Tíðindablaðið - 25.10.1974, Blaðsíða 10

Fríløtan
TÍÐINDABLAÐIÐ fríggjadagin 25. oktober 1974 Síða 10
llla staddir
Sjálvandi havi eg eisini
upplivað nógvar ringar
ferðir á sjógvi. Eg minnist
í 1933, at vit komu heim úr
Grønlandi við Kristionnu
og komu i ís. Vit vóru út-
fyri ísblinkinum, tá ódnar-
veður knappliga kom á. ís-
stykkini vóru stór, og ikki
kundu vit leggja stilt av
vanda fyri at reka á tey.
Vit fingu ein sjógv, lúku-
karmurin skrædnaði, og
nógvur sjógvur lak niður.
Maskinmeistarin kom upp
og segði, at nú steðgaði
maskinan. Tá sá tað so óg-
vusligt út, at eg haldi ikki,
at nakar maður hevði vón
um at bera boð aftur i bý.
Men til alla lukku virk-
aðu pumpumar væl, og
hóast nógvur sjógvur kom
í hana, so steðgaði mask-
inan ikki. Vit fingu neglt
segl útyvir lúkuna. Enn
tann dag í dag dugi eg illa
at fata, at vit komu livandi
frá hesi ferð, so illa vóm
vit staddir.
Seinasta túrin
sakk skipið
Eg førdi ikki skip eftir at
eg i 1947 fór í land av
Maritanu, men eg var til
skips i mong ár eftir tað.
Tey seinastu árini, eg
var burtur, var eg við
Tinganesi. Vit fiskaðu við
bátum yviri í Grønlandi.
Eitt árið var eg formaður á
einum báti, og hini árini
arbeiddi eg umborð. Eg
helt, at hetta mátti vera
eitt tað besta sjólívið fyri
ein eldri mann, sum hevði
hug at vera burtur. Ann-
ars hevði eg ætlað mær at
lagt meg upp á land fyrr
enn eg gjørdi, men hugurin
til sjógvin var so góður.
Seinasta túrin eg var til
skips var við Tinganes í
1963, tað var tað árið, hon
sakk.
Tað var ongin vandi á
ferð. Veðrið var av tí
besta, og nógv skip vóru í
nánd, tá vit sigldu á sker.
Vit høvdu góða tíð at fara
av skipinum, men vit fóru
kortini í bjargingarbátar-
nar.
Hetta sama summarið
hevði eg fylt 70, og nú
legðist eg upp á land.
Hetta var einastu ferð øll
tey mongu árini eg var á
sjónum, at eg sá eitt skip,
sum eg hevði verið við,
søkka. Og tað var í grund-
ini ein syrgilig sjón at
siggja eitt skip, sum ein
kendi so væl, hvørva í
havsins dýpi.
skúla fjúrtan dagar í senn,
og ta triðju vikuna var
lærarin í Tjørnuvik. Men
lærarin skilti væl umstøð-
urnar í Føroyum tá, so tá
nakar útróður var og
dreingirnir kundu vera til
nyttu við at hjálpa til, so
bóðu vit okkum frí úr
skúlanum. Vit byrjaðu at
rógva út 12 ára gamlir.
Lærarin plagdi eisini at
rógva út viðhvørt. Lønin
hjá honum var ikki so stór.
Tað sum umráddi við
skúlanum var, at vit lærdu
at lesa og skriva og eitt
sindur at rokna. E.g var
yngstuf av 12 systkjum,
so eg hevði nógv eldri at
leggja mær lag á.
Ikki slapp eg til skips
fyrr enn eg var 15 ára
gamal. Eg skuldi konfir-
merast fyrst. Eg minnist
ein drongur, sum var eitt
lítið sindur eldri enn eg,
slapp at konfirmerast fyrr,
-og slapp sostatt fyrr'til
skips, tá var ógvuliga
ringt lag á mær, tí eg ikki
eisini kundi sleppa avstað.
Skipari
Fyrsta árið eg førdi skip
var í 1919. Tá førdi eg
Ørvingin saman við Kristi-
an Sivertsen við Gjógv. í
1922 førdi eg so aftur skip,
tað var Maria, sum
Tummas við Kráir átti, og
frá nú førdi eg skip líka til
1947.
Eg var heppin, tí eg fekk
eitt tað besta skipið at
føra, sum føroyingar tá
áttu. Eg leit nógv á hetta
skipið, so eg tordi at royna
leiðir, sum kundu vera
vandafullar, men har
nógvur fiskur var at fáa.
Hetta gjørdi, at eg fekk
væl av fiski.
