Morgunblaðið - 12.03.2009, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. MARS 2009
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
HeimsóknEvu Jolyhingað til
lands hefur hrist
upp í umræðunni
um rannsókn
bankahrunsins og aðdraganda
þess. Joly hefur mikla reynslu
af slíkum rannsóknum. Hún
var rannsóknardómari í
Frakklandi og var undir mikl-
um þrýstingi þegar hún rann-
sakaði spillingu og misferli þar
í landi. Elf Aquitane-málið er
frægt og náði rannsókn henn-
ar til æðstu manna í kerfinu.
Hún hefur nú samþykkt að
veita íslenskum stjórnvöldum
ráðgjöf í sambandi við rann-
sóknina á bankahruninu. Það
er það til fyrirmyndar að
stjórnvöld fái jafnfæran ut-
anaðkomandi sérfræðing til
liðs við sig.
Joly segir í viðtali við Krist-
ján Jónsson í Morgunblaðinu í
gær að nauðsynlegt sé að emb-
ætti sérstaks saksóknara
vegna bankahrunsins sé alger-
lega sjálfstætt: „Í litlu sam-
félagi eins og ykkar, þar sem
allir eru meira eða minna
tengdir, valda þessi tengsl
þegar vanda en það ættu alls
ekki að vera nein inngrip í
störf hans.“
Þetta er hárrétt hjá Joly.
Eins og hún bendir á er freist-
andi fyrir ákveðna aðila að
reyna að beina rannsókninni í
ákveðinn farveg, annaðhvort
vegna þess að hún nálgast þá
eða vegna þrýstings frá al-
menningi. Rannsókninni fylgir
nógu mikill þrýstingur og því
er sjálfstæði nauðsynlegt.
Joly tekur til þess að emb-
ætti hins sérskipaða saksókn-
ara sé of fámennt
til að standa að svo
viðamikilli rann-
sókn. Það er nauð-
synlegt að rann-
sóknin strandi
ekki á skorti á mannskap og
hafa stjórnvöld þegar sagt að
til standi að fjölga í starfslið-
inu.
Joly líkir í samtalinu málinu
gegn Baugsmönnum við eigin
reynslu: „Það sem saksókn-
arinn lenti í var nákvæmlega
það sama og ég varð fyrir.
Þetta er barátta. Reynt er að
gera lítið úr manni, reynt að
sýna að saksóknarinn sé veik-
burða. Því var komið inn hjá
fólki að mér væri illa við ríkt
fólk, að ég skildi ekki við-
skiptalífið. … Um Baugsmálið
held ég að það sé núna aug-
ljóst að saksóknarinn hafði
rétt fyrir sér og þriggja mán-
aða skilorðsbundinn fangels-
isdómur hafi verið nokkuð
vægur dómur.“
Það er einnig athyglisvert
að Joly mælir gegn því að látið
sé duga að stofna sannleiks-
og sáttanefnd til að fara í
gegnum hrunið. Hún bendir á
að fái fólk að halda illa fengnu
fé geti það verið eins og opið
sár í samfélaginu í margar
kynslóðir. Joly kveðst halda
„að það sé mikilvægt fyrir
réttlætiskenndina að finna þá
sem brutu af sér og rétta í
málum þeirra“.
Joly hefur lög að mæla. Í
rannsókninni á bankahruninu
er ekki hægt að stytta sér leið.
Velta þarf við hverjum steini
og leiða vafamál til lykta fyrir
dómstólum. Annars verða
þessi mál óuppgerð.
Sérstakur saksókn-
ari þarf að hafa fullt
sjálfstæði}
Nauðsyn réttlætis
Áform Trygg-ingafélagsins
Føroya um að
hefja starfsemi
hér á landi ættu að
vera íslenzkum
neytendum fagnaðarefni.
Samkeppni hefur verið of
lítil á tryggingamarkaði hér
og tryggingafélögunum hefur
tekizt að drepa af sér nýja
samkeppni. Strax af þeim sök-
um er jákvætt að erlent félag
vilji hasla sér völl hér og
keppa við þá sem fyrir eru.
