Faxi - 01.01.1972, Qupperneq 12

Skúli Magnússon:
Drög aS sögu Keflavíkur
— Framhald. —
Árið 1908 er merkilegt ár í sögu Kefla-
víkur, því um það leyti gerist margt þýð-
ingarmikið í vexti og viðgangi kauptúns-
ins.
1 fyrsta lagi verður Keflavík sérstakt
’hreppsfélag, fyrsti vélbáturinn kemur,
sparisjóðurinn er stofnaður og hér er sett
niður símstöð. Þvtí má með sanni segja, að
þá hefjist hér sólarupprás sú, sem enn
varir í Keflavík. Auðvitað urðu margar
'hindranir á vegi þeirra, er fyrstir brutu
ísinn, og stundum fóru þeir vil'lir vegar,
engu síður en við. Mistök eru mannleg.
Eg mun hér á eftir ákyra nokkuð frá
þessum helz’tu áföngum í sögu kauptúns-
ins, ‘sem áttu drjúgan þátt í myndun kaup-
staðar.
Áður er minnzt á að verzlunarlóð Kefla-
víkur hafi verið færð út, til suðurs, skömmu
fyrir aldamótin síðustu. Sú útfærzla viar
fyrst og fremst til að létta undir með verzl-
uninnii og víkka svæði það sem reisa mátti
á atvinnurekstur, sem auðvitað stuðlaði
svo að meiri fóiksfjölgun. Því var það, að
Edin'borgarverzlun er sett hér niður 1899.
Hún var innan verzlunarlóðarinnar við
Keflavtk, en að öðru leyti í sambandi við
Njarðvíkurhrepp hinn forna. Sama gilti
um Arnbjörn Olafsson, sem verzlaði í
„Baíkaríinu“. Mun ég minnast lítillega á
Arnbjörn seinna' við annað tækifæri.
Þessi útfærsla á verzlunarlóð Keflavíkur
er sú fyrsta, sem mér er kunnugt um. Vafa-
laust hefur hún verið gerð sö'kum þrengsla
og óhagræðis, er af því leiddi, að tvö
'hreppsfélög lágu að sömu víkinni, Kefla-
vík. Stöndum við því í svipaðri aðstöðu og
forfeður okkar á þessum tímum. Þó hafa
málin í dag batnað okkur í hag, því Kefla-
vík er nú orðin landeigandi. Slíkt hefur
ekki áður átt sér stað. Það 'hafa aðrir átt
landið en Keflvíkingar sjálfir, allt frá grárri
forneskju. En auðvitað er það frumskilyrði
fyrir hvert bæjarfélag, að eiga sjálft landið,
sem það stendur á-
Árið 1907 er kallaður saman fundur í
Keflavík þar sem rætt var um stofnun nýs
hrepps, og slit Keflavíkur frá hinum gamla
Rosmhvalaneshreppi. Innan han's halfðl
Keflavík verið í aldir.
Rosmhvalaneshreppur náði upphaflega
yfir lalla tána á Reykjanesskaga, sem heitir
Rosmhvalanes. Markast það af línu frá
Njarðvíkum og suður í Osabotna, þar sem
Hafnirnair eru.
Það var árið 1886, sem Miðneshreppur
varð til og þá klofnaði Rosmhvalanes-
hreppur. Varð þá eftir ræman frá Gerðum
og inn í Keflavík. Og nú átti enn á ný að
kljúfa þennan ’gamla hrepp, svo um mun-
aði. Eftir skiptin var hann ekki til, aðeins
Keflavíkurhreppur og Gerða'hreppur. Þar
með var það stirða nafn, Rosmhvalanes-
hreppur, úr sögunni.
Á Þjóðskjala’safni hef ég fundið nokkur
skjöl varðandi upphaf Keflavíkurhrepps,
og mun ég hér skýra frá þeim, þar sem
hér er um merkan áfanga að ræða í þróun-
arsögtt Keflavíkur.
Meðal skjala þeirra er ég fann er fundar-
gerð frá áður nefndum fundi, skrifuð af
Ágústi Jónssyni, þeim mæta manni, sem
hafði svo bogadregna rithönd, að hún
þekktist allsstaðar. Þar sem mér er ekki
kunnugt um að fundargerð þessi hafi kom-
ið fyrir a'lmenningssjónir áður, birti ég
hana í 'heilu lagi:
•,Samkvæmt undangengnu skriflegu
fundarboði var fundur settur í Good-
temþlarahúsinu í KéflaVfk (28. des. 1907)
þar sem mættir voru flestir af búendum
úr KeflaVík og Njarðvíkum og var aðal-
umræðuefni fundarins: Skipting kaup-
túnsins Keflavík frá Rosmhvalaneshreppi.
