Morgunblaðið - 20.03.2009, Blaðsíða 16

16 FréttirVIÐTAL
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. MARS 2009
Eftir Sigrúnu Ásmundsdóttur
sia@mbl.is
Samstarf við hina þekktu Mayo Clinic íBandaríkjunum, innflutningur ásjúklingum til Íslands og uppbyggingá nýjum lyfjarisa er á meðal verkefna
sem Róbert Wessman, stjórnarformaður Salt
Investments, er með á sínu borði nú um
stundir. Róbert hefur líka rýnt í hvaða aðferð
er hægt að beita til að losa erlenda eigendur
að jökla- og krónubréfum við bréfin með það
að markmiði að koma í veg fyrir langvarandi
fall íslensku krónunnar. Róbert brosir þegar
hann er spurður af hverju hann hafi svona
mikinn áhuga á að Íslandi og íbúum þess verði
komið út úr þeim mikla vanda sem þjóðin býr
nú við.
„Ég er hluti af þjóðinni og Ísland er í mjög
erfiðri stöðu eins og landið liggur núna. Ég hef
sjálfur verið að reyna að átta mig á heildar-
umfanginu með því að rýna í skýringar sér-
fræðinga. Það liggur ekki fyrir hvert umfangið
er vegna þess að efnahagur bankanna liggur
ekki fyrir og Icesave-hlutinn liggur ekki ljós
fyrir,“ segir Róbert. „Íslensk félög eru mjög
skuldsett og hafa þess vegna enga getu til að
halda áfram að styrkja sig og bæta við fólki.
Nýsköpun er erfið þó að góðar hugmyndir séu
fyrir hendi því það er ekki úr neinu fjármagni
að spila,“ segir hann.
Róbert hefur velt fyrir sér hvort hægt er að
nálgast málin á annan hátt og leita lausna
sem eru ekki augljósar við fyrstu sýn. „Og
nýta þessar erlendu eignir sem nú eru marg-
ar komnar í fangið á bönkunum og ríkinu, það
er í sjálfu sér enginn hagur fyrir ríkið eða
bankana að eiga þessar eignir,“ segir Róbert.
„Að mínu mati og miðað við umræður mínar
við fjölmarga erlenda aðila er mjög líklegt að
hægt sé að fá þá sem eiga hér krónubréf og
jöklabréf til að taka þátt í einhvers konar út-
boði ef menn vilja selja þessar erlendu eignir.
Og gera það þannig að töluverður afsláttur
myndi fást af skuldabréfunum. Mikið af er-
lendum eignum liggur inni í gömlu bönkunum
og staðan er þá þannig að kröfuhafar bíða eft-
ir að sjá hvað kemur út úr þeim búum.“ Slík
niðurstaða liggur ekki fyrir fyrr en eftir mörg
ár og því mikilvægt að fá kröfuhafa gömlu
bankanna að borðinu ef finna á nýjar leiðir og
fá þá til að spila með áður en haldið er af stað.
„Þessar eignir færu þá í formlegt söluferli og
þá byðist innlendum sem erlendum aðilum að
bjóða í þær og greiða með erlendum gjaldeyri
eða krónum. Margir erlendir aðilar myndu án
efa bjóða í þessar eignir, þeir sem eru fastir
með krónur á Íslandi vegna gjaldeyr-
isskorts,“ segir Róbert. Hann segir mik-
ilvægt, til að gera þetta trúverðugt, að setja
skýrar leikreglur. „Ef menn borguðu með
krónubréfum myndu þau enda inni í gömlu
bönkunum í stað erlendu eignanna og það
yrði að gera upp við erlendu kröfuhafana út
úr þeim búum. Ríkið þyrfti klárlega að koma
að því, menn myndu ekki sætta sig við að það
væri ekkert nema krónubréf eftir í gömlu
bönkunum. Ríkið yrði þess vegna að leysa
þann enda. En, á heildina litið, yrði þá búið að
losa okkur við þessar erlendu eignir, á móti
þá jafnvel því að ríkið gæfi út einhvers konar
skuldaviðurkenningu í erlendri mynt og leysti
krónubréfin til sín í staðinn,“ útskýrir Róbert.
