Ísfirðingur - 15.12.1961, Blaðsíða 15

ÍSFIRÐINGUR
15
JÓN F. HJARTAR:
Ræða
ílutt á liiiuhniiiii
I.M.F.1.1961
Jón F. Hjartar
flytur ræðuna.
Háttuirtu samkomugestir.
Á hljóðri stund, er okkur gefst frá önn hins daglega lífs, reik-
ar hugurinn gjarnan til baka, leitar að uppliafi þess neista, er
kveikti bád ungmennáfélagshreyfingarinnar, og verður okkur
þá hugsað til þeirra manna, er haldið liafa þessum loga lifandi
fram á þennan dag. Um síðustu aldamót áttu gmsir ágætir synir
lands vors þess kost, að kynnast félagshrcyfingu þeirri, sem
kcnnd er við lýðháskólana dönsku. Þessir menn áttu um leið
þann neista í brjósti, er lýsti sér í fegurstu ást á landi voru og
tungu. Af þessum meiði er sprottin sú félagsmálahreyfing, er
þroskað hefur U.M.F.Í. í það volduga og limmikla tré, sem
U.M.F.l. er nú í dag.
Vestfirðir fóru ekki varhluta af þessari hreyfingu. Einstök
félög voru þar fljótlega stofnuð, og á næsta ári eru liðin 50 ár
síðan samband ungmennafélaga á Vestfjörðum var stofnað.
Ef nöfn eiga rétt á sér í stuttri ræði, verður eigi komizt hjá
því að nefna þá bræður, séra Sigtrygg Guðlaugsson, fræðara og
skólastjóra á Núpi og Kristinn búfræðing bróður hans; lista-
manninn og hagleikssmiðinn Guðmund Jónsson frá Mosdal og
Björn Guðmundsson, skólastjóra á Núpi. Það er því engin til-
velsæmi og siðareglum og virði
almenn mannréttindi og tilfinn-
ingar?
Ef þér er ekki sama hvemig
blöðin eru skaltu líta á það sem
skyldu þína að gera þér Ijóst hvort
þau eru heiðarleg og drengileg í
málflutningi. Þegar þau eru það
skaltu láta þér vel líka, en þegar
út af ber skaltu láta vanþóknun
þína í ljós eða þú ert orðinn með-
sekur um forsmánina. Þjóðin fær
blöð eins og hún vill og verðskuld-
ar. Ef ósvífni og blekkingar duga
til að safna fylgi þá leiðast menn
til að skrifa blöðin svo. Ef óheið-
arleikinn mælist svo illa fyrir, að
menn snúa við honum baki, munu
blööin fljótlega læra, að leiðin til
áhrifa er að vera heiðarlegur.
Það eruð þið, íslenzkir blaðales-
endur, sem ráðið því á hvaða stigi
íslenzk blaðamennska verður á
komandi árum.
Það er hægt að hjálpa
blaðamönnum.
DAGBLÖÐIN ■ eru veruleiki, —
áhrifamikill veruleiki, hvort sem
mönnum líkar betur eða ver. Þess-
lar hugleiðingar hófust með skritlu,
þar sem sagt var að alþingismenn
og blaðamenn nytu lítillar virðing-
ar. Ekki þarf að fjölyrða um það
hve veglegt og virðulegt hlutverk
alþingismanna er. Hitt ætti líka
öllum að vera ljóst, að blaðamenn
hafa mörg tækifæri til þess að
verða þjóð sinni þarfir. Blöðin
geta verið áhrifamikil til uppeldis
og menningar, — til mannbóta og
farsældar.
Það verða þau almennt, þegar
lesendurnir-ætlast til þess af þeim,
en fyrr ekki.
viljun að héraðssambandið hefur helgað sér Núp í Dýrafirði
sem miðstöð sambandsins, og vel má geta þess að séra Eiríkur
J. Eiríksson, sambandsstjóri U.M.F.Í., hefur einnig verið skóla-
stjóri á Núpi. Atlir þessir menn er ég nú hefi nefnt, móta ung-
mennafélagshreyfinguna, halda við logunum, efla og hvetja í
ræðu og riti, enda skipa sér umhverfis þá allir þeir héraðsmenn,
er unna æsku lands vors og vilja þroska og leiða liana á rétta
braut.
