Fréttablaðið - 29.12.2009, Blaðsíða 16

16 29. desember 2009 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
UMRÆÐAN
Eygló Harðardóttir skrifar um skatta
Um áramótin verður tekið upp nýtt skatt-kerfi með þremur þrepum. Þetta eru
mestu breytingar sem gerðar hafa verið
á tekjuskattskerfinu frá 1988, þegar stað-
greiðslan var innleidd. En þar lýkur sam-
líkingunni.
Árið 1988 var ætlunin að einfalda tekju-
skattskerfið. Tekin var upp ein skattpró-
senta með háum persónuafslætti í stað
flókins kerfis frádráttarliða. Í ár virðist ætlunin
að flækja tekjuskattskerfið á ný. Nú verða notað-
ar þrjár skattprósentur og verðtrygging persónu-
afsláttar afnumin en allri ábyrgð og kostnaði vegna
kerfisins verður varpað yfir á almenning og fyrir-
tæki.
Breytingarnar 1988 voru mörg ár í undirbún-
ingi og voru unnar í miklu samstarfi við alla hags-
munaaðila. Ríkisstjórn og Alþingi gáfu stofnunum
og fyrirtækjum tæpt ár til að innleiða breytingarn-
ar frá því lögin voru samþykkt og þar til þau tóku
gildi. Nú er undirbúningur lítill og samráð við hags-
munaaðila nánast ekkert. Frumvarpið kom fram í
nóvember og lögin taka gildi mánuði seinna. Þetta
sleifarlag er reyndar hefðbundið vinnulag
hjá þessari ríkisstjórn.
Árið 1988 voru breytingarnar kynnt-
ar á fjölda funda og með sérstakri auglýs-
ingaherferð. Nú er látið duga að senda eina
fréttatilkynningu á Þorláksmessu. Almenn-
ingur, sem vart gerir sér grein fyrir þeirri
miklu ábyrgð sem hann mun taka á eigin
skattgreiðslum, gat því kynnt sér málið yfir
skötu eða í jólagjafainnkaupunum.
Sérfræðingar hafa bent á að breytingarn-
ar á tekjuskattskerfinu snúist ekki um tekju-
öflun ríkissjóðs eða jöfnun byrða. Hægt
væri að ná sömu áhrifum með því að hækka per-
sónuafsláttinn í 58.500 kr. og tekjuskattsprósent-
una í 42,8%.
Fjármálaráðherra segir þetta norræna velferð.
Skattkerfið er vissulega norrænt, en velferðina vant-
ar. Þrepaskipt skattkerfi er nefnilega aðeins lítill
hluti hins norræna velferðarkerfis. Hin raunveru-
lega velferð lætur hins vegar á sér standa. Því eru
þetta aðeins vanhugsaðar og illa útfærðar skatta-
hækkanir sem fjármálaráðherra hefur dreymt um
meðan hann beið þess að hans tími kæmi. Maður
hefði haldið að eftir alla biðina yrði Skattakrækir
betur undirbúinn.
Höfundur er alþingismaður.
Steingrímur skattakrækir
EYGLÓ
HARÐARDÓTTIR
Á undanförnum áratugum hafa valdahlutföll á milli fjár-
magnseigenda og hinna vinnandi
stétta raskast verulega í ferli sem
oft er nefnt alþjóðavæðing fjár-
magnsins. Bönd þjóðríkja hafa
brostið af fjármagnseigendum
sem geta flutt fjármuni marga
hringi um hnöttinn á sólarhring.
Samtímis hafa verið settar miklar
hömlur á möguleika fátæks fólks
í leit að vinnu og betri kjörum til
að flytja til auðugri landa heims-
ins og lög um innflytjendur hafa
víðast hvar verið hert. Heimurinn
skiptist í auknum mæli í auðugar
þjóðir sem búa yfir fjármagni og
fátækar þjóðir þar sem íbúafjöldi
hefur margfaldast. Staða hinna
vinnandi stétta virðist því hafa
versnað hin seinni ár og af þessu
sprettur það sem oft er kallað
„andóf gegn alþjóðavæðingu“ þótt
fyrst og fremst sé verið að mót-
mæla því hvernig ríkisstjórnir
og auðhringar hafa hertekið ferli
sem gæti verið öllum í hag.
