19. júní - 19.06.1961, Side 8

dís á Þykkvabæjarklaustri. Hann var kallaður Sig-
valdi langalíf. Nú segja rannsóknir síðari tima,
að Sigvaldi hafi alls ekki verið sonur Ólafar Lopts-
dóttur, og sé þetta munnmæli ein. En hvað sem
um það er, þá bera allar sagnir af uppvexti Ólafar
vitni um eitt, að hún hafi verið alin upp í riki-
dæmi og eins og hæfa þótti konu, er erfa skyldi
einhver mestu auðæfi, er þá voru til á íslandi.
Hún hefur verið mikilhæf kona og rikilát, hafði
sveina og meyjar til þjónustu. Hún er sögð hafa
verið há vexti og þrekin. Allar sögur, sem til eru
um hana, bera þess vitni, að hún hefur líkzt mjög
hinum fornu kvenskörungum á fslandi, einkum
þó Guðrúnu Ósvífursdóttur.
Eftir að lýkur sögum þeim, er áður voru sagð-
ar um æsku hennar, geta heimildir ekki um hana,
fyrr en hún er gift. Það er ef til vill ekkert und-
arlegt, en það er gaman að hugsa til þess, að með
giftingu Ólafar Loptsdóttur og Bjarnar ríka Þor-
leifssonar frá Vatnsfirði sameinast tvær einhverj-
ar ágætustu ættir á íslandi. Björn Þorleifsson,
maður Ólafar, var dóttursonur Björns Einarssonar
í Vatnsfirði, Jórsalafara, er mun hafa verið ein-
hver ágætastur höfðingi á íslandi á 14. öld. Hann
var sonur Grundar-Helgu, er drepa lét Smið And-
résson um miðja 14. öld. Björn Einarsson er sagt,
að færi þrisvar til Bómar og einu sinni til Jórsala.
Kona hans hét Solveig Þorsteinsdóttir. Þeirra dótt-
ir hét Kristín, en sonur Þorleifur. Kristín var
heilsulítil í æsku og lá í rúminu. En er Þorleifur
bróðir hennar drukknaði, segja sumir, að það hafi
haft þau áhrif á hana, að hún spratt upp og kenndi
sér eftir það einskis meins. Hún giftist fyrst .Tóni,
bróður Lopts ríka, og bjuggu þau í Vatnsfirði, sem
hún hafði erft eftir föður sinn. En svo sem fyrr
var sagt, dó Jón Guttormsson í Svartadauða 1403,
og bjó hún eftir það í Vatnsfirði og var kölluð
Vatnsfjarðar-Kristín. En síðar átti hún fyrir mann
Þorleif Árnason frá Auðbrekku, og bjuggu þau um
eitt skeið i Hvammi i Hvammssveit. í annálum er
stundum talað um Þorleif Árnason, mann Vatns-
fjarðar-Kristínar. Þeirra sonur var meðal annarra
Björn, maður Ólafar. Björn var af auði sínum
kallaður hinn ríki. Hann varð hinn mesti mektar-
maður, og mun hafa átt við Ólöfu að eiga slikan
mann. Þau settust ekki í helgan stein, eftir að þau
komu saman, heldur bjuggu á ýmsum höfuðból-
um sínum til skiptis, Vatnsfirði, Skarði, ættaróðali
Ólafar, og Reykhólum, er Björn Þorleifsson keypti
eða tók undir sig eftir Guðmund ríka Arason,
ribbalda mikinn, er fallið hafði í ónáð hjá kon-
ungi og misst eignir sínar. Annars virðist svo sem
þau hafi oft verið í ferðum utanlands og innan.
Sagt er, að Björn héldi 18 sveina — reiðsveina
tygjaða, og Ólöf 18 sveina, og iðkuðu þessir svein-
ar mjög útgöngur, þ. e. hólmgöngur, þegar hjónin
sátu um kyrrt, sem sjaldan var lengi.
Björn Þorleifsson var hirðstjóri yfir öllu Islandi
og lét þá mikið til sín taka. Hústrú Ólöf hélt skáld
eins og gert hafði Björn Jórsalafari. Sá hét Svart-
ur og bjó á Bæ í Króksfirði um eitt skeið. Hann
kvað lofmansöng um hústrúna, og sem hann kvað
mansönginn fyrir hana, sagði hún: „Ekki nú
meira, Svartur minn.“ Þau Björn og hústrú Ólöf
fóru oft utan, og hafa myndazt ýmsar sagnir um
þau ferðalög, sem ekki er gott að vita, hvert mark
skal á taka. Eina smásögu segir séra Jón Egilsson
í annálum sínum. Hún er um það, er þau hjón
sem oftar fóru utan. Lentu þau í hafvillu og
hrepptu óveður og brutu skip sitt við Grænlands-
strendur. Bjargaðist enginn maður utan þau tvö.
Þar kom að tröllkarl og kerling. Batt hann tveggja
stikna klæði um höfuð Birni, en kerling þriggja
stikna léreft um höfuð hústrú Ólafar. Þau höfðu
stóra meisa á herðum og settu hjónin sitt í hvorn
meis og báru þau þannig langan veg, unz þau
komu að einum túngarði. Þau voru þá komin til
Garða, en þar var biskupsstóllinn á Grænlandi.
Voru þau hjón þar um veturinn. Um vorið komu
þau út til íslands.
Þessi saga hefur á sér allt snið þjóðsögunnar.
Önnur saga er til um utanlandsreisur þeirra hjóna.
Fengu þau stór veður og rak til Orkneyja. Komu
þá að þeim enskir sjóræningjar, tóku þau öll og
fluttu til Skotlands. En er það spurði Kristján I.
Danakonungur, lét hann leysa þau út, og héldu
þau síðan til Danmerkur og fengu góðar viðtökur
af konungi. Var Björn íþróttamaður mikill og hið
mesta prúðmenni. Gerði konungur hann þá að
riddara, og var merki hans hvítabjörn á bláum
feldi. Þá gerði kóngur hann og að hirðstjóra yfir
öllu Islandi. Þetta segir Esphólín, að væri vorið
1457. Var Björn hirðstjóri til dauðadags 1467.
Á þessum tímum verzluðu Englendingar hér og
höfðu oft í frammi ójöfnuð. Þeir neituðu að greiða
skatta og tolla hirðstjóranum, og hafði Danakon-
ungur einkum falið Birni Þorleifssyni að hafa eft-
irlit með þessu. Af því óvingaðist hann brátt við
kaupmenn. Eitt sinn lágu mörg ensk skip hér við
land, 8 á Rifi á Snæfellsnesi, 4 i Hafnarfirði og 2
19. JÚNl
6