Forsvarsmenn Trygginga-
félagsins Føroya upplýstu á
blaðamannafundi í fyrradag
að þeir hefðu átt í viðræðum
um kaup á einhverju af þrem-
ur stærstu tryggingafélög-
unum sem hafa skipt með sér
markaðnum. Öll glíma félögin
við erfiðleika í rekstri vegna
bankahrunsins enda tengdust
stærstu eigendur
þeirra allra hinu
fallna fjár-
málakerfi náið.
Félögin eiga hins
vegar öll góða
framtíðarmöguleika, enda er
tryggingamarkaðurinn upp-
spretta nokkuð tryggra tekna.
Það væri jákvæð innspýting
erlends fjár í efnahagslífið ef
eitt eða fleiri af þessum fé-
lögum yrði keypt af erlendum
fjárfestum. Erlent áhættufé
er bráðnauðsynlegt í end-
urreisn íslenzks efnahagslífs.
Ákveðinnar tortryggni hef-
ur gætt í garð erlendra fjár-
festa sem hafa sýnt Íslandi
áhuga. Hins vegar ættu flestir
að geta tekið vel fjárfestum
frá því landi sem hefur sýnt
Íslandi einna mestan vin-
arhug í erfiðleikunum að und-
anförnu.
Okkur vantar meiri
samkeppni og er-
lenda fjárfestingu.}
Færeysk samkeppni
A
nsi er ég hrædd um að Lúðvík
Bergvinsson, þingflokksformaður
Samfylkingarinnar, hafi misskilið
þann fjölda fólks sem í mótmæl-
unum á liðnum mánuðum krafðist
þess að með Nýju Íslandi fengi það möguleika
á að kjósa persónukjöri til Alþingis.
Ég hef heyrt fólk tala um þennan möguleika
og lýsa honum sem eftirsóknarverðum, en
ávallt í öðru samhengi en því sem Lúðvík lagði
til í frumvarpi sínu um breytingar á kosn-
ingalögum. Samkvæmt frumvarpinu gefst fólki
sá kostur að endurraða frambjóðendum á list-
anum sem það kýs, ef, og það er auðvitað mjög
stórt ef, ef flokkarnir samþykkja þá tilhögun.
Hefur þessi möguleiki ekki verið fyrir
hendi? Svei mér þá jú, hann hefur verið fyrir
hendi, eins og sá að strika fólk út af listum, og
því er engin leið að átta sig á því hverju þetta breytir,
nema ef þessi nýja endurröðun kemur til með að vega
þyngra en sú sem hefur verið í gildi, og hefur sama og eng-
in áhrif á úrslit kosninga.
Í augum venjulegs kjósanda gæti frumvarpið auðveld-
lega litið út sem sjónhverfing; plat, jafnvel lýðskrum.
Þegar rætt er um persónukjör tel ég að skilningur
flestra á því orði feli í sér möguleikann á því að kjósa per-
sónur, sem ekkert endilega eru innan þeirra flokka sem
bjóða fram. Það er sá möguleiki, að þeir sem eru búnir að
fá meir en nóg af flokkakerfinu, geti kosið einstaklinga án
þess að þeir séu rígbundnir í pólitíska hjörð.
Sjálf gæti ég vel hugsað mér að fá að velja
fólk úr ýmsum flokkum til þeirra þjóðþrifa-
starfa sem Alþingi þarf að sinna, fólk sem ég
treysti, en fyrst og fremst gæti ég þó vel hugs-
að mér að fá að velja einstaklinga án tillits til
pólitískra merkimiða, fólk sem hægt er að
treysta til vinnu, fólk sem hefur meiri áhuga á
því að ná árangri í starfi sínu, en að ná per-
sónulegum frama.
