19. júní - 19.06.1961, Qupperneq 12

1 framkvæmd hefur launajafnrétti rikt nokkru
víðar en lögskylt hefur verið, t. d. hjá Reykja-
víkurbæ. Enn fremur hefur því allvíða verið náð
með kjarasamningum milli einstakra stéttarfélaga
og vinnuveitenda. Hefur þó sú leið oft reynzt taf-
söm og torfarin.
Því var það nú í vor, að lögfest var, hvenær
launajafnrétti skyldi í síðasta lagi náð á íslandi
og hvernig þvi skyldi náð, ef ekki hefði verið sam-
ið um aðra leið, hagstæðari konum.
Skal nú rakið efni hinna nýju laga og nokkuð
reifuð þau ákvæði þeirra, sem deilur vöktu á þing-
inu.
T fyrstu og annarri grein laganna er kveðið svo
á, að á árunum 1962—1967 skuli hækka laun
kvenna í almennri verkakvennavinnu, verksmiðju-
vinnu og verzlunar- og skrifstofuvinnu til sam-
ræmis við laun karla fyrir sömu störf. Skal það
gert með þvi að hækka laun kvennanna sem nem-
ur Ys hluta mismunarins á kvenna -og karlakaupi
í þeirri starfsgrein, sem um er að ræða, hinn 1.
janúar 1962 og síðan um sömu upphæð eða launa-
muninn „deildan með fjölda þeirra hækkana, sem
eftir eru,“ eins og segir i lögunum, unz bilið er
að fullu brúað í ársbyrjun 1967.
Þriðja grein laganna segir, að hin árlega launa-
hækkun skuli ákveðin af þriggja manna nefnd,
einum skipuðum af félagsdómi, einum af Alþýðu-
sambandi íslands og einum af Vinnuveitendasam-
bandi íslands. Munu ákvarðanir nefndarinnar
verða fullnaðarákvarðanir og ekki skotið til dóm-
stóla. I fjórðu grein er nánar markað verksvið
nefndarinnar. Að undangenginni umsókn stéttar-
félags tekur hún ákvörðun um launahækkunina i
samræmi við fyrstu og aðra grein laganna. Leiðir
af þessu, að til kasta nefndarinnar kemur að skera
úr ágreiningi, sem rísa kann út af skilningi á lög-
unum, eins og hvað séu sömu störf karla og kvenna
og fleira. Siðari málsgrein fjórðu greinar er svo-
hljóðandi: „Stéttarfélögum er heimilt í stað þess að
láta launajafnaðarnefnd ákvarða launahækkun að
semja um hækkunina við vinnuveitendur, enda
staðfesti nefndin slíka samninga.“ Fram skal tek-
ið, að hér er aðeins átt við samninga, sem miða
að því að minnka bilið milli kvennakaups og karl-
mannakaups i viðkomandi starfsgrein, ekki ann-
ars konar kjarasamninga. Tilgangurinn er, að
nefndin tryggi, að hækkunin samkvæmt samningi
sé eigi minni en lögin ætlast til.
I,oks er svo lagagrein, sem tekur það sérstak-
lega fram, að lög þessi skerði ekki á nokkurn hátt
rétt stéttarfélaganna til að semja um það við
vinnuveitendur, að launajöfnuði skuli náð á
skemmri tima en lögin mæla fyrir um.
Alþingismenn voru ekki sammála um afgreiðslu
frumvarps þess, sem samþykkt var að lokum sem
lög. Frumvarpið var flutt af þingmönnum úr Al-
þýðuflokknum, og tókst samkomulag milli Alþýðu-
flokksins og Sjálfstæðisflokksins um afgreiðslu þess.
Stjórnarandstöðuflokkarnir töldu í málflutningi
sínum, að frumvarpið gengi of skammt. Þingmenn
þessara flokka báru fram ýmsar breytingartillögur
af því tilefni, og skömmu eftir að frumvarpið var
lagt fram á s. 1. hausti, lögðu þingmenn úr Alþýðu-
bandalaginu fram annað frumvarp, þar sem sagði,
að frá ársbyrjun 1961 skyldi konum og körlum
greidd sömu laun fyrir sömu störf.
Ekki er tiltækilegt að telja hér ýmis þau atriði,
sem þó gætu í sjálfu sér verið fróðleg og fram
komu í deilunum um þessi mál á þinginu. Hins
vegar er ástæða til að rekja nokkuð þau efnisrök,
sem að mati greinarhöfundar mæla sterklega með
þeirri leið, sem farin var.
Kaup kvenna mun nú vera rösklega 23% lægra
að meðaltali en kaup karla i þeim starfsgreinum,
sem að ofan getur.
Málið allt er flóknara og kostnaðarsamara en
svo, að það verði leyst með ákvörðun um alla
breytinguna í einni svipan. Það hefur sagan sýnt
okkur. Það er þýðingarlaust að loka augunum fyr-
ir þvi, að atvinnuvegir okkar hafa takmarkað
greiðsluþol og þessi hækkun til hinna fjölmennu
starfsstétta, sem lögin fjalla um, hlýtur að kosta
geysifé. Það segir sig sjálft, að slik ráðstöfun, gerð
i einu vetfangi, gæti haft þá hættu í för með sér,
að einhverjar konur kynnu að missa atvinnu sína
eða gengið væri fram hjá konum við ráðningar.
M. ö. o. upp kynnu að rísa örðugleikar, sem orðið
gætu konum til tjóns. Sú lausn, sem lögfest hef-
ur verið, hefur því augljósa kosti. Með henni er
atvinnuvegunum gefið tóm til að semja sig að hin-
um nýju breytingum.
Orsök þess, að taldar eru upp i lögunum vissar
starfsstéttir, sem hækkunin skuli ná til, er sú, að
í þeim greinum höfðu ekki náðst heildarkjara-
samningar um launajafnrétti. Spyrja mætti, hvort
ekki kæmu aðrar stéttir til álita. Því er til að svara,
að viða er launajafnrétti þegar ákveðið og nýrra
laga ]wí ekki þörf. Konur, sem falla kynnu utan
hinnar beinu upptalningar í lögunum og nytu
19. JÚNl
10