Sameiningin - 01.06.1934, Blaðsíða 13

91
ferðaðist dr. Fosdick til vígstöðva á Frakklandi eins og margir
þjóðmæringar aðrir, flutti þar ræður i herbúðum landa sinna
og hvatti þá til ötullar framgöngu. Síðan hefir hann játað
það, að hann sjái eftir þeirri frammistöðu og líti nú öðrum
augum en áður á heimstríðið mikla, og hernað allan yfirleitt.
Þessa játningu ítrekaði hann á friðarmála-fundi i New York
fyrir skömmu, og heindi orðum sínum að “hermanninum
óþekta” (the unknown soldier) :—
“Ókendi hermaður! Hvernig get eg hætt þér það, nokk-
urn tíma? Mig langar til að jafna reikninginn sjálfur, eftir
því sem eg get.—Eg afneita hernaði, fvrir þau mein, sem
hann vinnur okkar mönnum.—Eg afneita hernaði fyrir þau
mein, sem hann lætur okkur vinna mótstöðumönnunum. Eg
afneita þessum hlutum, og aldrei framar skal eg taka þátt í
nokkru stríði.
“Eg hvatti liðsveitirnar fram til manndrápsverka. Þið
sjáið, af hverju eg gjöri málið svona persónulegt. Eg laug
að óþekta hermanninum um væntanlegan réttlætis-ávöxt af
styrjöldinni. Það lið sem eg veitti stríðinu þá, hvílir nú eins
og þungur dómur á sál minni.—Menn geta ekki tileinkað sér
bæði Krist og hernaðinn í einu. Eg afneita hernaðinum.”
í þessa sömu átt mun hugurinn stefna hjá kirkjuleiðtog-
um langflestum, hér í landi, þótt meiri hlutinn sé varla reiðu-
búinn að taka af skarið eins gjörsamlega og dr. Fosdick. En
sú skoðun er áreiðanlega að ryðja sér til rúms, að lcirkjan
þurfi að veita friðarhugsjóninni eindreginn og öflugan
stuðning bæði í orði og verki, og vinna miklu betur að þeim
málum framvegis, heldur en hún hefir hingað til gjört. The
Federation of Churches send'i í vetur fyrirspurn til hundrað
þúsund klerka, um skoðanir þeirra á ýmsum mannfélags-
málum. Uni tuttugu þúsund sendu svör, sem nú er
búið að liða sundur og flokkfæra. í friðarmálinu var ákveðin
meiri hluti framsóknarmegin; sevtján þúsund tjáðu sig mót-
fallna heræfingum í ríkisháskólum; sextán þúsund og fimm
hundruð voru á móti því að Ðandaríkin skærust í leikinn, með
herafla, ef öðrum þjóðum lenti saman í ófriði; fjórtán þús-
und vildu að kirkjan lýsti formlegu hanni ylir vígum og
hernaði vfirleitt. Þrettán þúsund kváðust aldrei mundu taka
þátt í ófriði; átta þúsund vildu eltki þjóna sem herprestar i
ófriði, en nokkru fleiri voru þó til með það, eða að minsta
kosti í vafa. Svörin komu auðvitað helzt frá þeim mönnum,
sem hallast nokkuð mikið í byltinga-áttina; en mikill meiri
hluti prestanna lét alls ekki til sín heyra. En hvað sem því