Lausnir fundnar til framkvæmda
Hann talar eins og þessi aðferðafræði sé
mjög framkvæmanleg og þess vegna vaknar
spurningin hvers vegna engum öðrum hefur
dottið þetta í hug. Róbert hikar aðeins en seg-
ir svo ákveðinn að þegar reynt sé að finna
lausnir þurfi að finna hvernig hægt sé að
framkvæma hlutina en án efa hafi fleiri en
hann hugsað um lausn af þessu tagi. „Það eru
áreiðanlega mörg praktísk atriði sem verður
snúið og flókið að leysa úr en við eigum að
leggjast á eitt og láta á þetta reyna. Ég rak
Actavis í tíu ár og þar vorum við alltaf að
glíma við verkefni sem voru erfið, snúin og
ómöguleg. Þannig að ég held að ríkið þurfi
einfaldlega að setja öflugan mannskap í að
skoða svona lausn, vegna þess að ef við ætlum
að rogast með þennan skuldaklafa eins og
hann er núna verður þetta mjög erfið ganga
fyrir þessa þrjú hundruð þúsund einstaklinga
sem búa á Íslandi,“ segir Róbert.
„Ríkissjóður er rekinn með gríðarlegum
halla og við þurfum að átta okkur á því fljótt
hversu slæm staðan raunverulega er, hversu
slæm verður hún eftir þrjú ár og átta okkur á
því að ef við gerum ekkert annað en það sem
við erum að gera í dag, höldum þessum skuld-
um, losnum ekki við gjaldeyrishöftin, það er
ekki hægt að losa um þau á meðan öll þessi
krónubréf bíða innlausnar, hver verður þá
staðan eftir þrjú ár? Til dæmis bara praktískar
spurningar, höfum við efni á heilbrigðiskerfi
og skólakerfi eftir 3 ár? Þurfum við að koma
hérna með tíu-tuttugu álver til að stoppa í gat-
ið eða erum við á réttri leið? Mín tilfinning er
sú að gatið verði svo stórt að grípa þurfi til
annarra aðgerða,“ segir Róbert og bætir við að
þess vegna sé nauðsynlegt að horfa til annarra
lausna. Hann hefur starfað náið með fólki
„sem þekkir vel til lykilhagstærða“ og núna er
hann að viða að sér gögnum til að geta séð
heildarmyndina og telur að á vikum verði hún
komin heim og saman þannig að hægt verði að
stíga næstu skref.
Samstarfið við Mayo Clinic
Lyfjafyrirtæki og leiðir að lausn efnahags-
vandans eru ekki einu verkefnin sem unnið er
að í Salt Investments. Heilbrigði er Róberti of-
arlega í huga og í fyrirtækinu hefur lengi verið
unnið að því að fá til samstarfs leiðandi heil-
brigðisstofnun í Bandaríkjunum, Mayo Clinic.
„Þessi stofnun hefur unnið svona verkefni með
stórum hópi sinna starfsmanna, það er að
nálgast heilbrigði á annan hátt; ekki lækna
sjúkdóma heldur koma í veg fyrir þá,“ segir
Róbert og útskýrir að það sé gert með því að
fylgjast með fjölskyldum löngu áður en sjúk-
dómar gera vart við sig. Unnið er þannig með
hvern einstakling og skoðað hverjir helstu
áhættuþættir hans eru. Mayo Clinic hefur, að
sögn Róberts, með því að vinna fyrirbyggjandi
starf með einstaklinga og þannig minnka líkur
meðal annars á hjartasjúkdómum og minnka
þörf fyrir lyfjagjöf, sýnt fram á að slík nálgun
er ódýrari heldur en að takast á við sjúkdóm-
inn þegar hann er orðinn staðreynd. „Þetta er í
raun alveg öfugt við sjúkdómavæðinguna,
þetta er heilsuvæðing, það er unnið með ein-
staklinginn út frá því að hann sé heilbrigður,“
segir hann. Markmiðið með umræddri rann-
sókn er að kanna hvort hægt sé að beita nýjum
aðferðum í heilbrigðiskerfinu til að auka enn
frekar lífslíkur, heilbrigði einstaklinganna og
lækka kostnað við heilbrigðiskerfið. Ef, í fram-
haldi af rannsóknum Mayo Clinic, ákveðið
verður að vinna eftir þessum forsendum á
heimsvísu segir Róbert ljóst að fram þurfi að
koma nýtt nám í læknisfræðinni til að læknar
geti unnið með fólki út frá þessari hugsun.
„Við horfum núna til þess að vinna með Mayo í
þessari tveggja ára rannsókn. Við buðum í
rauninni upp á að prófa þetta í samfélagi og
prófa hópa í ákveðnu prógrammi, sem hefur
verið þróað, og hins vegar hópa sem ganga
bara til sinna daglegu venja. Á tveimur árum
verður, út frá ákveðnum mælingum, vonandi
hægt að sýna fram á að það er marktækur
munur á hópunum,“ segir Róbert og bætir við
að þátttakan í þessari rannsókn yrði gríð-
arlegur heiður fyrir Ísland. „Við vorum valin
úr 70 manna hópi, sem í voru m.a. heilbrigð-
isstofnanir í Evrópu. Það er gaman að vera í
þeirri stöðu að Ísland verði líklega fyrir val-
inu.“
Róbert sér fyrir sér víðtækt samstarf við
Háskólann í Reykjavík og jafnvel Háskóla Ís-
lands, lækna og heilbrigðisstarfsfólk.
