19. júní - 19.06.1961, Side 17

III a ■* |> v »11 ■■ ■*
Ég vil gjarnan verða við þeim tilmælum að
lýsa yllarþvotti eins og hann tiðkaðist í minni
sveit á minum uppvaxtarárum, og ég held það
verk hafi verið unnið á líkan hátt víðast hvar um
Norðurlönd. Ullin var ætið þvegin úti og þá við
bæjarlæk, þar sem hentugast þótti. Þar voru sett-
ar hlóðir fyrir ullarpottinn. Þvottalögurinn var
blandaður úr vatni og keytu, hitaður vel, en ekki
látinn sjóða. Stundum var nokkru af þvottasóda
bætt í löginn.
Áður en ullin var látin í pottinn, var hrist úr
henni mold og sandur og annað rusl, sem safnazt
hafði í hana á fénu, og greitt eins og unnt var úr
flókum, svo að ullin þvægist sem bezt. Þá var hún
látin í pottinn, en ekki meira í einu en svo, að
hægt væri að hræra í pottinum með priki og þvæla
hana sem bezt i leginum, svo að hún þvægist vel.
Jöfnum hita varð að halda á leginum. Þegar ullin
þótti fullþvegin, var hún færð upp úr og lögð á
grind úr trérimlum, sem látin var yfir hálft pott-
opið, og lögurinn látinn renna úr henni ofan i
pottinn. í pottinn var svo smábætt vatni og þvotta-
efnum, eftir því sem þurfa þótti. Tvær konur voru
jafnan við ullarþvottinn, önnur þvoði í pottinum,
en hin skolaði ullina í læknum í ullarkörfu, sem
riðin var úr tágum og með höldu yfir opinu. Ull-
in, sem biiið var að þvo i pottinum, var nú látin
i körfuna, sem síðan var sett undir bunu i lækn-
um og skoluð, þar til allur lögur var runninn úr
henni. Þá var hún lögð á hlera, sem venjulegast
var lagður yfir lækinn, og vatnið látið síga ,úr
henni. Síðan var hún breidd til þerris, helzt í dá-
litlum halla móti sól, ef hægt var.
Sjaldan þornaði ullin til fulls á fyrsta degi. Var
hún þá færð saman í smáhrúgur að kveldi og
breidd á ný, þegar þurrkur gafst.
Mjög vönduðu flestar konur verkun á ull sinni.
Htin mátti ekki liggja of lengi i heita leginum í
pottinum, þá gulnaði hvíta tdlin, en dökk ull var
venjulega þvegin úr heitari legi.
Þegar búið var að þvo og þurrka ullina, var eft-
ir að „aðskilja“ hana, sem svo var kallað, þ. e. að
velja úr henni til tóskapar, það sem bezt þótti í
dúka og prjónles og taka frá til heimilisnota. Það,
sem eftir var, var svo lagt inn i verzlanir i kaup-
Ullarþvottur i Kolgrafafirði
staðnum. Næst var svo að taka ofan af ullinni,
draga úr henni togið og taka innan úr henni, sem
kallað var, það er að segja að hreinsa úr henni
þeim megin, sem sneri að bjór kindarinnar. Þar
var hún oft dálítið flókin og þvæld saman í smá-
hnökra og snepla, sem þurfti að fjarlægja, áður en
hún var kembd.
Sú ull, sem átti að vinna úr fina, vandaða dúka
og prjónles, var valin sem fíngerðust og togminnst.
Það var kallað að hæra ull, þegar mest var vönd-
uð ofanaftektin og dregið úr henni hvert toghár
og hnökri.. Þá var farið tvisvar til þrisvar yfir
sömu ullina og hún látin liggja í bing á milli þess,
sem hún var hreinsuð. Þær sögðu gömlu tóskapar-
konurnar, að grófu hárin, sem eftir væru, réttu þá
úr sér og kæmu út úr lögðunum, ef henni væri
ekki þrýst saman. Þegar ullin var fullhreinsuð,
var hún tiltæk að kemba hana og spinna og vefa,
en það er nú aftur önnur saga.
Aðalbjörg Benediktsdóttir.
19. JfJNl
15