Faxi - 01.06.1966, Síða 7

Býli og búendur í Garði 1903-1915
í langri og strangri sjúkdómslegu á Sjúkra-
húsi Keflavíkur hefir Hallmann Sigurðsson frá
Lambhúsum í Garði, reynt að hafa ofan af
fyrir sér með því að skrásetja ýmsa minnis-
verða atburði úr lífi sínu og samferðamanna
sinna. Þrátt fyrir háan aldur hefir hann trútt
minni og góða rithönd, sem auðveldar hon-
um þetta nytjastarf. Meðfylgjandi frásögn er
glöggt dæmi þar um. En þar sem hér er um
athyglisverðan fróðleik að ræða, fékk ég
leyfi Hallmanns til að birta hann í blaðinu.
H. Th. B.
iHér verður reynt að lýsa að nokkru,
hvernig umhorfs var í Garðinum á árun-
um frá 1903—1915, býlum og ábúendum,
og mun ég þá byrja innst í þorpinu.
Rafnkelsstaðir er innsta jörðin í Garði
og bjuggu þar tveir bændur. Var annar
þeirra Isak Bjarnason, sem var kvæntur
Elínu Arnadóttur. Voru það skynsemdar-
hjón. Elín þótti dálítið sérkennileg, en hún
var góð kona og vildi hvers manns vand-
ræði leysa, og á það sama við um þau bæði.
Á hinum partinum bjuggu þá Jón Ás-
mundsson og Jórunn Guðmundsdóttir.
Hún var ljósmóðir í Utskálasókn. Jón
var ættaður norðan úr Skagafirði, mikill
að vallarsýn, allvel greindur, glaðlyndur
og skemmtinn í viðræðum. Hann hafði
það fram yfir marga hér, að liann var mik-
ill hestamaður og hafði oftast tvo hesta
á gjöf. Var það að nokkru vegna ljósmóð-
urstarfa konu hans, þá voru hvorki bílar
né vegir, en all drjúg vegalengd til beggja
handa, á annan bóginn suður að Fitjum
á Miðnesi eða inn í Bergvík, innsta bæ í
Leiru. Jórunn var ágætis manneskja og
hlynnti mjög vel að sínum sængurkonum,
enda lukkuðust henni þau störf mjög vel.
Á Rafnkelsstaðalandi voru þá fjögur
tómthús, sem svo voru kölluð. Innst var
Bjarnabær, þar bjuggu þá Magnús og Sig-
ríður. Þau áttu nokkur börn, sem komust
upp. Ekkert af þeim hefir ílenzt í Garð-
mum. Þá var Þórðarbær, þar bjuggu Þór-
arinn Jónsson og Ingibjörg. Þau áttu nokk-
ur börn, en fluttust um þetta leyti eða
litlu síðar út í Gerðahverfi og byggðu sér
þar hús, sem kallað er Steinbogi. Það hús
stendur enn. Réttarholt hét eitt býlið. Bjó
þar Guðmundur Grímsson og seinna
tengdasonur hans, Guðjón Björnsson, sem
kvæntur var Guðrúnu dóttur Guðmundar.
Þau eru nú bæði látin, en býlið er enn
við lýði, og býr þar Guðmundur, sonur
Guðjóns og Guðrúnar.
Næst má telja jörðina Holt, en þar voru
tvö býli. Á öðrum bænum bjuggu Ingi-
mundur Jónsson og Soffía Magnúsdóttir,
en á hinum Einar Straumfjörð, seinna
vitavörður á Garðskaga. Gerðu þeir báðir
út skip, Ingimundur sexæring en Einar
áttæring.
Meiðastaðir er næsta jörð. Þar bjuggu
þá Þorsteinn Gíslason og Kristín Þorláks-
Hallmann Sigurðsson.
dóttir. Mun heimili þeirra hafa verið
stærst eða fjölmennast, sem þá þekktist
í Garðinum. Börnin, sem upp komust,
voru 14, var því mikið um að vera og
margt að starfa á svo fjölmennu heimili.
