því að
hætta að reykja álíka mikil og eftir
meðgöngu. Flestar konur fitna svo-
lítið þegar þær ganga með barn og
að jafnaði eru þær um 4 kílóum
þyngri eftir barnsburð en þær voru
fyrir. Ottinn við að fitna kemur þó
sjaldan í veg fyrir að konur vilji
eignast börn enda tekst flestum að
losna við þessi fáu kíló á nokkrum
mánuðum. Svipaða sögu ætti að
vera hægt að segja af þeim sem
hætta að reykja.
I könnun sem gerð var á matar-
æði Islendinga árið 1990 kom
greinilega í ljós að reykingamenn
Barátta við aukakílóin í kjölfar
reykbindindis reynist mörgum
erfið, en er gert of mikið úr henni?
hafa aðrar matarvenjur en hinir
sem ekki reykja. Það sem einkenndi
reykingamenn umfram aðra var
inun feitara og óhollara fæði með
minna af grænmeti og ávöxtum.
Undir eðlilegum kringumstæðum
mætti búast við að slíkar matar-
venjur leiddu til offitu. Slík er þó
ekki raunin þegar reykingamenn
eiga í hlut - þar til sá hinn sami
hættir að reykja. Þá verður sígarett-
an ekki lengur til að minnka matar-
lystina og örva efnaskiptin og mat-
arvenjurnar fara að segja til sín
með aukinni þyngd. Líkur á offitu
eru því jafnvel meiri meðal fyrrver-
andi reykingamanna en meðal
þeirra sem aldrei hafa reykt, svo
framarlega sem ekkert er gert til að
breyta öðrum lífsvenjum jafnhliða
HEILBRIGÐISMÁL 1/1996 15