Fréttablaðið - 27.05.2011, Blaðsíða 16

16 27. maí 2011 FÖSTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
U
ndanfarna viku hefur Kastljós RÚV, í samstarfi við
Jóhannes Kr. Kristjánsson fréttamann, birt úttekt á
hlutskipti ungra fíkla á Íslandi og útbreiðslu svonefnds
læknadóps þeirra á meðal.
Þetta er nöturleg umfjöllun og gefur litla ástæðu til
bjartsýni. Viðtöl Jóhannesar við virka fíkla og sláandi myndskeið
af því þegar þeir sprauta sig sýna vel þá helstefnu sem líf þeirra
sem ánetjast vímuefnum tekur. Allir sem rætt hefur verið við eru
á einu máli um að aðgengi að hörðum efnum, sér í lagi læknadópi,
hafi aukist og að sprautufíklarnir
verði sífellt fleiri og yngri, með
tilheyrandi útbreiðslu fylgifiska
á borð við HIV, lifrarbólgu C,
geðraskanir og fleira.
Brotalamirnar í kerfinu
virðast margar og alvarlegar;
hvernig má til dæmis vera að
sami einstaklingurinn geti fengið
uppáskrifað hjá lækni morfínlyf í miklu meira magni en hann þarf
á að halda, jafnvel hjá sitt hvorum lækninum sama daginn? Stærsti
vandinn gagnvart þessari meinsemd er þó líklega fólginn í upp-
gjöfinni gagnvart henni, sem er alls ekki bundin við kerfið heldur
samfélagið allt.
Það er hráslagaleg staðreynd að líf þeirra sem ánetjast hörðum
fíkniefnum eru ekki mikils metin. Þeir eru ekki aðeins afgangs-
stærð, heldur beinlínis til ama, svo langt leiddir að þeir komast ekki
einu sinni í flokk „ógæfufólks“ heldur er notað um þá annað orð sem
sneiðir hjá allri mennsku: fíkill. Styrkur umfjöllunar Jóhannesar
og Kastljóss er ekki síst fólginn í því að minna okkur á að bak við
þetta hugtak, fíkill, er manneskja.
Einn óhugnanlegasti hluti úttektarinnar er frásagnir af eldri
körlum sem fá sínu framgengt með stúlkum á unglingsaldri með
því að gefa þeim dóp. Í samtali við Vilborgu Grétarsdóttur, ung-
lingaráðgjafa hjá Barnavernd Reykjavíkur, sagði Jóhannes að í fjöl-
miðlum væri „ákveðinni glansmynd“ brugðið upp af einstaklingum
sem væru greinilega með yngri stelpum. Vilborg tók undir það.
„Mér finnst það bara ömurleg þróun. Það er verið að misnota
þær ... sjálfsmynd þeirra er brotin, þær upplifa sig skítugar, þær
eiga mjög erfitt með að komast út úr þessu, því afleiðingarnar eru
svo alvarlegar.“
Allir sem fylgjast með fjölmiðlum þekkja dæmi um hvernig
þekktum ofbeldismönnum hefur verið hossað eins og afreks- eða
frægðarfólki. Slíkur fréttaflutningur hefur aftur á móti ekki vakið
sérstaklega sterk viðbrögð hjá almenningi eða bitnað á viðkomandi
miðlum á sjáanlegan hátt. Fyrir nokkrum árum rak DV ágengari
ritstjórnarstefnu en Íslendingar áttu að venjast gagnvart þeim
sem komust í kast í lögin og voru þeir sem voru kærðir og/eða
dæmdir fyrir alvarleg brot jafnan nafngreindir. Þessi stefna var
alla tíð mjög umdeild og varð að lokum beinlínis banabiti blaðsins í
þáverandi mynd, eins og frægt er orðið. Getur verið að á Íslandi sé
meiri „stemning“ fyrir þeim fréttum sem hampa ofbeldismönnum
en þeim sem hjóla í þá?
Umfjöllun Kastljóss vekur upp margar aðkallandi spurningar
um hvaða leiðir eru færar í baráttunni gegn fíkniefnum. Um leið
er hún brýn áminning um að ekki er bæði hægt taka sér stöðu með
þeim sem missa tökin á lífi sínu vegna fíknar og þeim sem nýta
sér eymd þeirra.
HALLDÓR
Ísland gekk í Atlantshafsbandalagið þegar kalda stríðið var í algleymingi
og heimsmyndin dregin skörpum skilum
milli tveggja andstæðra fylkinga. Stór-
veldin, Bandaríkin og Sovétríkin, standa
nú ekki lengur með vopnabúr
sín hvort á móti öðru heldur
hafa hagsmuna- og hernaðar-
átök á heimsvísu tekið á sig
gjörbreytta mynd.
