Íslendingur - 11.04.1956, Blaðsíða 4

4
í S L E N D I N G U R
Miðvikudagur 11. apríl 1956
Tilgangslaus verðhækkun
ó eggjum
Hafa íslendingar sjólfir
brugðizt sínu 100 óra
gamla verzlunarfrelsi?
Ef eggjaframleiðslan hér á
landi hefði fengið leyfi til að þró-
ast á eðlilegan hátt, án afskipta
ríkisvaldsins, mundi eggjafram-
leiðslan í dag og eggjaneyzlan
vera meiri en er.
En í ófriði við verzlunarfrelsið
hefir ríkið á síðari árum farið að
skipta sér af verðlagi eggjanna og
lagt fram gæðaáætlun, sem aðeins
er pappírsgagn en hefir enga
raunverulega þýðingu. Það er
jafnvel óhætt að segja, að af-
skipti hins opinbera af eggjaverði
og svonefndu gæðamati hafi skap-
að á eggjamarkaðnum ástand,
sem aðeins hefir gert illt verra.
íslenzkar hagfræðiskýrslur
fjalla ekki mikið um egg. Þó sýna
þær, að árið 1949 voru 123430
hænsni í Iandinu en 1953 aðeins
77369. En um afurðirnar af þeim
fær enginn neitt að vita. Arið
1955 hafði hænsnatalan hækkað
nokkuð á ný, eða í hér um bil 80
þúsund. Ef við reiknum með 100
eggjum til jafnaðar á hvert
hænsni, getum við villulaust
reiknað út, að árið 1955 hafi
eggjaframleiðslan verið 8 milljón-
ir, en það eru aðeins 50 egg á
hvert mannsbarn á íslandi yfir
árið. Þegar maður jafnframt veit,
að í Englandi og Bandaríkjunum
notar hvert mannsbarn um 400
egg á ári, í eggjalandinu Dan-
mörku aðeins 200 á ári og í hinu
mikla eggjalandi Hollandi ca. 300
egg til heimanotkunar á hvert
mannsbarn, er ekki erfitt að sjá,
að við hér á íslandi erum skammt
á veg komin með eggjafram-
leiðslu.
Við ættum að geta tífaldað
eggjaframleiðsluna með lítilshátt-
ar útflutningi á eggjum.
Eins og nú standa sakir, er
eggjamarkaðurinn í Englandi
háður þeim almennu efnahags-
örðugleikum, er ríkið á við að
stríða. Og í beinni afleiðingu af
því, er Vestur-Þýzkaland nú orð-
inn stærsti eggjainnflytjandinn í
Evrópu.
Hér er því um tækifæri að
ræða, sem íslendingar geta ekki
notfært sér. Það eru lélegir verzl-
unarmenn, sem aldrei finna aðrar
leiðir en verðhækkanir. Á þann
hátt fáum við hvorki samborgara
okkar né aðrar þjóðir til að
kaupa af okkur framleiðsluna. Og
til þess að vekja nánari athygli á,
hversu vonlausar ráðstafanir okk-
ar háttvirta Framleiðsluráðs eru,
skulum við athuga verðskráningu
eggja í nokkrum öðrum löndum.
í byrjun hvers árs eru egg seld á
lágmarksverði í öllum eggjafram-
leiðslulöndum. í janúar mega
íslenzka skreiðin líkar vel
í Nigeriu
Úr skýrslu Braga Eiríkssonar
Ein af aðalútflutningsvörum
okkar Islendinga síðustu árin er
hertur fiskur, er við köllum
Skreið samkvæmt fornri mál-
venju. Er hún að langmestu leyti
flutt til Afríku og seld þar, en
stærsta viðskiptalandið er blökku
mannalandið Nigeria.
Þessi fiskverkun til útflutnings
var fyrst reynd fyrir 20 árurn hér
á landi og varð Beinteinn Bjarna-
son útgm. í Hafnaríirði íyrstur
til að reisa skreiðarhjalla og
verka skreið. Hefir síðan meira
og minna af fiski verið verkað
þannig, að undanteknu timabilinu
1947—49. Árið 1952. var stofnað
Samlag Skreiðarframleiðenda, og
kemur þá nýr fjörkippur í þessa
atvinnugrein. Komst útflutningur
skreiðar árið eftir í 79 þús. smá-
lestir.
