Faxi - 01.01.1981, Page 5

„Blálogn eöa barningur"
Dagsstund með Magnúsi á Hrauni
Ölafur Rúnar Þorvarósson, kennari í Grindavík, hefur unniö mjög
viröingarvert og merkilegt starf viö öflun ýmissa muna sem voru i
daglegri notkun hór um slóöir fyrr á timum, en eru nú horfnir, hafa
veriö lagöir til hliöar, vikiö fyrir byltingu i atvinnuháttum og
breyttum lifsháttum. Þáhefurhann náö áspólursamtölum viömarga
gamla menn, sem kunnu frá ýmsu aö segja, bæöi af sjálfum sér og
öörum. Sum þessara viðtala hefurhann skráö og hefurhann góöfús-
lega leyft Faxa aö birta viötal sitt viö Magnús Hafliöason á Hrauni,
þjóökunnan öldung. Vonandi fær Faxi aö birta siöar fleiri af viötölum
Ólafs Rúnars.
Þaft blæs kuldanjóður inn yfir
ströndina at hafi. Þórkötlustaða
hverfið i Grindavík er í vetrarbún-
uigi, kólgugráir útsynningsklakkar
a lofti og jiirð alhvít. Þegar litast
er Lim af hæðinni austast í hverfinu,
hlasir við fjallgarðurinn í austri,
Húsafell og Hálsarnir og Festar-
ijall fyrir botni Hraunsvíkur. Niðri
við sjóinn, þar sem úthafsaldan svarr-
ar á brimsorfnum hleinum, stendur
hærinn Hraun, en þangað er ein-
mitt ferðinni heitið, til þess að heilsa
tipp á Magnús Hafliðason, eða
Magnús Hafliðason
Magnús á Hrauni, eins og hann er
uftast nefndur í daglegu tali.
„Þú ert fæddur *hér á Hrauni,
Magnús?"
-dá, ég er fæddur 1X91 og 'hér hef
eg vcrið alla mína tíð.“
„Það er margt, sem á daga þína
hcfttr drifið, og þú kannt frá ýmsu
að segja, veit ég. Hvernig var nú
umhorfs hér í þinni bernsku?"
„Það var ósköp svipað því sem
nú er, nema hvað sjórinn hefur
gcngið dálítið á túnið. Það var á
timahili rétt eftir aldamótin, sem
það komu þessi stóru flóð á hverju
ári.“
„Fn það hefur verið öðruvísi húsa
skipan hér, þegar þú manst fyrst
ellir þér?“
„Já, t:g man nú fyrst eftir tveim
haðstofum, en húsið sem var hér á
undan þessu, var byggt ÞX9X og það
þótti nú stórhýsi þá. Þar áður var
liér torfbær.“’
„Hefur alltaf verið tvíhýli á
Hrauni ?“
„Já, það hefur alltaf verið tvíhýli
á jörðinni, en svo voru hér líka
tómthús."
„Var ekki sjórinn stundaður al
kappi ?“
„Jú, allan ársins hring. Það var
alltaf lent hér i vörinni utan vertíð-
;ir og yfirleitt frá sumarmálum. En
svo var verið frammi í „Nesi“.“
„Og var það ekki erfitt ?“
„Það þætti eflaust núna. En þá
heyrði ég nú aldrei neinn tala um
að það væri erfitt."
„Hvernig var að lenda i vörinni
hér fyrir neðan?“
„Það var oft mjög erfið lendtng."
„Kanntu að segja frá einhverju i
þvi sambandi?“
„Ja, eiginlega var ég aldrei með
í því að vera á skipum, sem hlekkt-
ist á hér. En það var eitt sinn, ao
þeir tóru að vitja um skötulóð, fað-
ir minn og nokkrir menn af bæjun
um hér í kring með honum. Eg
var þá staddur austur í Krýsuvík.
Lá þar á greni. Það var vatnsdauð-
ur sjór, og þá var oft lent í Bót-
inni, sem kölluð var, því þar þótti
betri setningur en í vörinni. Þá var
alltaf sett á bökum. Nú, þeir fóru
að r;eða um það sín í milli á hvor-
um staðnum þeir ættu að lenda, og
vildu fleiri fara i Bótina upp á
setninginn. En þarna eru tveir kleti
ar, sem róa varð á milli, og þeir
voru víst komnir langleiðina, þegar
það kom smá fylling, sem þeir sögðu
að hefði nú eiginlega ekkert verið,
en hún var samt nóg til þess, að
báturinn fór upp á annan klettinn.
Hann fyllti og sökk þarna á auga-
bragði. Þeir sátu allir á þóftunum,
og sjónnn náðt þeim upp undir
hendur, þegar báturinn tók botn.
Þeim varð nú samt ekkert meint af,
en sumir töldu að þeir hefðu verið
búnir að set;a nokkru fyrr, hefðu
þeir lent í vörinni. Já, lendingin
var slæm.“
„Þú hefur byrjað ungur til sjós,
Magnús?“
„Já, ég 'byrjaði að stunda sjó inn-
an við ferm.ngu."
„Manstu fyrstu sjóferðina þína?"
„Ég man 'Jtana vel. Hún var nú
ekki löng. Faðir minn fór með okk-
ur þrjá bræðurna hérna út i „þar-
ann." Ég var þá á sjötta árinu og
dró sex fiska. Nú, upp frá því fékk
maður að fara með einn og einn
róður á sumrin.“
„Varstu nokkuð sjóveikur?"
„Já, mikið. Ég svaf oft góðan dúr
og það værai: svefn á sjónum, ofan
á fiskinum, verjulítill og jafnvel
verjulaus, með eitt skinn bundið
framan á mig, og það hefur nú
sennilega viljað hallast. Og það segi
ég alveg satt, að fyrst þegar ég kom
upp úr bátnum, þegar komið var í
land á kvöldin, þá gat ég varla
staðið. Ég var allur dofinn eftir að
vera búinn að liggja ofan í austr
inum allan drginn. En alltaf ef vart
varð fiskjar, þá fór ég að reyna
að renna, og ég dró oftast nær,
þegar ég renndi. Og þess vegna var
nú rekið á eftir mér. En sjóveikin
var lengi við’oðandi."
„Var ekki mikið af „frönsurum"
hér á þeim árum?“
„Ja, þeir voru nú um það bil að
hverfa af miðunum, fyrst þegar ég
byrjaði að roa. Ég man, að fyrstu
vertíðina sem ég réri, þá voru nokkr
ar franskar skútur hér á þessu
svæði.“
„Fóruð þio um borð í þær?“
„Ekki eftii að ég fór að róa, en
þeir höfðu oft viðskipti við „frans-
arana“ hér áður, sjómennirnir."
„Þú varst lengi formaður á ára-
skipum, Magnús.“
„Já, svo átti víst að heita, nokkr-
ar vertíðir."
„Lentuð þið ekki oft í hrakning
um á þessum skipum?“
„Ég get nú varla sagt það. Við
lentum þó í hrakningsveðrinu 2-1.
mars 1916. Þá rerum við á fimmta
timanum um morguninn og vorum
ellefu á. Skipið var tíróinn áttær-
ingur. Veðurútlit var gott þagar ró-
ið var. Það var logn og blíða og
búið að vera svo lengi. Við lögðum
línuna nokkuð djúpt hér fram af og
byrjuðum fljótlega að draga. Þegar
við áttum eítir eitt bjóð, skall yfir.
eins og hendi væri veifað, voðaveð-
ur að norðri með brunagaddi. Það
hafði verið 'hvítur sjór af logni, en
breyttist í skafning um leið og veðr-
tð skall á. Nú, línan slitnaði fljót-
lega og við fórum að 'berja vestur
Ólafur Rúnar Þorvarðsson
með landinu og inn, og það gekk nú
ágætlega 'hjá okkur. Við náðum
landi vestur í Staðarhverfi síðar um
daginn. Það var í þessu sama veðri,
sem fjórar skipshafnir héðan björg-
uðust um borð í kútter Esdher.“
„Já, 'hann hefur orðið mörgum
þungur róðurinn þennan dag.“
„En hvað þótti gott að fá í hlut
yfir vertiðina?"
„Það þótti gott að fá svona sex
til sjö hundruð til Ihlutar. Þá urðu
menn að bera fiskinn á bakinu upp
úr bát, en það var nú dkki verið að
setja svoleiðis lagað fyrir sig og þótti
bara gaman þegar vel fiskaðist,"
„Það ha'fa orðið miklar breytingar
á farkostum í þinni tíð?“
„Já, þær hafa orðið miklar. Fyrst
voru það áraskipin, síðan komu
trillurnar og þá var farið að nota
spil við að setja, og svo núna þessi
stéæu skip. Ég 'hef nú annars lítið
a£ þeim að segja. Þó fór ég eitt
sinn túr á togara, Sereso hét hann og
var gerður út frá Hafnarfirði af
Hellyersbræðrum."
„Og hvernig líkaði þér þar ?“
„Alveg prýðilega, en ég segi fyrir
mig, að ég saknaði alltaf áraskip-
anna, þó erfitt væri að vera á þeim.
Það var afar skemmtilegx að vera á
araskipi með góðum mannskap."
„Það hafa oft strandað skip hér á
’Hraunsfjörum, Magnús?“
„Já, eiginlega man ég nú eftir
þrem reglulegum ströndum. 9. maí,
1926, strandaði hér skúta, kútter
Hákon. Þá var norðan kaldi
snemma um morguninn og auð jörð,
en á níunda tímanum skall hann
á með blindöskubyl svo það sá ekki
handaskil. Um hádegi var snjórinn
orðinn svo mikill, að það var varla
hægt að komast um jörðina. Það
er tangi hérna fremst við túnið sem
heitir Skarfutangi. Þar slrandaði
skútan, en við sáum ekki seglin á
henni fyrr en klukkan sjö unt kvöld-
ið, bylurinn var svo svartur. Um há-
degisbilið kom hingað maður, sem
hafði verið að huga að kindum.
FAXI - 5