Ísfirðingur - 15.12.1961, Blaðsíða 6

6 ÍSFIRÐINGUR
.
Síðan 1910 eru þessir helztu á-
fangar í byggingarsögu kaupstað-
arins:
Árið 1925 var byggt í Eyrartúni
hið mikla Sjúkrahús ísafjarðar.
Um 1930 voru byggð hin fyrstu
steinhús bæjarins með nýtízku
gerð og sniði: Hafnarstræti 2, 4,
og 6 1929, Túngata 1 1930, Verzl-
unarhús Kauþfélags ísfirðinga
1932, Verzlunarhús og íbúðarhús
Matthíasar Sveinssonar 1932, Al-
þýðuhúsið, samkomuhús 1934,
Hjálpræðisherinn 1924, Gagnfræð-
askólinn var byggður 1939 og síð-
an stækkaður, fyrstu verkamanna-
bústaðina var lokið við að byggja
á Riistúni 1947 og fjölbýlishús í
Fjarðarstræti 1949. Um sama
leyti var lokið við sundhallarbygg-
ingu, íþróttahús og bókasafn. í
rishæð þessarar sambyggingar
hefur Byggðasafn Vestf jarða feng-
ið inni. Þiað safn er ennþá í
deiglunni, en á eftir að verða mik-
11 fróðleikslind, þegar því vex fisk-
ur um hrygg.
Uppi í hlíðinni við Urðarveg og
Hlíðarveg var byrjað að byggja um
1937. Þar eru hús komin á allar
lóðir, öll úr steinsteypu. Þar var
lokið við mikla sambyggingu árið
1957, verkamannabústaði með 16
íbúðum. Utarlega við Hlíðarveginn
eru í byggingu tvö mikil hús með
12 íbúðum. Þær byggingar reis-
ir Byggingarsamvinnufélag sjó-
manna, og eru þær langt á veg
komnar. Við Engjaveg, nýjan veg
niður af Stórurð, hefur Byggingar-
samvinnufélag ísafjarðar byggt 6
einbýlishús. Fullbyggt er við þann
veg, mörg hús í smíðum og nýlega
lokið á hinum seinni árum. Á
seinni árum hefur byggðin færzt
inn með Seljalandsvegi, sem liggur
út úr bænum. Þar eru mörg hús í
smíðum, sum langt á veg komin,
en önnur á byrjunarstigi. Síðustu
árin hefur komið mikill fjörkippur
í íbúðarhúsabyggingar.
Götur á ísafirði voru sjálfgerð-
ar, eyrarmölin barin saman af
brimum aldanna. Á síðustu árum
var byrjað að gera gangstéttir og
steypa rennur. En árið 1960 mark-
ar tímamót í gatnagerð. Þá var
byrjað að malbika göturnar og er
ætlunin að^ taka undir Aðalstræti
frá Mjósundum á Silfurtorg og
Hafnarstræti allt að Túngötu, og
ennfremur lítinn hluta Austurveg-
ar, og er því verki lokið. Árið 1961
voru malbikuð Hafnarstræti,
Norðurvegur, Pólgata, Mjallargata
og Sólgata.
HI.
Saltfisksins Eldorado.
1 UPPHAFI vors tímatals (þ.e.
1910) var Isafjörður sannarlega
saltfisksins Eldorado eða Gózen-
land saltfisksins, eins og Hannes
Hafstein nefndi bæinn einhvern-
tíma í spaugi. Mikill útvegur var
í bænum og mikið aðkeypt af ó-
verkuðum og hálfverkuðum fiski
úr nágrenninu. Þorskurinn var
allur saltaður og raunar allur fisk-
ur og síðan þveginn og sólþurrk-
aour á reitum verzlunarstaðanna.
Allur neðri hluti Tangans, frá
Hæsta og niður í Suðurtanga, vtar
á þessum árum að sumri til ein
hvít saltfisksbreiða. Árið 1912 var
Albert Engström á ferðalagi hér
á landi og kom þá til ísafjarðar.
Furðaði hann, hversu mikil var
mergð saltfiskstakkanna og hversu
stórir þeir voru. Þó ógnaði honum
rnest saltfiskslyktin, sem hann
sagði að angað hefði inn í hvern
krók og kima í kaupstaðnum og
allir önduðu að sér og frá sér.
Ekki þótti honum lyktin góð, en
hreint ekki óþægileg. En þetta var
það, sem nefnt var peningalykt,
ásamt ilminum frá lifrarbræðsl-
unum.
Samkvæmt opinberum skýrsl-
um voru árið 1910 15 þilskip á
ísafirði og átti Ásgeirsverzlun 13
þeirra, en Tangsverzlun 2. Voru
þetta seglskip, sem settar voru í
litlar hjálparvélar. Á þessum skip-
um voru 152 menn. Vloru þessi
skip frá 10—52 lestir að stærð.