Innan fyrirtækisins hefur verið skoðað
hvort hægt verður að flytja erlenda sjúklinga
til Íslands og nýta þá aðstöðu sem er til stað-
ar. „Aðstaðan á Keflavíkurflugvelli er góð
sem og nýjar skurðstofur í Heilbrigðisstofnun
Suðurnesja, þar er öll aðstaða framúrskar-
andi. Ég var spurður á sínum tíma: hvað svo?
Með samstarfi við Mayo Clinic getum við
fengið bestu lækna í samstarf við okkur til að
markaðssetja Ísland þannig að hægt verði að
senda sjúklinga hingað í aðgerðir þegar fram
líða stundir,“ segir Róbert og nefnir sem
dæmi liðskiptaaðgerðir og offituaðgerðir.
Hann metur það svo eftir samstarfið við Ma-
yo Clinic og með innflutningi á sjúklingum til
Íslands.
Leita þarf nýrra lausna
Sem forstjóri Actavis öðlaðist Róbert víð-
tæka reynslu í lyfjaheiminum. Þessa reynslu
nýtir hann sér nú og hefur komið á fót sjóði,
Pharma-sjóðnum, í þeim tilgangi að stofn-
setja nýtt lyfjafyrirtæki í anda Actavis í sam-
starfi við Credit Suisse. Markmiðið er 500
milljón evrur, 70-80 milljarðar íslenskra
króna, í gegnum erlenda fjárfesta og grunn-
stoðir fyrirtækisins munu að einhverju leyti
verða á Íslandi.
„Okkur tókst í Actavis að byggja upp 5.
stærsta lyfjafyrirtæki í heimi út frá Íslandi,“
segir Róbert og tekur fram að sér finnist sem
stundum sé ruglað saman bankahruninu og
öðrum útrásarverkefnum. Actavis óx úr því
að vera 100 manna fyrirtæki árið 1999 í
13.500 starfsmenn í fjörutíu löndum.
Þegar Actavis var tekið af markaði á sín-
um tíma þá var verðmæti félagsins 3,3 millj-
arðar evra. „Það má líklega fullyrða að sjald-
an eða aldrei hafi komið jafn mikill
gjaldeyrir inn í landið og þá. Hjá Actavis
starfa um 700 manns í dag á Íslandi. Félagið
er því að skipta erlendum gjaldeyri yfir í
krónur fyrir milljarða króna á ári til að
borga laun og annan kostnað á Íslandi. Svona
starfsemi er því mjög þjóðhagslega hag-
kvæm.“
Róbert á enn 10% hlut í Actavis í gegnum
Salt Investments. Hann er mjög stoltur yfir
því hvernig til tókst með Actavis og af starfs-
fólki félagsins sem kom félaginu í hóp leið-
andi lyfjafyrirtækja í heiminum á 10 árum.
„Hugsunin með lyfjasjóðnum er að byggja
upp annað félag, sem verður svipað Actavis,
með sölu- og markaðsstarfsemi á lykilmörk-
uðum eins og Bandaríkjunum,“ segir Róbert.
Jafnframt er horft til markaða sem eru
vanþróaðri og vaxa þess vegna meira en
hefðbundnir markaðir, t.d. Austur-Evrópu,
Suður-Ameríku, Mið-Austurlanda og Asíu.
„Ég er búinn að gera þetta flest áður og er
því bjartsýnn á verkefnið, þetta lítur mjög vel
út,“ segir Róbert. Viðræður við fjárfesta eru
í fullum gangi og þó að orðspor Íslands sé
ekki með besta móti hefur Róbert það for-
skot að hafa byggt upp svipað félag sem skil-
aði hluthöfum mikilli ávöxtun. „Það er það
sem menn eru tilbúnir að velja aftur. Hagur
Íslands af þessu verkefni er að hluti af starf-
seminni verður á Íslandi.“
Róbert reiknar með að fjármögnun sjóðs-
ins verði lokið innan fárra mánaða. Þegar
hefur verið unnið að verkefninu í sex mánuði.
Þrátt fyrir heimskreppu eru fjárfestar að
leita að tækifærum og lyfjageirinn er lítt
háður kreppu eða uppsveiflu.
 Róbert Wessman leitar leiða til að losa ríkið við krónu- og jöklabréf án þess að gengið hrynji
 Samstarf við hina þekktu bandarísku heilbrigðisstofnun Mayo Clinic í pípunum hjá Salt Investments
Morgunblaðið/Ómar
Safnar 500 milljónum evra til
að koma á fót nýjum lyfjarisa