Faxi - 01.01.1972, Blaðsíða 11

Þorsteinn Eggertsson:
Um teiknikennslu í skólum
Það fyrsta sem skildi .manninn frá dýr-
unum, var 'hæfileiki hans til að skapa og
beita ímyndunaraflinu. Það má segja að
honum hafi verið það nauðsyn, vegna þess
að hann var í flestum efnum varmarlaiusari
en hin dýrin, sem annað hvort höfðu víg-
tennur, klær, horn, vængi, fráa fætur o. s.
fr. — og þar að auki var veslings mann-
skepnan nakin. Hann neyddist því til að
nota heilann. Hann varð að læra að standa
á afturfótunum til að geta notað fram-
fæturna (hendurnar) sem vierkfæri. Fyrst í
stað hefur ha-nn eflaust veitt fórnarlömb
sí-n með því að kasta í þau grjóti, en- smám
samain he-fur hann lært að gera kylfur,
axir og jafnvel spjót, til að fulikomna veiði-
aðferðir sína-r. Eflaust hefur hann líka
notað hlýja feldi fórnarlamba sinna til að
klæðast í og margt bendir tii þess að hann
hafi snemma 'lært að gera eid, en það var
ekki fyrr en maðurinn fór að gera myndir,
að raunveruleg menning hóf göngu sína.
Það vei-t -auðvitað enginn meðvissu, hvað
ol-li því, að menn fóru að gera myndir, en
það er ótrúletga langt síðan þeir hófu þá
iðju — mun lengra en margir haida.
I Suður-Frakklandi og Spáni hafa fund-
izt no'kkrir heilar með æviafornum mynd-
um af dýrum — allt iað þrjátru þúsund ára
gamiar. Fyrst í stað héldu sumi-r vísinda-
menn því fram, að þessar myndir hlytu að
vera falsaðar, en þegar í -ljós kom að nokkr-
ar þe-irra voru bókstaflega grafnar fyrir
aftan rúmlega tuttugu þúsund árai gamalt
dropasteinalag ,fóru þeir að verða á báðum
áttum, enda hefur það komið í ljós, með
fullkomnum geislamælingum, að aldur
þess-ara gömiu dýramynda er óvéfengjan-
legur.
Það er aithyglisvert, hversu eðlilegar
myndir þessar eru •— og Irka það, að þær
eru allar af dý-rum.
Hvers vegna?
Ja, sennilega hafa höfundar myndanna
ekki gert þær að gamnii sínu eða til að
skreyta híbýli sín. Það var harðæri í heim-
inum og lífsbaráttan ströng ■— sennilega
verst fyrir manninn.
V,ið skuluim ímynda okkur, að við
séurn komin um 30000 ár aftur í tíman-n.
Við erum stödd í sambýli nokkurra stein-
a'.darmanna suður í Fraikklandi. Það eru
erfiðir tímar — 'börnin væla úr hungri og
suitu-rinn hefur þegar orðið nokkrum að
bana. Allir hugsa um það sama: mat, en
öll veiðidýr eru horfin — það er kalt úti
og söltnar konurnar stara í eldinn, meðan
mönnum þeirra verður reikað um hellinn.
Allt í ein-u finnst eiinum af hellisbúunum
að hann sjái dýr — ljóslifandi — fyrir
framan sig á einum hellisveggnum. Ha-nn
æðir á dýrið og ætlar -að veiða það, en —
þetta er þá bara missýning. Sprungur í
veggnum, flöktandi birt-a- frá eldinum o-g
taumlaus hugsun um dýr hefur orðið til
þess, að maðurin-n sá þetta. Ear nú dettur
honum nokkuð í hug. Hairn sá dýr þarna.
Han-n fer að eldinum, nær í hálfbrunna
spýtu og fer að draga útlínur þess eftir
sprungunum í veggnum. Frumstæð hugs-
un hans segir honum að ef tii vill geti han-n
búið til dýr á vegginn. Hann heldur áfram
með myndina og gerir hana eins vel úr
garð-i og 'honum er unnt — en samt sem
áður verðtir myndin ekki að alvöru dýr-i.
Samt gefst hann ekki upp; hann lítur á
myndina sem einskonar „fyrirboða fórnar-
lam'bs“ — og hann fær í sig eldmóð og
áhuga til að reika út í kuldann og veiða sér
dýr. Og með þennan innblástur að vega-
nesti 'heldur hann út í óvissuna, lengra en
nokkru sinni fvrr — og hann hættir ekki
fyrr, en hann hefur veitt dýrið, sem mynd-
in í helli hans hafði gefið honum fyrirheit
um.