Atlantshafsbandalagið hefur
einnig tekið miklum breyt-
ingum í tímans rás, en þó ekki
með þeim hætti sem eðlilegt
hefði verið í ljósi breyttrar
skipanar heimsmála. Í stað
þess að slíðra sverðin í þágu
friðar við lok kalda stríðsins
hefur Nató farið í útrás með gríðarlegri
hernaðaruppbyggingu um víða veröld.
Þetta er byrjunin á þingsályktunartil-
lögu sem öllum þingmönnum hefur verið
boðið að gerast meðflutningsmenn að.
Ályktunin gengur út á að Ísland segi sig
úr hernaðarbandalaginu Nató í samræmi
við þá stefnu Íslands að vera herlaust
land.
Heimurinn hefur breyst, en höfum
við breyst? Þjóð sem ætlar að vera í
hernaðar bandalagi ætti að setja upp her;
þjóð sem er og vill vera herlaus ætti að
halda sig utan herskárra hernaðarbanda-
laga. Hernaðurinn í Írak og Afganistan
með aðkomu Nató ætti með réttu að vera
fullt tilefni til þess að fólk allra
flokka teldi rétt að Ísland segði
sig úr bandalaginu. Í stað þess
er Ísland nú aðili að enn einni
herförinni í fjarlægu landi.
Ýmislegt í stríðsrekstrinum í
Líbíu minnir óhuggulega á upp-
haf innrásarinnar í Írak. Eins
og venja er orðin þegar innrás
er gerð í framandi olíuríki voru
loftárásir Nató á Líbíu rétt-
lættar með því að vernda ætti
líbískan almenning. En það er
einmitt almenningur sem verður verst
úti og hafa þúsundir þegar látið lífið.
Það er löngu tímabært að Ísland sýni
í verki að það er sjálfu sér samkvæmt,
herlaust og andvígt hernaðarofbeldi.
Í stað þess að vera föst í viðjum kalda
stríðsins er lag að hugsa upp á nýtt og
tryggja að Ísland sé ekki og verði ekki
enn og aftur aðili að hörmulegum þján-
ingum óbreyttra borgara í fjarlægum
löndum.
Ísland úr stríði
Hernaður
Guðfríður Lilja
Grétarsdóttir
alþingismaður
Heimurinn
hefur breyst,
en höfum við
breyst?
Öflugur greiðendavefur með hagnýtum
upplýsingum s.s.
Skopparakringlan
Kristinn H. Gunnarsson skrifaði grein
í Fréttablaðið í gær undir fyrirsögninni
„Pólitískar skopparakringlur“. Hann er
óánægður með fulltrúa í nefnd um
verðtryggingu, sem sumir hverjir vilja
knýja niður með handafli. „Þeir sem
eiga að leiða þjóðina út úr efnahags-
legum erfiðleikum virðast margir
hverjir álíka stefnufastir og
skopparakringlur,“ skrifar þing-
maðurinn fyrrverandi. Hann
ætti að þekkja stefnulaust
skopp býsna vel, enda oftar
gengið úr stjórnmálaflokki
en hægt er að
þylja upp í svona
knöppu formi.
Einar skrifar blogg
Einar K. Guðfinnsson á það til að taka
sérkennilegar ákvarðanir. Einu sinni
leyfði hann hvalveiðar nokkrum andar-
tökum áður en hann lét af embætti. Nú
bloggar hann mikið og misígrundað.
Þegar fregnaðist að Jón Steinsson væri
að vinna að áliti um kvótafrumvörp
ríkisstjórnarinnar tók Einar andköf og
settist við skriftir. Hann sagði að
Jón væri fenginn til að vera „tal-
hlýðinn“ við Jóhönnu Sigurðar-
dóttur og skrifa „þóknanlegt“
álit „undir handarjaðri“
hennar til að niður-
lægja Jón
Bjarnason.
Skotið fyrst
Nú er komið í ljós að Jón Steins-
son var alls ekki að vinna álitið fyrir
Jóhönnu, hann gerði það einn og
óstuddur og fékk ekkert fyrir. Niður-
staðan er henni heldur varla að skapi.
Jón telur frumvörpin óráð – þau muni
auka óhagkvæmni í greininni – og
talar í raun mun meira í takt við Einar
en nokkurn stjórnarliða. Einar K.
Guðfinnsson ákvað hins vegar
að skjóta fyrst og spyrja svo. En
kjöftugum ratast oft satt orð á
munn og þannig hæfði skutull
Einars eitt markið: Jón Bjarnason,
sem mun tæpast veifa áliti nafna
síns hróðugur frekar en aðrir í
ríkisstjórninni. stigur@frettabladid.is
Hlutskipti sprautufíkla og útbreiðsla læknadóps:
Ömurleg þróun
SKOÐUN
Bergsteinn
Sigurðsson
bergsteinn@frettabladid.is