Á þessum árum var allur afli tal-
inn og fóru um 150 fiskar í skip-
pund. — Um aflamagnið má
geta þess að aflahæsta skipið
veiddi 58 400 af þorski á 19 vik-
um. Þar voru 13 hásetar um borð,
en skipshafnirnar voru frá 7—15
eftir stærð skipanna. Þessi skip
stunduðu handfæraveiðar. Siama
árið voru gerðir út frá Isafirði 22
opnir bátar, stærri en sexæringar,
og var afli þeirra yfir árið 341 577
af þorski.
Útgerð vélbáta var nú í upp-
siglingu. Voru þeir flestir keyptir
erlendis frá. Árið 1926 voru 20
vélbátar á Isafirði í eigu einstakra
manna og voru þeir frá 12—60
smálestir lað stærð og auk þess
tvö gufuskip, Fróði og Hafþór.
Árið 1927 var stofnað Sam-
vinnufélag Isfirðinga og keypti
það frá Norðurlöndum 7 vélbáta
á næstu árum, stóra og góða,(sem
reynzt hafa mjög vel. Árið 1934
var h.f. Huginn stofnað og keypti
félagið frá Danmörku 3 stóra vél-
báta, sem reyndust góð skip. Fjór-
um árum síðiar byggði h.f. Muninn
3 litla vélbáta og h.f. Njörður 5.
Síðan bættist Richard við, mikið
skip og gott.
1 byrjun stríðsins var hér stór
og góður bátafloti og á nýsköpun-
arárunum bættust við margir
stórir bátar. En útvegurinn gekk
erfiðlega eftir 1950, vegna afla-
brests á þorskveiðum og síldveið-
um. Hafa nú allir nýsköpunarbát-
arnir, nema einn verið seldir burt
úr bænum.
En síðan 1956 hefur að nýju
hlaupið mikil grózka í bátaútveg-
inn og hafa margir bátar verið
byggðir hér og keyptir að hin síð-
ari ár. Eru það mikil og góð skip
og hafa flest verið byggð í skipa-
smíðastöð Marzelliusar Bernharðs-
sonar. Hefur bátaútvegur varla
verið hér með meiri blóma heldur
en nú um skeið.
Árið 1921 kom Bárður Tómas-
son skipaverkfræðingur upp drátt-
arbraut á Torfnesi. Setti hann þar
upp skipasmíðastöð og byggði
hann mikið af skipum og annaðist
allar viðgerðir. Var þar stigið
mikið framfaraspor. Þegar Bárður
hvarf á brott úr bænum keypti
Marzellíus dráttarbrautina, en
áður hafði hann komið á fót skipia-
smíðastöð í Neðstakaupstað.
Snemma var byrjað á útgerð
botnvörpunga á ísafirði. Árið 1913
var Jarlinn keyptur og haldið úti
um skeið. Árið 1925 var b.v. Há-
varður ísfirðingur keyptur hingað
og um samia leyti var b.v. Haf-
steinn gerður héðan út. Síðar
komu b.v. Hávarður og Skutull.
Árið 1948 keypti h.f. Isfirðingur
b.v. Isborg og 1951 b.v. Sólborg,
og hafa þeir togarar verið gerðir
héðan út fram á þetta ár.
Samhliða útveginum reis upp
ýmiskonar atvinnurekstur. Þrjú
íshús voru byggð og síðan þrjú
hraðfrystihús síðan vinnslan
breyttist. Nú er svo komið að salt-
fiskframleiðslan er alveg horfin úr
sögunni. Hér starfa nú þrjú hrað-
frystihús: hraðfrystihús Isfirðings
h.f., sem aðallega vann afla tog-
aranna, íshúsfélags isfirðinga h.f.
og Hraðfrystihúsið Norðurtanginn
h.f., sem einnig hefur framleiðslu
á ís. Þetta eru allt mikil fyrirtæki
og öll vaxandi. Allmikið af fiski
er verkað í skreið og hert til
manneldis. Hvergi mun betra að
sinna þeirri framleiðslu heldur en
á Vestfjörðum, sökum þurrviðra
og staðviðra.
Rækjuveiðiar hófust á ísafjarð-
ardjúpi upp úr 1930. Árið 1936
tók niðursuðuverksmiðja til starfa
og nú eru starfandi þrjár niður-
suðuverksmiðjur á Isafirði, og
hefur ein þeirra skelflettingarvél,
sem hefur reynzt vel. Þessi at-
vinnugrein veitir mikla atvinnu og
er á margan hátt mikilsverð fyrir
ísfirðinga.
Upp úr 1930 hófst hér vinnsla
á fiskimjöli og rekur Fiskimjöl h.f.
mikla verksmiðju í þeirri grein á
Torfnesi.
Þó höfnin væri góð frá náttúr-
unnar hendi þurfti hún mikillar
lagfæringar við eftir að skipin
Byggðasafn
Vestfjarða.
Gamlir muiiir
á sýningarborði.
Ljósm.:
Árni Matthíasson.