Morgunblaðið - 26.07.2009, Side 6

6 FréttirVIKUSPEGILL
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. JÚLÍ 2009
H-SPENNA
góð raftæki á lægra verði
í sumarbústaðinn og ferðalagið
GERÐU FRÁBÆR KAUP
Í HÚSASMIÐJUNNI
SKÚTUVOGI,GRAFARHOLTI,
REYKJANESBÆ, SELFOSSI,
BORGARNESI, AKUREYRI.
Ísland
Bretland
Jersey
Guernsey
Alderney
Frakkland
Íslenska
fjármála-
eftirlitið
(FME)
KAUPTHING SINGER
& FRIEDLANDER
(KSFIOM)
KAUPTHING SINGER
& FRIEDLANDER
(KSF)
Breska
fjármála-
eftirlitið
(FSE)
Fjármála-
eftirlitið
á Mön
(FSC)
Írland
Mön
Eftir Ingvar Örn Ingvarsson
ingvarorn@mbl.is
I
nnistæðutryggingar eru á allra
vörum enda eitt stærsta hags-
munamál þjóðarinnar tengt út-
komu viðræðna um
innistæðutrygg-
ingar vegna Icesave-
reikninganna. Margar mis-
munandi skoðanir hafa
komið fram og því verið
haldið á lofti að Íslend-
ingum beri að greiða skuld-
irnar þar sem íslenskir
bankar hafi stofnað til
þeirra eða að Íslendingum
beri ekki að greiða skuldirnar
þar sem þær hafi verið einka-
skuldir óreiðumanna. Ekki síður
hefur siðferðilegum rökum verið
haldið fram, að Íslendingar verði að
borga, vilji þeir vera með í samfélagi
þjóðanna og að orðið hafi að bjarga
innistæðutryggingakerfi Evrópu, þó
sá kross sé þungur að bera. Það eru
ekki margir sem hafa spurt sig að
því af hverju Íslendingar þurfa að
bera þann kross til að bjarga kerfi
annarra, en þó hafa komið fram and-
mæli þar sem lagaleg sjónarmið eru
höfð frammi – að Íslendingum beri
alls ekki skylda til að borga tjón sem
hlýst af gölluðu innistæðutryggingakerfi.
Eftir bankahrunið eru sífellt að koma fram
fleiri upplýsingar sem benda til þess að Íslend-
ingar hafi í það minnsta verið beittir óréttlæti í
samningaviðræðum. Hvað þetta varðar hefur því
verið haldið fram að Bretar hafi mismunað inni-
stæðueigendum á Mön, á sama hátt og Íslend-
ingar mismunuðu innistæðueigendum í íslensku
bönkunum með neyðarlögunum.
Sitt sýnist hverjum
Rætt er um að Íslendingar geti með fullum
rétti eingöngu ábyrgst innistæður á Íslandi.
Minna hefur hinsvegar farið fyrir umræðu um
það að Bretar hafi beitt svipuðum brögðum og
Íslendingar. Hér er átt við meðferð breskra yf-
irvalda á eigin þegnum á eyjunni Mön í Írska
hafinu, en bresk yfirvöld fluttu allar innistæður í
Kaupthing Singer & Friedlander (KSF) yfir til
stórbankans ING við bankahrunið á Íslandi en
létu slíkt vera hvað varðar starfsemi Kaupthing
Singer & Friedlander Isle of Man (KSFIOM),
sem einnig er breskur banki. Þetta leiddi til
þess að Kaupþing á Íslandi varð á sömu stundu
tæknilega gjaldþrota.
Breska fjármálaeftirlitið, FSA, hafði eftirlit
með útibúum KSF og þar kemur Mön inn í
myndina þar sem aðgerðir Breta gagnvart KSF
höfðu bein áhrif á hagsmuni innistæðueigenda
KSFIOM.
Bresk yfirvöld björguðu nefnilega innistæðum
KSF í Bretlandi, en ekki á Mön (KSFIOM). En
hver skyldi ástæðan vera fyrir þessu?
Sambærilegt og leyfilegt?
Málið allt virðist umlukið mikilli óvissu. KSF í
London var dótturfélag Kaupþings og því undir
eftirliti breska fjármálaeftirlitsins, FSA, en ekki
hins íslenska FME. Ian Pearson, þingmaður
Verkamannaflokksins og ritari efnahagsmála
breska fjármálaráðuneytisins, hefur haldið því
réttilega fram að það sé á ábyrgð stjórnvalda á
Mön, að bæta fyrir innistæður sem kunna að
hafa tapast við hrun KSFIOM þar sem bankinn
var undir eftirliti FSC. Hinsvegar heldur Ian
Pearson því ranglega fram að bresk yfirvöld geti
Þrýstingur án innistæðu?
aðstoðað yfirvöld á Mön við að sækja rétt sinn á
Íslandi – því Ísland hefur ekkert með málið að
gera vegna eftirlits FSA á KSF annarsvegar og
FSC á KSFIOM hinsvegar. Misskilningurinn er
að FSA hafði ekki umsjón með KSFIOM, heldur
var það FSC. Bretar hafa hinsvegar gerst sekir
um að bjarga innistæðum annarra banka á for-
ræði FSC.
Takmörkuð réttindi þegna
Mörgum þykir þetta skjóta skökku við; meðal
annars vegna þess að túlka má þetta sem mis-
munun innistæðueigenda,
svipaða þeirri sem fram-
kvæmd var á Íslandi
með neyðarlögunum í
október. Með öðrum orð-
um þá séu Bretar að
tryggja innistæður í
Stóra-Bretlandi fyrst og
fremst en ekki í af-
landseyjunum eins og
Mön, Guernsey og Jers-
ey, sem sé sambærilegt við
neyðarlögin sem tryggja að-
eins innistæður á Íslandi að
fullu.
Ársæll Valfells ritaði grein í
Forbes um hvernig Bretar hafa
valið að mismuna sínum eigin
þegnum. Íbúar á Mön eru breskir
ríkisborgarar, enda er talað um
eyjarnar í Írska hafinu og á Erm-
arsundi sem „Crown Dependencies“
sem þýðir að eyjarnar eru eign bresku
krúnunnar.
„Ef Bretum bar ekki að greiða út inni-
stæður í KSFIOM,“ segir Ársæll „vegna
þess að eftirlitið var á höndum FSC, þá
hefðu menn átt að spyrja, af hverju björg-
uðu Bretar innistæðum í Northern Rock
og Bradford & Bingley á Mön? Bretar
hafa svarað að innistæðum í KSFIOM
hafi ekki verið bjargað þar sem
þeir fengu ekki fjármagnstekjuskattinn
af innistæðunum. Niðurstaðan er að breskur
banki á Mön, með hlutafé í eigu Íslendinga,
fær aðra meðferð en aðrir breskir bankar á
Mön. Útskýring Breta stenst ekki, því fjár-
magnstekjuskatturinn stöðvaði Breta ekki í að
bjarga hinum bresku bönkunum. Breskir og
mönskir innistæðueigendur á KSFIOM hafa
skotið þessu máli til drottningarinnar.
Stofnanirnar fylgja bresku laga-, reglugerða-
og eftirlitsumhverfi og það er ekki hægt að
hringla með meðhöndlun á þeim bara vegna
þess að hlutabréfin eru í eigu Íslendinga. Björg-
un hinna bankanna tveggja er fordæmisgefandi
og Kaupþing hefði átt að nýta sér þetta í mál-
sókn.“
Það má því segja að aðgerðir Breta sjálfra
sýni að mismunun innistæðueigenda átti sér stað
hjá þeim sjálfum, sem geri rök um að ekki megi
gera slíkt hið sama með íslensku neyðarlögunum
fremur máttlaus.
Aðför Breta að KSF í London vegna þess að
hann var í eigu útlendinga olli miklum titringi
og m.a. nokkrum fjármagnsflótta frá fjármála-
hverfi London þegar þetta kom í ljós.
 Bretar eru taldir hafa mismunað innistæðueigendum á eyjunni Mön þegar Kaupthing
Singer & Friedlander féll  Mismununin er þó annarskonar en margir gætu haldið
Í samtali við Guðna Th. Jóhann-
esson, höfund bókarinnar Hrunið,
kom fram að Bretar hefðu neitað að
ábyrgjast innistæður KSFIOM þrátt
fyrir að hafa ábyrgst innistæður
breska bankans KSF. Hins vegar sé
misskilningur að sú mismunun hafi
snúið að ábyrgð Breta á innistæðum
í KSFIOM því sá banki hafi verið
undir eftirliti fjármálaeftirlits Man-
ar, FSC, og því ekki á forræði Breta.