Það verður seint sagt um háttvirt Alþingi að
það hafi verið borubratt fyrstu mánuði krepp-
unnar, og víst er að mörgum blöskraði fyrsta
dag þings eftir áramót, þegar ræða átti gagns-
lausan hégóma, meðan eldurinn brann í hjört-
um þeirra sem fyrir utan hrópuðu á aðgerðir.
Sá einkennilegi doði og ráðleysi skýrir vel
hvers vegna að aðeins 13% landsmanna treyst-
ir Alþingi, eins og fram kom í Þjóðarpúlsi Gall-
up í febrúar. Þó var nú ekki úr háum söðli að detta, því árið
áður naut Alþingi ekki nema 42% trausts. Þetta er dap-
urleg staðreynd fyrir lýðræði á Íslandi.
Flokkakerfið er ekki heilagt, og meingallað ef raunin er
sú sem oft virðist, að framinn sé í fyrsta sæti hjá þing-
mönnum, flokkurinn í öðru sæti og fólkið í því þriðja.
Flokkunum virðist í það minnsta erfitt að reka af sér það
slyðruorð að innan þeirra tíðkist að hygla sínum og þá oft-
ar en ekki á kostnað almennings. Fyrrverandi utanríkis-
ráðherra taldi í það minnsta ærna ástæðu til þess í haust
að minna þingmenn á að þjóðin kæmi fyrst, flokkurinn svo.
Það var nefnilega því miður ekki sjálfsagt. begga@mbl.is
Bergþóra
Jónsdóttir
Pistill
Persónukjör er þverpólitískt
FRÉTTASKÝRING
Eftir Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
E
fnahagshrunið hefur
veikt innviði íslensks
samfélags og grafið
undan öryggi þess í
víðum skilningi. Það
leiddi til víðtæks efnahagslegs og fé-
lagslegs óöryggis og olli tímabundið
pólitískum óstöðugleika. Jafnframt
verður erfiðara að fjármagna ýmiss
konar starfsemi sem lýtur að örygg-
is- og varnarmálum.
Þetta kemur fram í áhættumats-
skýrslu um Ísland sem þverfaglegur
hópur á vegum utanríkisráðuneyt-
isins, undir formennsku Vals Ingi-
mundarsonar sagnfræðiprófessors,
hefur skilað og kynnt var á fundi með
blaðamönnum í utanríkisráðuneytinu
gær. Starfshópurinn var skipaður af
Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur, þá-
verandi utanríkisráðherra, í október
árið 2007. Í honum sátu alls þrettán
manns en hópurinn kallaði m.a. til sín
innlenda og erlenda sérfræðinga.
Skýrslan er mjög yfirgripsmikil og
tekur til margra þátta er tengjast ör-
yggis- og varnarmálum á breiðum
grunni, enda var lögð áhersla á að út-
víkka öryggishugtakið. Sambæri-
legar skýrslur hafa verið unnar
reglulega í nágrannaríkjum okkar en
eru nýjung hér á landi. Við kynningu
á skýrslunni sagði Össur Skarphéð-
insson utanríkisráðherra að skýrslan
væri fróðleg og afar vel unnin. Þó að
skýrslan væri á ábyrgð höfundanna
sagðist hann vera í meginatriðum
sammála þeim.
Útvíkkað öryggishugtak
Í inngangi Vals Ingimundarsonar
kemur fram að skilningur á öryggi
hafi tekið miklum breytingum á und-
anförnum tveimur áratugum. Í stað
þess að miða eingöngu við ríkisvaldið,
hervarnir eða ógnir frá ríkjum eða
ríkjabandalögum, eins og í kalda
stríðinu, hafi öryggishugtakið verið
víkkað út með það fyrir augum að ná
yfir nýjar ógnir, þ.e. áhættuþætti
eins og skipulagða glæpastarfsemi,
hryðjuverk, efnahagskreppu, ólög-
lega fólksflutninga, mansal, matvæla-
öryggi, náttúruhamfarir, farsóttir,
umhverfisslys og fjarskipta-, net- og
orkuöryggi.