Sumum kann ef til vill að finn-ast þe-tta
nokkuð langsótt, en óg held að þessi skýr-
ing sé ekki verri en hver önnur. Það er
t. d. athyglisvert, að á mörgum af þessum
dýramyndum eru sár eftir spjótsodda —
það voru meira að segja axir og spjót í
sumu-m myndunum, þegar þær fundust.
Ef til viII hafa þei-r lí'ka æft sig á myndun-
um áð-ur en þeir fóru á veiðar.
þjónað mjög ákveðnum tilgangi. T,ill dæmis
á allt ritmál rætur sínar að rekj-a tii mynd-
sköpunar. Fy-rst í stað hafa menin sennilega
sent skilaboð með ýmsum myndatáknum
sín á milli, en sm-ám saman hafa þessi
tákn orðið að bókstöfum. Allir stafirnir í
þessari grein hafa- t. d. verið myndir af
algengum hlutum eða dýrum í upþhafi. Til
að sannfærast um að það sé rétt hjá mér,
þurfið þið ekki annað en að fletta upp í
hvaða aifræðibók, sem er.
Það er líka athyglisvert að fylgjast með
því, hve mikinn þátt -myndlistin hefur átt
í úíbreiðslu trúarbragðanna. A miðöldum
voru myndir og málverk útbreiddasta leið-
in til að kynna almenningi kristna trú.
Prestar og lærifeður prédikuðu á latínu,
en stórfengleiki mynda og málverka talaði
til fóiksins og fyllti það lotningu gagnvart
skaparanum.
Eg gæti lengi haldið áfram að setja
fram dæmi, en ég hef ekki hugsað mér að
gera F-axa að neinni myndlistarsögubók ...
Hugsum okkur bara, 'hvar við værum í
dag, hefði myndlistin aidrei komið í hei'm-
inn — eða hversu tómlegur heimur okkar
væri, ef engin myndsköpun væri til. Nú
á dögum getur maður varla litið svo í
krin-g um s-ig, að ekki 'blas-i einhverskonar
myndir við manni; ljósmyndir, kvikmynd-
ir, myndir á eldspýtustokkum, mjólkur-
'hyrnum, a-llskonar umbúðum, mynstur á
fötum, veggfóðri eða hverju sem er.
Satt að segja lifum við í einum óslitnum
myndaheimi, þar sem engar framfa-rir geta
átt sér stað, nema með aðstoð mynda í
einhverri ... mynd.
Og hvers vegna skyldi börnum vera
kennt að teikna í skólum?
Satt að segja hefur allt, sem kennt er í
íslenzkum barnaskólum, jafnan rétt á sér.
Kristin fræði, handav-inna, landafræði, leik-
fimi o. s. frv. stuðlar allt að siðfágun og
tillitssemi, þjálfun huga og handar, lík-
amsrækt, víðsýni o. s. fr-v. — en hvað
kemur teikning því við?
Ekki svo að skilja, að ég sé neitt að
kvarta. Eg er, satt að segja, mjög ánægður
með skilning fólks á mikil-vægi rnyndlistar-
kennslu, því að auðvitað er það mikilvægt
fyrir hvern einstakling, að hann þroski
með sér dómgreind, a-thyglisgáfu og í-
myndunarafl, ekki síður en hvað annað,
sem skólar hins siðmenntaða myndaheims
okkar hafa uppá að bjóða.
Hársnyrting fer í vöxt
Að vanda v-ar mikið að starfa hjá hárskerum
fyrir jólin, að því er Ægir Kristjánsson, hár-
skeri sagði o-kk-ur, þetta er ósköp eðlilegt,
allir vilja láta snyrta hár sitt fy-rir jólahátíð-
ina. Aðsp-urður um það hvort unglingamir
væ-ru famir að láta snyrta hár sitt meira en
tíðkast hefur undanfarin ár, sagði hann að
það hefði held-ur farið í vöxt. Sítt hár þyrfti
frekar hirðingar við en stutt. Unglingunum
og reyndar þeim eldri líka, sem væru farnir
að safna hári, að hægt væri að láta klippa
hárið og lagia, án þess að stytta það. Að
lokum s-agðist Ægir vonast til að ungir sem
gam-lir gleymdu því -ekki h-ve fallegt hár hefur
mikið að segja fyrir útlitið.
F AXI — 11