Fundarstjóri var kosinn ‘læknir Þorgrímur
Þórðarson og skrifari Ágúst Jónsson.
Fundarstjóri lagði þá ofangreint málefni
til umræðu og lýsti um leið gangi 'þess, frá
því það fyrst komst í hreyfingu, og sýndi
fram á afstöðu málsins fyrir framtíðina.
Næst tók til máls Árni Geir Þóroddsson,
útaif einstökum atriðum hjá fyrra ræðu-
mann-i. Ennfremur tóku ti'l máls: Ágúst
Jónsson og Arnbjörn Olafsson, og lýstu
þeir því yfir, að þrátt fyrir það, þótt Njarð-
v-íkingar ekki sæktu eftir hreppssamein-
ingu við Keflavík, sæju þeir, að fram-
kvæmdarafl alt, yrði greiðara í plássinu, og
landslagið að hinu leytinu væri vel til þess
fallið að Keflavík og Njarðvíkur samein-
uðust.
Eftir fletri ýtarlegar umræður um málið,
var borin upp og samþykkt með 72 atkv.
gegn 1 svolátandi tillaga að: Keflavíkur-
kaiuptún, sem samkvæmt lögum frá síðasta
alþingi væri ’frá Hó'lmsbergi að (Voga)
Stapa, verði fram-vegis 'hreppsféla-g fyrir
sig.
Fundairstjóra og skrifara var síðan falið
á hendur að ti-lkynna sýslumanmi þess-a
fundars.amþykk-t og slkor-a á hann að gjör-a
hið fyrsta, allar þær ráðstafanir, er þyrftu,
til þess að skifting Rosmhvalaneshrepps
gæ-ti framfarið í fardögum 1908.
Fleiri mál komu dkki til umræðu, og va-r
því fundi slitið.
Þorgr. Þórðarson Ágúst Jónsson".
Næst skeður það svo á málinu, að þeir
Þorgrímur og Ágús-t senda sýsluman-ni
fundargjörðina, og leggj-a u-m leið áherzlu
á að málimu -verði flýtt svo sem unnt er.
Sköm-mu síðar sendir sýslumaður s-tjórn-
arráði Islands umsögn fundarins og sýslu-
fundar G-ullbringusýslu varðandi hrepps-
málið.
I svar.i til sýslum-anns segir svo í bréfi
stjórnarráðsims: Út-af þessu er hjer með.
samkvæmt lögum nr. 61 frá 10. nóv. 1905
ákveðið, að verzlunarlóð Keflavíkurkaup-
túns í Gullbringusýslu, skul-i aukin með
þre-m-ur svæðum og að takmörk þeirra sjeu
þessi: 1. Áfram’haldandi bein lína af suð-
austurjaðri Vatnsnes-s, 25 metra upp fyrir
sýsluveginn milli Keflavíkur og Njarðvík-
ur og þaðan bornrjett lína -í gömlu verzl-
unarlóðina. 2. I Ytra-Nj,arðviíkurhverfi:
Úr Klapparnefi í Þórúkotsbæ og þa-ðan
rjetthyrnd lína til suðurs í sjó fram. 3. 1
Innra-Njarðvíkurhverfi: Bein lína yfir
Narfakotsbæ og íbúðarhús Jóns Jónssonar
í Njarðvík, beggj-a megin í sjó fr-am“.
Þá er einnig bréf til sýslumanns, „við-
víkjandi breyting á -ta'kmörkum Rosm-
hvalaneshrepps og Nja'rðvíkurhrepps“. M.
ia. segir þar svo: „Hinn nýji Keflavíkur-
hreppur skal tak-a við öllum eignum, og
sveitarþyngslum 'hins núverandi Njarð-
ví'kurhrepps 'þeim, sem eru eða síðar
'kunna -fram að k-om.a, en eignum, skuldum
og sveitarþyngslum hins núverandi Rosm-
hvalaneshrepps skal síkipt þannig milli
hinna nýju hreppa, að í hlut Keflavíkur-
hrepps komi 53/100, en í hlut Gerða-hrepps
47/100 -og eftir sama hl-ut'falli skal skipta
svei-barþyngslum, er síðar kunna til að
koma og eiga rót sin.a í fje'lagsskap þeim,
sem hin-gað tii hefir átt sér stað milli hinna
nýju -hreppa“.
Ennfremur er sagt að en-gin breyting
„verði gjörð á ’hinum forna Rosmhvaianes-
12 — F A XI