Samtíðin - 01.02.1971, Blaðsíða 22

18
SAMTÍÐIN
Ingólfur Davíðsson
Ur ríli
náttúrunnar
GRÓÐUK OG FJALLGARÐAR
í AMERÍKU liggja meginfjallgarðamir
norður og suður. í Evrópu er aðalstefna
Alpafjalla, Pýreneafjalla og Karpatafjalla
austur og vestur, og mynda þessi miklu fjöll í
sameiningu öflugan varnarmúr milli norður-
og suðurhluta álfunnar. Á ísöld huldust fjall-
garðar Norður-Ameríku og Evrópu smám
saman jökli, sem skreið síðan niður á lág-
lendið með tíð og tíma og drap dýr og gróð-
ur í stórum stíl. Mörg dýr hafa þó flúið undan
ísnum, og margar jurtategundir hafa einnig
bjargað sér suður á bóginn. Þetta var tiltölu-
lega auðvelt í Ameríku. En í Evrópu var öðru
máli að gegna. Fjallgarðarnir lokuðu undan-
komuleiðunum. Árangurinn varð sá, að Norð-
ur-Ameríka er miklu tegundafleiri en Norð-
ur-Evrópa. Af jurtaætt, sem telur t. d. fáeinar
tegundir í Evrópu, vaxa ef til vill tegundir,
svo að tugum skiptir í Ameríku. Ríki eik-
anna og barrtrjánna er til að mynda miklu
auðugra vestan hafs. Þar lifa góðu lífi teg-
undir, sem einu sinni uxu í Evrópu, en eru
fyrir ævalöngu útdauðar þar. En ýmsar
þeirra hafa á seinni öldum verið sóttar til
Ameríku og gróðursettar í sínum fornu heim-
kynnum í Evrópu, ef til vill eftir milljón ára
fjarveru. Steingervingar í jarðlögum sýna, að
aftur í grárri forneskju uxu greni, fura, hlyn-
ur o. fl. suðræn skógartré á íslandi. Elrið
hélt sérlega lengi velli.
Nú flytjum við inn jurtir, tré og runna til
ræktunar. Núverandi vaxtarsvæði tegundar-
innar gefur bendingu um, hvort líklegt sé,
að hún þrífist hér. Sitkagrenið vex t. d. í
röku loftslagi á afarlangri strandlengju með
mismunandi veðurfari, hvað sumarhita o. fl.
atriði snertir. Er reynt að fá fræ frá stöðum
með sem líkustum vaxtarkjörum og á íslandi.
Það er vænlegast til góðs árangurs.
Af jurtum, runnum og trjám eru venju-
lega til ýms afbrigði sömu tegundar, sem
hæfa næsta mismunandi skilyrðum. Ákveðið
afbrigði tegundar getur þrifizt prýðilega á
íslandi, enda þótt annað afbrigði sömu teg-
undar þoli ekki skilyrðin. Verður að hafa
þetta í huga og leita heppilegra afbrigða á
hverjum stað.
Skóg þarf stundum að grisja og einnig
garðtré. En fara verður að með gát. Tré á
bersvæði, eða þar sem rúmt er um það í
garði, er venjulega mikið um sig, með mikla
laufkrónu, sem nær langt niður og fær birtu
frá öllum hliðum. En tré inni í skógi hlýtur
skjól og skugga af öðrum trjám; það teygir
sig upp í birtuna, sem aðallega kemur að
ofan. Bolurinn verður langur og grannur og
laufkrónan fremur lítil. Ef mikið er grisjað,
er trjánum, sem eftir standa, hætta búin af
vindum og jafnvel sólbruna fyrst í stað. Þau
vanþrífast. Er betra að grisja hóflega og í
áföngum.
TÖLVUR ANNAST LÆKNASTÖRF
ÞÝZKUR læknir, dr. Swertz í Dússeldorf,
segir: Frá ársbyrjun 1971 munu sjúklingar
í Þýzkalandi finna í biðstofum lækna sinna
skrár með 550 spurningum, sem þeir eiga að-
eins að svara með JÁ, NEI eða VEIT EKKI.
Tölvur taka síðan við þessum svörum og
breyta þeim í sjúkdómslýsingar. Með þessum
vinnubrögðum sparast mikill tími, því að
rannsókn sjúklinga mun þá einatt styttast úr
2 dögum í 2 klst. Ætlunin er að láta tölvur
innan skamms annast venjulegar sjúkdóms-
rannsóknir í sjúkrahúsum í Berlín, Frankfurt,
Munchen og Hamborg og létta þannig að
miklum mun störf önnum kafinna spítala-
lækna.
RÖDD RITHÖFUNDARINS:
I ENGRI borg í heiminum finnst fá-
tæklingnum hann vera jafn fátækur og í
New York,
HENRY MILLER rithöfundur.
Framkvæmum fljótt og vel:
SKÓ-, GÚMMT- og SKÓLATÖSKU-
VIÐGERÐIR.
Skóverkstæði HAFÞÓRS,
GarSastrœti 13 (inngangur úr Fischerssundi).