Meðal niðurstaðna skýrsluhöfunda
er að engar vísbendingar séu um að
hernaðarógn muni á næstu árum
steðja að Íslandi. Pólitísk afstaða á al-
þjóðavettvangi og þátttaka í alþjóð-
legum aðgerðum geti hins vegar falið
í sér ákveðna áhættu.
Ýmsar aðrar ógnir geta steðjað að
Íslendingum, eins og farsóttir sem
geti komið fram með reglulegu milli-
bili. Líkur á hættuástandi vegna nátt-
úruhamfara eru viðvarandi, segir í
skýrslunni, en hætta á hryðjuverka-
árás á Ísland telst lítil. Á hinn bóginn
geti hryðjuverkamenn viljað nota
landið sem griðastað.
Skipulögð glæpastarfsemi er sögð
vaxandi hér á landi og snerta marga
þætti eins og fíkniefnasmygl, ofbeldi,
peningaþvætti og mansal. „Full
ástæða er til að óttast að aukin harka,
þar með talinn vopnaburður, verði
viðtekin í íslenskum undirheimum á
næstu árum og setji mark sitt á
skipulagða glæpastarfsemi hér á
landi,“ segir í skýrslunni. Þar segir
ennfremur að hlutur neðanjarð-
arhagkerfis aukist vegna efnahags-
hrunsins. Þannig muni hagnaður af
fíkniefnaviðskiptum verða t.d. not-
aður til fjárfestinga hér á landi og að
markaður með stolnar vörur muni
stækka. Farið er yfir fleiri atriði sem
hætta getur stafað af, eins og net- og
matvælaöryggi, en hér til hliðar eru
nokkrar helstu ábendingar sem
skýrsluhöfundar leggja fram. Skýrsl-
una sjálfa má nálgast á vef utanrík-
isráðuneytisins, www.stjr.is/utn.
Morgunblaðið/Eggert
Glæpastarfsemi Hætta á hryðjuverkaárás á Ísland er lítil en mun meiri
ógn er m.a. talin steðja að Íslendingum vegna skipulagðra glæpa.
Fleira hættulegt en
herir og hryðjuverk
 Marka skýra þjóðaröryggisstefnu og
útvíkka skilgreiningu á öryggi.
 Komið verði á neyðaraðgerðastjórn
stjórnvalda til að bregðast við ógn.
 Skilgreina þarf betur stöðu varnar-
samnings Íslands og Bandaríkjanna.
 Endurnýja umræðu um stöðu Íslands
í NATO og framlag til bandalagsins.
 Efla samvinnu Norðurlanda á sviði
öryggismála, t.d. í eftirliti og vöktun.
 Fylgjast áfram með herflugi og ferð-
um kjarnorkubáta nálægt Íslandi.
 Styrkja samskipti við nágrannaríki í
öryggismálum á norðurslóðum.
 Styrkja samstarf við ESB vegna
áhættuþátta eins og glæpa, farsótta,
náttúruhamfara og hryðjuverka.
 Mælt með samstarfi stofnana sem
sinna öryggis- og varnarmálum.
 Auka birgðir matvæla og koma upp
neyðarbirgðum af olíu.
 Efla samráð ríkisvalds og einkafyr-
irtækja á sviði öryggismála, einkum
varðandi fjarskipta- og netöryggi.
 Efla innlendar mótvægisaðgerðir
gegn loftslagsbreytingum.
 Tryggja betur ljósleiðarakerfið og
bæta öryggi háspennulína.
 Tryggja betur öryggi og réttindi er-
lendra ríkisborgara á Íslandi.
 Tryggja lögreglu búnað og heimildir
til að glíma við glæpastarfsemi.
 Gera áætlanir til að bæta orðspor Ís-
lands á alþjóðavettvangi.
 Efla þarf eftirlit með flutningi hættu-
legra efna milli staða á Íslandi.
 Uppfæra áhættumatsskýrslur vegna
tíðra breytinga í öryggismálum.
Til öryggis