Staða ríkja innan alþjóðasam-
félagsins veldur því að þeir sem
eiga viðskipti eru í ólíkri stöðu.
Stofnanir eins og Alþjóðavið-
skiptastofnunin, Alþjóðabankinn
og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
eru undir stjórn auðugra iðn-
ríkja sem hafa meiri áhrif á starf
þeirra en fátæku ríkin þar sem
meirihluti jarðarbúa býr. Breyt-
ingar sem varða fólk um allan
heim eru teknar á lokuðum fund-
um þar sem opinberir aðilar og
valdamiklir hagsmunaaðilar (sem
oft eru ekki í umboði neins nema
eigin auðs) hittast og ákveða að
auka frelsi fjármagns enn frekar.
Á slíkum fundum eru fulltrúar
launafólks hafðir á hliðarlínunni
ef þeir eru þarna yfirleitt.
Alþjóðavæðing fjármagns-
ins og allt sem henni fylgir er
því ekki þróun sem hefur átt sér
stað vegna tækniframfara eða
annarra sjálfsprottinna breyt-
inga. Hún hefur verið ákveðin og
ferlinu stjórnað af ríkisstjórn-
um iðnríkja, alþjóðastofnunum
undir stjórn hinna sömu iðnríkja
og hagsmunaaðilum sem eru í
aðstöðu til að hafa áhrif á þessa
aðila. Þetta ferli er að verulegu
leyti ólýðræðislegt þar sem vægi
landa innan alþjóðasamfélagsins
hefur verið í meira samræmi við
auðlegð en íbúafjölda. Þar að auki
eru ákvarðanir iðulega teknar af
ríkisstjórnum en ekki þjóðþing-
um sem veldur því að sjónarmið
færri aðila komast að.
Við Íslendingar höfum að und-
anförnu kynnst því birtingar-
formi alþjóðavæðingarinnar
sem snýr að framgöngu alþjóð-
legra fjármálastofnana gegn
ríkjum sem hefur verið stjórnað
af óábyrgum stjórnmálamönn-
um í bandalagi við óábyrga kap-
ítalista. Þar gildir sú regla að
gætt er að hagsmunum alþjóð-
legra fjármagnseigenda, en af
einhverjum ástæðum virðist það
koma þorra Íslendinga á óvart að
hið alþjóðavædda nútímasamfé-
lag virki svona. Á Íslandi virð-
ast menn halda að stjórnvöld geti
gengið erinda innlendra kapítal-
ista einn daginn en þvegið hend-
ur sínar af þeim þann næsta. Það
er einnig merkileg staðreynd að
þeir sem lengst gengu í því að
hampa bæði alþjóðasamfélagi og
útrásarvíkingum láta núna hæst
um að alþjóðlegur kapítalismi
komi okkur Íslendingum ekki við.
Þannig er veruleikinn hins vegar
ekki. Alræði auðmagnsins mun
ekki hrynja við það að skuldar-
ar mótmæli þegar víxlar falla á
þá. Það eina sem breytir því eru
breyttar leikreglur sem alþjóð-
leg samstaða er um. Ríkisstjórn
Íslendinga getur auðvitað mót-
mælt því að skuldir fjármagnsins
lendi á íslenskum almenningi en
þau mótmæli yrðu aldrei annað
en ótrúverðug og ómarkviss í ljósi
áratuga opinbers stuðnings sem
lýðræðislega kjörnar ríkisstjórn-
ir Íslands veittu bæði útrásinni
og óréttlátum reglum alþjóða-
hagkerfisins. Eini trúverðugi val-
kostur íslenskra stjórnvalda er að
berjast fyrir breyttum valdahlut-
föllum og breyttum reglum – en
þær breytingar verða líka að snú-
ast um annað en eiginhagsmuna-
pot.