Litlu fyrir áramót s. 1. fór Bragi
Eiríksson skrifstofustjóri Skreið-
arsamlagsins í ferðalag suður um
Aíríku til að kynna sér álit kaup-
enda og neytenda íslenzku skreið-
arinnar á gæðum hennar, óskir
þeii ra um lágmarksgæði o. s. frv.,
og jafnframt til að afla upplýs-
inga um skreiðarmarkaði o. fl.
Eftir heimkomuna skrifaði Bragi
ýtarlega skýrslu um ferð sína og
athuganir. 1 henni segir svo um
kvartanir Nigeriubúa:
„íslenzka skreiðin er nú orðin
vel þekkt verzlunarvara í Nigeríu
og brezku og frönsku Carmeroon.
Þó eru nokkrar kvartanir, sem
nevtendur bera fram, mjög at-
hyglisverðar fyrir íslenzka fram-
framleiðendur láta sér lynda að
vinna án hagnaðar, en svo hækk-
ar verðið svo að segja vikulega
allt fram að páskum. Eftir það er
verðlagið undantekningarlítið ó-
breytt að mestu fram til hausts,
er sláturtíð byrjar og framboð á
eggjum minnkar. Frá þeim tíma
hækkar verðlagið venjulega jafnt
og sígandi, þangað til það nær
hámarki fyrir jólahátíðina.
Og síðan hefst nýtt ár með lág-
marksverði, og hringrásin endur-
tekur sig. Þar sjá menn, að það
gengur sjálfsmorði næst að reyra
verðlagið í fastar viðjar, hvort
heldur um heildsölu- eða smásölu-
verð er að ræða. Það eru neyt-
endurnir, sem ráða verðinu, mið-
að við kaupgetuna á hverjuin
líma. Að vísu hafa kommúnist-
arnir aðra verzlunarhætti. Hjá
þeim er svo að segja allt verðlag
jast verðlag, þeir hafa bara alltof
fáar vörur og hinir fjölmörgu
neytendur alltof fáa peninga.
En við erum nú einu sinni ekki
á bak við — heldur framan við
járntjaldið, og það eru sem betur
fer eftir nokkrir neistar af gam-
alli, frjálsri verzlun í landi voru.
En það verður erfitt að heimfæra
stefnu Framleiðsluráðs undir það
viðskiptafrelsi, sem við fögnuð-
um fyrir hundrað árum síðan og
bundum svo miklar vonir við.
A. C. Höyer Johannesson.
leiðendur. Þessar aðfinnslur eru
þær veigamestu:
1. Hausuninni er ábótavant.
2. Lífoddinn er sundurskorinn.
3. Fiskurinn er stundum bog-
inn.
Um fyrsta 'atriðið er það að
segja, að hausunin á íslenzku
skreiðinni er yfirleitt þannig
framkvæmd, að of lítið af hnakka
fiskinum fylgir bolnum. Hausinn
er skorinn af of þvert frá bolnum.
En norska skreiðin, sem ég sá,
var þannig skorin frá hausnum,
að hnakkafiskurinn fylgdi allur
mcð. Neytendur skýrðu mér frá
því að þeir keyptu fyrst á mark-
aðnum þá skreið, sem hnakkafisk
urinn væri á, en síðar mundi
hinn fiskurinn verða keyptur.
Skreiðin er þannig undirbúin til
soðningar, að fiskurinn er sagað-
ur í þverbita, sem eru einn til
tveir þumlungar á þykkt. Ef ís-
lenzk skreið er þannig matbúin,
fæi neytandinn einum bitanuin
færra úr íslpnzku skreiðinni en
þegar um norska skreið er að
ræða, þ. e. hnakkabitanum. Neyt-
endur kaupa skreiðina ekki eftir
þyngd, heldur eftir stærð og út-
liti. Skreiðin er bleytt upp og soð
in með kryddi, ávöxtum og græn-
meti í mauk eða stöppu.
Annað atriðið. Fiskurinn þarf
að hanga saman á lífoddanum.
Hann verður fallegri útlits, þunn-
ildin brotna síður frá bolnum og
enn fremur verður fiskurinn
beinni.
Þriðja atriðið. Ég sá talsvert
mikið af bognum fiskum. Sporð-
hlutinn var boginn, en orsök þess
er að spyrðuböndin eru of stutt.
Það kemur og fyrir að fiskurinn
brotnar, þegar honum er þrýst
saman, um leið og vírbinding fer
fram.“
Hér er ekki rúm til að birta
annað úr hinni fróðlegu skýrslu,
en líklegt má telja, ef fullt tillit er
tekið til framannefndra kvartana,
verði íslenzka skreiðin enn seljan
'egri en nú er suður þar.
___
Skotar éta mikið af höfrum
>em kunnugt er, og meta þá
meira en flest annað. Eng-
lendingar, sem hneigjast hins
vegar mjög að eggjum og „bei
koni“, gera sér stundum mat
ir þessari staðreynd og segja:
V ið Englendingar ölum
\estana okkar á höfrum, en í
Skotlandi ala þeir fólkið á
höfrum.
Þessu svara Skotar þannig:
Kemur alveg lieim — Eng-
land er frægt fyrir hesta sína,
en Skotland fyrir fólk sitt.
Hún: Ég er að lesa bók um
dulræn efni.
Hann: Jæja, mér sýndist
það vera búreikningakladd-
inn.
Hún: Það er hann.
Asmundur Gíslason:
Við leiðarlok.
Þættir úr sögu ættar minnar. Bókafor-
ekki frá skjóðunni. Geta því slík-
ar heimildir orðið ómetanlegar,
þegar frá líður.
Forfeður séra Ásmundar voru
margir ættfróðir og liafa skrifað
ýmislegt um þá hluti, sem grafið
er í söfnum. Þeir voru margir
hverjir gáfaðir menn og mikil-
hæfir. Það er því ánægjulegt að
lag Odds Björnssonar. Akureyri. 1955. e*8a þessa ættarsögu frá hendi
I séra Ásmundar, sem skrifuð cr
Ættvísi hefir frá landnámsöld meg svo hugljúfum blæ og cr svo
verið Islendingum hughaidin falJega út gefin, hvað pappír og
fræðigrein, og enn lifir hún sem plentun snertif, prýdd mörgum
betur ier góöu lifi, þó að margt myndUm. Með henni hefir séra
bati breytzt í þjóðliiinu. Sumir Ásmundur reist forfeðrum slnum
telja hana hégomlega fræði og Cg frændum veglegri og varan-
gagns.itla, en því íer fjarri. Það iegrl minnisvarða cn graf’etur á
ætti öllum mönnum að vera ijóst grjóti, og mættu fleiri friða á
nú, eftir að" farið er að skrifa ætt- þennan Uátt um sinn ættargarð.
artölur húsdýra. I framtíðinni
verða ættfræðirannsóknir teknar Guðmundur Jónsson:
upp á vísindaiegum grundvehi og Heyrf og séð erlendis.
geta þær þá komið til að iiafa Garðyrkjumaður segir frá. Bókaforlag
stórkostlega þýðingu í mannfræði. Odds Björnssonar. Akureyri. 1956.
Auk þess er það furðulítil fróð-
leiksfjst, ef mönnum leikur engin
forvitni á að vita einhver deili á
nánustu forfeðrum sínum og lífs-
baráttu þeirra. Getur lieldur eng-
inn haft mjög mikinn skilning á
þjóðarsögunni, sem ekki veit nein
skil á ættum, því að hvergi hafa
ættartengslin haft meiri né ör-
lagaríkari áhrif á rás viðburð-
anna en meðal fámennra og af-
skekktra þjóða eins og Islending-
ar hafa löngum verið.