„Ég vitna á blaðsíðu 247 í grein
eftir Ársæl Valfells um að Bretar
hafi neitað að ábyrjast inneignir
vegna þess að þeir hafi ekki fengið
fjármagnstekjuskatt af innistæð-
unum. Við þetta má bæta að Mön,
Guernsey og Jersey eru ekki hluti af
Bretlandi, heldur hluti af breska
konungsveldinu. Þetta eru skatta-
paradísir og ef innistæðueigendur á
Mön hefðu lesið smáa letrið í samn-
ingum sínum hefðu þeir vitað að
þeir væru ekki tryggðir með breska
innistæðutrygg-
ingakerfinu,“
segir Guðni.
„Það risu deil-
ur um það líka
hvort fé hefði
verið fært frá
KSFIOM yfir í
KSF þegar sá
síðarnefndi var
að hrynja en
þessu hafi Bret-
ar staðið fyrir og afleiðingin af því
er sú að minna er til skiptanna í
þrotabúinu fyrir innistæðueigendur
á Mön. Grunnatriðið til að muna í
þessu er að Ermarsundseyjarnar og
Mön eru ekki stjórnskipunarlega
hluti af Stóra-Bretlandi og lúta því
öðrum reglum. Þar er sérstakt fjár-
málaeftirlit t.d. og menn freistast
til þess að geyma innistæður sínar
á þessum eyjum sem eru skatta-
paradísir.“
Það má því vera ljóst að þótt
innistæðueigendur KSFIOM hafi
margir hverjir talið sig vera að
skipta við breskan banka með
sama nafni (KSF) hafi þeim inni-
stæðueigendum sem athugað hafi
málin átt að vera ljóst að eftirlit
með bankanum var ekki á hendi
breska fjármálaeftirlitsins, FSA.
Bretar voru því í fullum rétti til
að neita að ábyrgjast innistæður
KSFIOM á Mön hvað þetta varðar
þótt vissulega sé röksemdafærsla
þeirra með að það sé vegna þess að
Bretar hafi ekki notið fjármagns-
tekjuskatts af inneignunum athygl-
isverð fyrir Íslendinga eins og Ár-
sæll Valfells kemur inn á. Til að
gera málið enn flóknara tryggðu þó
Bretar innistæður í bönkunum
Northern Rock og Bradford og
Bingley sem líka höfðu útibú á Mön
– og þannig var innistæðueigend-
um klárlega mismunað.
Mismunun og misskilningur
Guðni Th.
Jóhannesson
Bresk yfirvöld eru sökuð um aðstuðla að góðu lánshæfismati
KSF þrátt fyrir að hafa svo skömmu
síðar þvingað bankann í gjaldþrot.
Þá er það einnig ljóst að margir inni-
stæðueigendur KSFIOM töldu sig
örugga í viðskiptum við gamlan
breskan banka (KSF). Þá voru 550
milljón pund flutt frá KSFIOM yfir til
KSF vegna beiðni sem barst frá FSA
til FSC en forstjóri FSC á Mön, John
Aspden, segir að sá flutningur hafi
farið fram í góðri trú, en valdi nú
skaða þar sem minna sé til skipt-
anna fyrir innistæðueigendur á Mön.
Íbúar á Mön eru breskir þegnar oghafa bresk vegabréf. Það, og sú
staðreynd að bresk yfirvöld hlupu
undir bagga með Northern Rock
þegar sá banki var ríkisvæddur í
febrúar 2008 og einnig með Brad-
ford & Bingley, hefur hleypt illu
blóði í innistæðueigendur á Mön
sem saka bresk yfirvöld um mis-
munun. Mismununin felst í að inni-
stæðueigendum í Northern Rock og
Bradford & Bingley var forðað frá
því að tapa sínum innistæðum á
Mön með yfirfærslu inneigna, á
meðan innistæðueigendur Kaup-
thing Singer & Friedlander voru
skildir eftir í lausu lofti.
Aðgerðir breskra yfirvalda í þáguNorthern Rock og Bradford &
Bingley þjóna breskum hagsmunum
því bresk yfirvöld bregðast við til að
forða bresku móðurfélagi frá
áhlaupi á dótturfélög, og þar af leið-
andi á móðurfélag, á meðan slíkt var
látið liggja á milli hluta í tilfelli KSF
þar sem móðurfélagið var íslenskt
segja sumir. Áhlaup var þegar hafið
á KSF áður en FSA tók bankann yfir.
Molar