Ef mönnum finnst leikreglur
alþjóðlega hagkerfisins óréttlátar
þá er lítill vandi að benda á söku-
dólgana. Það eru þeir sem mótað
hafa reglurnar með þeim hætti að
þær eru einvörðungu fjármagns-
öflunum í hag, þ. á m. þeim kapít-
alistum sem fengu takmarkalaust
frelsi til að auka skuldir íslenska
þjóðarbúsins upp úr öllu valdi í
útrásarævintýrinu. Valkosturinn
er einnig skýr. Hann felst í því að
berjast fyrir breyttum leikregl-
um, auknu lýðræði innan alþjóða-
samfélagsins og ekki síst bættri
stöðu fátækra og skuldsettra
ríkja. Þess vegna á ríkisstjórn
Íslands ekki einungis að berjast
fyrir félagshyggju á Íslandi held-
ur einnig í alþjóðlegu samhengi.
Að öðrum kosti verða kvartanir
Íslendinga yfir þeirri skuldsetn-
ingu þjóðarbúsins sem varð í kjöl-
far hruns íslensku frjálshyggj-
unnar aldrei annað en marklaust
píp.
Alþjóðavæðing og lýðræði
Alþjóðavæðing
SVERRIR JAKOBSSON
Í DAG |
kg
25
SEK
2
4
6
Bláar fallegar kúlur sem skjótast
upp og springa. Niður fellur rautt
regn með brestum og silfurlituðum
stjörnum. Mögnuð kaka.
2
Þeirra eigin orð
Það er vinsæll samkvæmisleikur að
rifja upp gömul – en þó ekki svo
gömul – pólitísk ummæli. Til er vefrit
sem heitir Völlurinn. Þar var skrifað 23.
apríl: „Yfirlýsingar Steingríms J. Sigfús-
sonar fjármálaráðherra um hugsan-
lega yfirtöku ríkisins á Icelandair eru
einhver stórkostlegustu embættisaf-
glöp íslensks ráðherra fyrr og síðar.“
Þetta var skrifað tveimur dögum
fyrir kosningar og náttúrulega ekki til
annars en að benda fólki á hvurslags
óbermi Steingrímur væri.
Hann gæti hæglega hleypt
flugi til og frá landinu í
uppnám með orðunum
einum saman. Icelandair er
nú að mestu í eigu
banka, nýrra og fall-
inna en ekki verður
séð að Steingrímur hafi haft eitthvað
með það að gera. Hitt er staðreynd að
ekki svo mikið sem eitt flug féll niður
vegna þessara „stórkostlegu embætt-
isafglapa“ Steingríms.
RÚV er með þetta
Í samfélaginu er vitaskuld nokkur
áhugi á að fá að vita hvernig Icesave-
málið fer í þinginu. Ríkisútvarpið hefur
reynt að svala þorsta fólks með frétta-
skýringum um málið. Í Sjónvarpsfrétt-
um á sunnudagskvöldið var sagt:
„Ásmundur Einar Daðason,
gæti sagt nei, já, eða setið
hjá.“ Þar er svo sannarlega
engu logið en afskaplega
er fólk litlu nær
um mögulegar
lyktir.
Ný útrás
Forsetinn hefur virst í hálfgerðri
tilvistarkreppu eftir að allt fór hér á
hliðina og í ljós kom að fjármálaútrás-
in var byggð á sandi. En nú kann að
vera að hann finni sér nýja fjöl. Á dög-
unum fundaði hann nefnilega með
arkitektum „um hvernig reynsla við
hönnun húsa, hverfa og bæja á Íslandi
á undanförnum áratugum getur nýst í
öðrum löndum, einkum með tilliti til
húsagerðar þar sem byggt er á nýtingu
hreinnar orku og þar sem taka þarf
tillit til síbreytilegra veðurskilyrða,“
eins og segir á heimasíðu forseta-
embættisins. Ágætlega færi á því
að forsetinn notaði síðustu
misserin í embætti til að
fara um heiminn og lofa
íslenskan arkitektúr.
bjorn@frettabladid.isÍ
tilefni skattahækkana og róttækustu breytinga á tekjuskatts-
kerfinu um árabil er við hæfi að rifja upp dæmisögu sem setur
greiðslu og dreifingu skatta í einfalt og auðskilið samhengi.
Sagan er frá öðru landi en boðskapur hennar er sígildur. Hún
er ekki ný af nálinni og höfundurinn er óþekktur, sem er ágæt-
lega í takt við aðrar sögur sem eru sagðar á þessum árstíma.