Ég hefi lesið ættarsögu Ás-
mundar prófasts Gíslasonar mér
til mikiilar ánægju. Hún er til fyr-
irmyndar um margt, þó að ein-
stöku smávillur kunni að hafa
slæðzt inn í hana, sein löngum
verður erfitt að forðast með öllu
í slíkum ritum. Höfundurinn hef-
ir safnað saman miklum fróðleik
Svo var sagt um Atla Húnakon-
ung að þar sprytti hvergi gras, cr
stríðsfákur hans sparn hófum í
jörð. Mjög er þetta ó aðra lund
um Guðmund Jónsson. Þar vaxa
meiðir, sem hann er á ferð og
spretta upp blómleg skógartré í
sporaslóð lians. Með brennandi á-
huga hugsjónamannsins og mik-
illi atorku hefir hann gerzt braut-
yðjandi þeirrar snjöllu og íögru
hugmyndar að heiðra minningu
íslenzkra merkismanna með því
að gróðursetja skógarlundi, er
bera nafn þeirra, og er það hreyf-
ing, sem er líkleg að ciga mikla
framtíð með þjóð vorri.
Guðmundur Jónsson er Skag-
firðingur að ætt, fór ungur utan
og brauzt til garðyrkjunáms i
Danmörku og stundaði síðan þau
störf í Kaupmannahöfn og ná-
um forfeður sína og frændur og grenni í fulla þrjá áratugi. Var
raðað skipulega niður. Segist þvf sem nærri má geta orðinn
honum jafnan vel frá, þegar hann I Jiaulkunnugur dönsku þjóðlífi, er
hefir söguefni, persónurnar verða hann leitaði heim aftur til ætt-
meira en skuggamyndir á tjaldi,' jarðarinnar fyrir um það bil ára-
hann skynjar örlög þeirra og lífs- tug síðan og kann því frá mörgu
stríð með iifandi ímyndun.
að segja. Kennir margra grasa í
Sú ónákvæmni, sem finna má á bók þessari, þar sem hann eegir
einstöku stað, einkum í hinum ^ frá reynslu sinni og kynnum af
eldri ættum, stafar af því að þar fólki af ýmsum stéttum.
hefir höfundurinn treyst of mjög Þeir sem þekkja Guðmund ’.ita,
fornum ættartölum, sem raskast að hann er mælskur maður og
hafa við nýrri rannsóknir. En hugmyndaríkur og kemur það því
þess ber að gæta, að hann hefir
einkum unnið að þessu riti á síð-
ustu æviárum sínum i tómstund-
I um og ef til vill eigi búizt við, að
það yrði prentað. Hefir hann því
naumast verið búinn að ganga írá
því að fullu og mundi hafa gagn-
rýnt sumt betur, undir prentun.
Bókin hefði því getað grætt á því,
ef hún hefði verið yfirfarin af
glöggum ættfræðingi og meðal
annars hefði verið æskilegt, að
henni hefði fylgt nafnaskrá.
En samt eru misfellurnar smá-
munir hjá kostunum. Gildi bók-
arinnar liggur í þeim mikla fróð-
leik, sem höfundurinn hefir safn-
að saman um nánustu ættfeður
sína og frændur, og er óvíst að cá
fróðleikur hefði allur komið til til h’.iðar þcgar á þyrjti að lia’da,
skila, ef um hann hefði ekki ver- hann átti á hœttu að verða mal-
ið fjallað með svo hollum hönd- aður mjölinu smœrra af stálvVja
um, Margt er það ávallt, sein hans. Hvað mundirðu vi'ja lcalla
enginn veit, nema nánustu ætt- þvílíkan mann?
ingjar og mundi því gleymast og Eklci vœnti ég að hann Jiaji verið
falla í þagnargildi, ef þeir leystu ( bílstjóri?
ekki á óvart, þó að hann komi
víða við í endurminningum sín-
um. Hann hefir einkar lipra frá-
sagnargáfu, og eru minningar
þessar svo fjörlega og skemmti-
lega ritaðar, að óhætt er um það,
að en’gum mun leiðast, meðan
þeir eru að lesa þær.
Benjamín Kristjánsson.
_______*_____
Það fór illa jyrir honum að loJi-
um. Hann leit hvorlci til hœgri né
vinstri, Jieldur héJt alltaf beint á-
jram, og sleppti markmiði sínu
a'drei úr huganum. Hvorki vinur
nc óvinur gat ImiJcað honum af
j>eirri braut sem Jiann hafði marJc-
að sér. IJver, sem reyndi að telja
hann á að liœgja á sér eða vikja