Tey seinastu árini, Óla
Max førdi skip, hevði hann
Maritanu. Hann sigldi til
Aberdeen við henni við
fiski krígsárini. Tá kríggið
var liðugt, sigur hann,
høvdu teir funnið útav, at
eg sum skipari hevði gjørt
flestar túrar við sama skipi
niður til bretska marknað-
in undir krígnum, og eg
varð tí seinni gjørdur til
heiðurslim í Føroya skip-
ara- og navigatørfelag.
Álopnir av
flúgvara
Tað var óhugnaligt at sigla
undir krígnum, men okk-
um hendi onki. Einaferð
vóru vit álopnir av flúgv-
a a. Maritana mundi vera
tað fyrsta skipið, sum fekk
skottryggjað stýrhús. Teir
stoyptu rundanum stýr-
húsið og niður á takið, so
at kúlur ikki skuldu kunna
fara igjøgnum. Tá teir
gjørdu hetta, helt eg við
reiðaran, at eg trúði onki
uppá, at hatta kundi halda
fyri kúlum. Hann sendi
boð eftir eingilskmonnun-
um at fáa teir at skjóta
ígjøgnum við maskinbyrs-
u. Kúlan kom ígjøgnum,
men tað var so lítil kraft
eftir í henni, at hon datt
niður inni í stýrhúsinum.
So var hetta styrkt, so at
tað skuldi vera heilt trygt.
Hevði tað ikki verið
stoypt rundanum stýrhús-
ið ta ferðina, tá flúgvarin
leyp á, so hevði tað helst
ikki verið so væl vorðið.
Hann kastaði fyrst tvær
bumbur, men báðar komu
tær niður aftanfyri skipið,
og so byrjaði hann .at
skjóta. Allir menninir vóru
í stýrhúsinum uttan mask-
inmaðurin, sum ikki slapp
inn. Men tað hendi ikki
nevniverdur skaði. Onkur
kúla kom í kahúttina, men
har var ongin maður, og
mesanurin datt niður.
Vit plagdu ofta at hava
venjingar umborð fyri at
vita, hvussu skjótt vit
kundu seta bátin út, men
vit sluppu ógvuliga væl
burturúr hesi sigling.
Taan 81 ára gamli fyrrverandi skiparin situr nú lamin, men tað eru bert 11 ár, síðar
hann legðist upp á land
Argjakoppur úr tini _
frá gamla Argjahospitalinum.
(Fornminnissavnið)
Argjakoppur
Ta spitølsku sjúkuna,
fólk fingu her á landi,
rópar Lucas Debes «Ele-
phantia»: «Thi Ansicted
saa velsom Lemmeme
ere meest paa alle fulde
aff Blyfarfvede Knuder
hvilcke undertiden bryde
ud saa som Bylder hvor
ved de see meget hess-
lige ud i Ansicterne, de
ere ellers alle hæse, oc
tala igiennem Næsen».
Lucas Debes vil vera
við, at luftin í Føroyum
og maturin eru orsøkin
til, at sjúkan fær gjørt
um seg.
Spitalska sjúkan
hvarv mitt í 18. øld — og
hospitalið, eini rættuliga
stór timburhús, varð nú
mestsum eitt heim fyri
einstøk fátæk ófullfør og
onnur neyðardýr. Um
1800 var tað sera illa
farið, og tá ið nýggja
sjúkrahúsið í Havn varð
vígt í 1829 varð Argja-
hospitalið selt saman við
jørð sini.
Tann einfaldi tinkopp-
urin, ið mynd er av í
dag, er- frá hesum dapra
Argjahospitali.
A hesum teigi seinasta
fríggjadag var okkurt
gásareyga komið skeivt
fyri. Gev gætur, at øll
frásøgnin um tenn var
eftir R. K. Rasmussen
doktara.
- b.
í gomlum døgum var
«hospital» á Argjum —
t.v.s. eitt stað, hagar
tey beindu fólk við
smittandi sjúkum, kryp-
lingar, ófullfør og onnur
ólukkudýr. Tá var eingin
bygd á Argjum.
Hvussu gamalt Argja-
hospitalið er, vita vit
ikki, men fyrstu ferð er
tað nevnt í 1547. Kanska
er tað frá katólskari tíð,
tá ið munkarnir røktu
tey sjúku.
4 merkur innangarðs
hoyrđu til hospitalið,
annars livdi tað av gáv-
um, olmussu, ymiskum
føstum avgjøldum, bót-
um og studningi frá ti
almenna.
Sjúklingarnir vóru
fyrst og fremst spitølsk.
Lucas Debes sigur
(1673), at í hansara tíð er
studningurin so ríkilig-
ur, at nærum øll tey, ið
hendan sjúkan hevur
rámt, fáa innivist, með-
an bert einir 12 persónar
kundu vera har fyrr.
Sýslumenninir høvdu
skyldu at taka tey, ið
spitølsk vóru, og føra
tey til Argjar. Við sær
skuldu tey hava alt, tey
áttu.