Tíu menn höfðu þann sið að borða saman á veitingastað einu
sinni í viku. Reikningurinn í hvert skipti var samtals 50.000 krón-
ur. Mennirnir voru misvel stæðir og höfðu mjög mismiklar tekjur.
Þeir ákváðu því að skipta reikningnum á milli sín á svipaðan hátt og
skattar þeirra voru innheimtir. Fyrstu fjórir í hópnum borguðu ekk-
ert, sá fimmti greiddi 500 krónur, sá sjötti 1.500, sá sjöundi 3.500,
sá áttundi 6.000, sá níundi 9.000 krónur og sá tíundi og langríkasti
borgaði 29.500 krónur.
Þetta fyrirkomulag var í fullri sátt allra í hádegisklúbbnum og
þeir hittust einu sinni í viku glaðir í bragði þar til veitingamaður-
inn ákvað eitt sinn að vera þeim góður. „Þar sem þið eruð fastir og
góðir viðskiptavinir,“ sagði hann, „ætla ég að lækka reikninginn um
10.000 krónur.“ Þar með var máltíðin fyrir þessa tíu félaga komin
í 40.000 krónur.
Nú skipti verðlækkun engu máli fyrir fyrstu fjóra í hópnum, þeir
þurftu ekki frekar en fyrri daginn að taka upp veski sín. Hitt var
aðeins flóknara, hvernig átti að skipta þessari 10.000 króna lækkun
á milli hinna sex á sanngjarnan hátt. Félagarnir sáu í hendi sér að
10.000 deilt með sex er 1.666 krónur, sem þýddi að þeir númer fimm
og sex fengju greitt fyrir að mæta í matinn.
Veitingamaðurinn stakk upp á að leysa málið með því að lækka
hlut allra um svo til sömu prósentutölu, og var það samþykkt.
Greiðslan fyrir lækkaða reikninginn skiptist þá þannig að nú
bættist fimmti maðurinn í hóp þeirra sem borguðu ekkert, sá sjötti
greiddi 1.000, sá sjöundi 2.500, sá áttundi 4.500, sá níundi 6.000 og
sá ríki númer tíu, 26.000 krónur í stað 29.500 áður.
Úti á gangstétt að máltíð lokinni fóru menn svo að bera saman
gróða sinn vegna lækkunar veitingamannsins á reikningnum. „Ég
fékk aðeins 500 kall af þessari 10.000 króna lækkun en hann fékk
3.500 krónur,“ sagði maður númer sex og benti á þann númer tíu.
„Já, það er rétt,“ sagði númer fimm, ég sparaði líka bara 500 krón-
ur. Það er ósanngjarnt að hann fái sjö sinnum meira en ég!“ Sá
sjöundi tók undir með vinum sínum og hrópaði: „Þetta er alveg rétt,
af hverju á hann að fá 3.500 en ég bara 1.000 krónur?“ Samstundis
æptu þeir fjórir fyrstu í kór: „Bíðið hægir, við fengum ekki neitt.
Dæmigert að kerfið fer illa með þá fátæku, á meðan þeir ríku verða
alltaf ríkari.“
Við það sauð upp úr og þeir fyrstu níu lömdu þann númer tíu til
að fá útrás fyrir reiði sína yfir óréttlæti heimsins.
Eins og gefur að skilja mætti sá tíundi því ekki í hádegisverðinn
viku síðar, enda ekki lengur velkominn. Hinir níu settust hins vegar
niður og borðuðu saman. Þegar kom hins vegar að því að borga
reikninginn áttuðu þeir sig á því að þá vantaði 26.000 krónur.
Af þessari sögu má meðal annars draga þann lærdóm að á tímum
frjálsra flutninga fólks og fjármagns milli landa getur verið óskyn-
samlegt að hækka svo skatta að fólk telji hag sínum betur borgið
annars staðar, sama hversu mikið réttlætismál menn telja það kunna
að vera.
Réttlæti er pólitísk jafnvægiskúnst.
Dæmisaga um
skattheimtu
JÓN KALDAL
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871