Sameiningin - 01.06.1916, Page 11

107
Rússland eitt er þar undantekning. Honum fanst, eins
og hann væri að kanna ókunnuga stigu í andans heimi,
þegar þangað kom. Þar var alt öðru vísi umhorfs, held-
ur en hann hafði gert sér í hugarlund. Einhver óskilj-
anleg hjartans-einlægni mætti honum þar, einliver bróð-
urleg alúð, sem gerði sér engan mannamun. Um viðtök-
urnar og viðbíigðin fer höf. þessum orðum:
‘ ‘ Mér liafði verið kent að búast við grimmum og
ha'rðúðugum landslýð, sem lögregluvaldið eitt héldi í
skefjum og ekld gengist fyrir öðru en refsisvipunni
rússnesku; niðurbældum lýð, með sljófgaðri réttlætistil-
finning. En í stað þess fann eg þar hreinan og tállaus-
an mannajöfnuð, lausan við stéttaríg allan og uppskafn-
ingshátt; eg fann bróðurlega samúð, heita réttlætisást
og almenna góðsemi, sem auðsýnd var öllum auðnuleys-
ingjum og jafnvel glæpamönnum. Það var eins og
brjóstgæðin og guðræknin rynnu saman í eitt hjá fólki
þessu; eins og alt mannlegt böl væri hafið upp í veldi
trúarinnar.
“Mér hafði verið kent, að búast við óskaplegri hjá-
trú og klúru guðleysi þar í landi, og löngu dauðurn og
stirnuðum bókstafskristindómi eða kreddu-steingjörving
austur-kaþólskum. En í stað þess fann eg hina bezt
kristnu þjóð í heimi; ef til vill einu kristnu þjóðina, sem
nú er til; þjóð, sem heldur fast við náðarerindið og trúir
því eins heitt og hjartanlega eins og trúað var á miðöld-
unum. Eg fann land, þar sem trúin er enn í dag megin-
afl þjóðlífsins og á sér enn ofsókta játendur og píslar-
votta; land, þar sem jafnvel nihilistar voru til þess al-
búnir, að deyja fyrir sannfæring sína.
“Einvaldið rússneska, skriftsofuvaldið og lögregl-
an, þessi geigvænlegu ferlíki kúgunarinnar, sem höfðu
gnæft svo liátt í ímyndun ókunnugs ferðalangs, þau
reyndust ekkert annað en einskonar hrúður á yfirborði
þjóðfélagsins, eða eins og jarðlag örþunt, sem breiddist
yfir sléttufláka Rússlands. Ekki þurfti að rista djúpt
á þessu efsta lagi, til þess að aðgætinn maður kæmi auga
á alla mannkostina, sem bera vott um óspilt hjarta í
brjósti fólksins.”