Utgerð var þar að sjálfsögðu, tvö skip
síðari árin, sem elztu bræðurnir, Gísli og
Halldór, voru með. Mun Halldór hafa
verið innan við tvítugt, þegar hann byrj-
aði formennsku. En hann var, sem kunn-
ugt er, alla sína sjómannstíð í fremstu
röð formanna við sunnanverðan Faxaflóa.
Gísli bróðir hans varð seinna togaraskip-
stjóri í Reykjavík. Þorsteinn bróðir þeirra
varð einnig togaraskipstjóri, en fórst með
skipi sínu, Skúla fógeta. Einn þessara
bræðra, Þórður, fórst með vélskipinu Þor-
móði, var þar einn af farþegunum. Af
þeim 7 bræðrum, sem upp komust, er
Halldór einn á lífi. Af systrunum mun ég
geta að nokkru tveggja: Vilhelmína gift-
ist Auðuni Sæmundssyni frá Vatnsleysu
og eru þau hjón foreldrar hinna þjóð-
kunnu togaraskipstjóra, Auðunssona. Hin
systirin, sem hér verður getið, er Helga,
gift Jóhannesi Jónssyni á Gauksstöðum,
mikil myndarkona. Eiga þau hjón fjölda
barna, meðal þeirra eru þessir skipstjórar:
Þorsteinn, Gísli, Jóhannes og Þórður.
I Kothúsum bjuggu tveir bændur, Egg-
ert Gíslason, ættaður af Eyrarbakka eða
þar úr grennd, og Þorvaldur Þorvaldsson.
Báðir voru þessir bændur formenn á eigin
skipum. Eggert var vel gefinn maður og
laginn sjómaður, fiskaði í meðallagi. Hann
átti mörg börn, tveir synir komust til full-
orðins aldurs, Þorsteinn, sem fórst með
vélbátnum Eggert frá Keflavík, að haust-
lagi á reknetaveiðum árið 1937. Hans son-
ur er Eggert G. Þorsteinsson félagsmála-
ráðherra. Hinn sonur Þorsteins er Gísli,
sem lengi hefir búið í Krókvelli, faðir
hinna kunnu skipsjtóra: Eggerts og Þor-
steins, sem eru báðir landskunnir afla-
kóngar. Þriðji sonur Gísla, Árni, er ný-
byrjaður skipstjórn. Bendir margt til, að
hann verði ekki eftirbátur bræðra sinna,
hvað snertir heppni og dugnað. Eggert í
Kothúsum var félagslyndur maður og
starfaði mikið í þeim anda. Hann var
aðalhvatamaður að stofnun „Bárufélags-
ins“ á sínum tíma, sem mörgum varð að
rniklu gagni, meðan hans forustu naut við.
Annar bóndi í Kothúsum var 'Þorvald-
ur Þorvaldsson. Hann var talinn efnað-
astur bænda í Garði á þeim tíma, mikill
atorkumaður og ákaflega fiskisæll.
Þessir Kothúsabændur gerðu út sinn átt-
æringinn hvor. Á Kothúsalóðinni voru þá
nokkur „tómthús“, má þar nefna Ivars-
hús, en þá bjó þar Kristján Jónsson, þá
orðinn aldraður maður, reri helzt á smá-
bát. Hann var reyndur sjómaður og hafði
oft drjúgan afla. Dóttir hans er Kristjana
húsfreyja í Vörum, kona Halldórs Þor-
steinssonar. Þá voru Hausthús. Þar bjó
Sigurður Bjarnason, ættaður að norðan.
Hann reri alltaf með Þorvaldi í Kothús-
um. Þá var þar einnig Nóabær.
Þar bjó Bjarni, sonur hans Jón, réri
með Eggert í Kothúsum. Fluttist hann
seinna inn í Leiru. I Vörum voru tíð
ábúendaskipti upp úr aldamótunum. En
1911 fluttist þangað Halldór Þorsteinsson
frá Meiðastöðum og býr þar enn. Hann
átti stóran áttæring og sótti sjóinn fast og
aflaði mikið, Getur sá, er þetta ritar, vel
um það borið af eigin reynd. Sjóferðir
voru stundum nokkuð harðar hjá Hall-
dóri, en alltaf skemmtilegar, enda var
hann afburða sjómaður og heppinn fiski-
maður.
Um þetta leyti byggði Ingimundur Guð-
F A X I — 87