Ég minnist þess sem barn heima í Súgandafirði, að íþrótta-
áhugi var þar jafnan mikill, og þangað lögðu leið sína lands-
kunnir íþróttamenn og kennarar. Vil ég aðeins nefna Sigurð
Greipsson, skólastjóra í Haukadal, og Axel Andrésson, knatt-
spyrnukennara. Félagslíf vur þá og hefur jafnan verið þar
mikið, og skáld eins og Gunnar M. Magnúss, kennari, taka að
hvetja æskuna, og hann segir svo á einum stað:
„Mundu það æska að allt þitt lán
og auðlegð í sjátfri þér býr.
Hver drengileg hugsun, hvert drengilegt orð
til dáðrakkra verka knýr.
Vertu lifandi, vakandi, starfandi, sterk
og styrktu þinn undramátt.
Haltu hreinleik og dirfð, berðu höfuðið liátt
og horfðu í sólarátt.“
Og ef við svo færum okkur vestur gfir heiði og 'komum í ön-
undarfjörð, þá kveður þar einnig við í eyra æskulýðs staðarins
gullfallegt tjóð eftir Svein Gunnlaugsson, skólastjóra á Flateyri.
Grunlaust er mér eigi að skátdið hafi haft í huga ungmenna-
félag er eitt sinn átti búsetu á Flategri og bar sama nafn og
fjallið, sem um getur, en erindið er þannig:
„Sko hvar Þorfinnur gamli ber höfuðið hátt,
eins og hetja með þrotlausan vilja og mátt,
eins og lireinskilnin djörf, eins og sannleikur sá
er sóldag að takmarki og heiðríkju á.
IJann er æskunni hvöt til að lúta ei lágt,
til að leggja ekki hugann við neitt sem er smátt.
Hann er manndáðin íslenzka mótuð í bjarg
er metur að vettugi dægursins þvarg.“
Og þannig hljómar ómur lags og tjóða víðsvegar um allt land-
ið, bæði frá þekktum og óþekktum skáldum, og í ómi slíkra
tjóða spgrjum við okkur sjálf, og aðrir spgrja okkur — hefur
bálið logað, eru verðir að gæla þess að eldurinn kulni ekki út?
Og við getum öll venð sammáia um það að ennþái logar vel.
Og þegar litið er til baka þá leikur það ekki á tveim tungum,
að eldiviðurinn er sóttur í kvöldvökuformið. Við umræður máls-
ins kemur þuð frum úr sögu þjóðarinnar, að ætíð átti þjóðin
ser hugðarefni. Að þeim skgldi unnið í tómstundum, og sú breyt-
ing verður á þjóðfélagsháttum, að tómstuiulir gefast fleiri og
fleiri er árin líða. Jafnframt þvi að aukið er á um andleg fræði
á málfundum eru uppfundin ný verkefni í starfi — íþróttir,
gróðursetning trjáplantna — með öðrum orðum ræktun anda
og handa. 1 bókstaflegri merkingu hafa ungmennaf élögin verið
skóli æskutýðsins, og er vafasamt að nokkur annar finnist betri.
Þaðan er óhætt að kalla menn til starfa, ungmennafélaginn er
jafnan reiðubúiðn.
Eg fullgrði að það var gæfa þjóðar vorrar, að þessi félags-
hreyfing festi hér rætur. Héraðssamband Vestur-lsfirðinga, eins
og það heitir nú í dag, hefur átt því lámi að fagna, eins og önnur
ungmennafélög landsins, að eiga sér jafnan dugmikla forystu-
menn, og ég fullyrði að það er létt að leiða æskuna ef séð er
um að aldrei komi brestur í forystustarfið. Einn af þessum vest-
firzku forgstumönnum, Haltdór Kristjánsson frá Kirkjubóli í
Bjarnadal, hefur einhverju sinrii varpað fram eftirfarandi: