SunnudagsMogginn - 27.06.2010, Qupperneq 6

6 27. júní 2010
„Þetta er mjög merkileg skýrsla þar sem tekið er á
erfiðu málefni, þ.e. mansali barna, á nærgætinn en á
sama tíma skipulegan hátt án upphrópana og án
þess að veittur sé afsláttur af mannréttindum barna í
samræmi við barnasáttmála SÞ,“ segir Stefán Ingi
Stefánsson, framkvæmdastjóri UNICEF á Íslandi.
Að hans sögn hefur UNICEF á Íslandi allt frá stofn-
un árið 2004 átt náin samskipti og gott samstarf við
UNICEF í Gíneu-Bissá um verkefni á sviði heilbrigðis-
og menntamála þar í landi. Í ljósi þessa hafi legið
beint við að UNICEF í Gíneu-Bissá óskaði eftir að-
komu systursamtaka sinna hérlendis við vinnslu
skýrslu um vandann sem tengist vaxandi flutningi
barna yfir landamærin, aðstæðum þeirra, vinnu-
þrælkun og betli.
Að sögn Stefáns Inga er skýrslan þegar farin að
hafa jákvæð áhrif á starf UNICEF í Gíneu-Bissá. „Um-
ræðan hafði lengi verið mjög tvískipt og öfgakennd,
ekki síst út af orðræðunni þar sem aðstæður
barnanna voru skilgreindar sem mansal. Með því að
tala frekar um „erfiðar aðstæður barna“ í stað þess
að lýsa þessu sem smygli á börnum hefur reynst unnt
að ná aukinni samstöðu heimamanna um að vinna að
velferð þessara barna,“ segir Stefán Ingi og tekur
fram að afar jákvætt sé að vönduð skýrsla unnin af
íslenskum fræðimönnum geti haft áhrif í V-Afríku.
Spurður um næstu skref til að fylgja skýrslunni eft-
ir segir Stefán Ingi að næstu skrefin úti séu í höndum
UNICEF í Gíneu-Bissá, en UNICEF á Íslandi ráðgeri
að kalla saman sérfræðinga á þessu sviði hérlendis
og standa fyrir málþingi síðar í sumar eða með haust-
inu þar sem hægt verði að ræða efni skýrslunnar í
þaula.
Merkileg skýrsla sem tekur á erfiðu málefni
Við gerð skýrslunnar tóku höfundar hennar viðtöl við
fjölda fólks, bæði fullorðna og börn.
B
esta leiðin til þess að bæta aðstæður
þessara barna er að huga að og efla
grunnmenntunina í heimalandi
þeirra, en menntakerfið er í rúst í Gí-
neu-Bissá vegna stjórnmálalegs óstöðugleika
síðustu ára og skorts á fjármagni,“ segir Jónína
Einarsdóttir, prófessor í mannfræði við Há-
skóla Íslands og einn fjögurra höfunda að nýrri
íslenskri skýrslu um mansal barna í lýðveldinu
Gíneu-Bissá í Vestur-Afríku sem nýverið kom
út og aðgengileg er á vef UNICEF á Íslandi.
Jónína vísar með orðum sínum til aðstæðna
barna, yfirleitt drengja, frá Gíneu-Bissá sem
sendir eru í kóranskóla til Senegal þar sem
þeirra bíður mjög hörð lífsbarátta, en í mörg-
um tilfellum neyðast þeir til að betla sér til við-
urværis á götum Dakar, höfuðborgar Senegals.
Skýrslan var gerð að ósk UNICEF í Gíneu-Bissá
og studd af UNICEF á Íslandi, en höfundar
hennar eru auk Jónínu þeir Geir Gunnlaugsson
landlæknir, Gunnlaugur Geirsson laganemi og
Hamadou Boiro mannfræðingur.
Allt niður í 4 ára gömul börn send í burtu
Að sögn Jónínu eru ekki til neinar nákvæmar
tölur um fjölda þeirra barna frá Gíneu-Bissá
sem á ári hverju eru send eða stelast sjálf yfir
landamærin til náms í kóranskólum í Senegal.
Reynslan sýni hins vegar að nær allar fjöl-
skyldur sem tilheyra þjóðarbroti Fula í Gíneu-
Bissá velji að senda a.m.k. eitt barna sinna til
mennta í nágrannalandinu. Bendir hún á að
eitt helsta markmiðið sé að bæta framtíð-
armöguleika þessara barna. „Sumir telja að
foreldrar velji að senda börnin burt til þess eins
að fækka þeim munnum sem þarf að metta. En
af þeim samtölum sem við áttum við foreldra
var nokkuð ljóst að flestir völdu að senda til
náms þau börn sín sem best voru gefin og fljót-
ust að læra, enda sáu þeir aukna menntun sem
lykil að bættri framtíð,“ segir Jónína. Í flestum
tilvikum eru börnin send í skóla við 10-12 ára
aldur en einnig munu dæmi þess að allt niður í
4 ára gömul börn séu send burt. Yfirleitt tekur
námið í kóranskólanum 3-5 ár og eru börnin
prófuð þegar þau snúa aftur til heimalands
síns.
Mansalsskilgreiningin elur á tortryggni
„Samtímis virðist greinilegt að foreldrar eru
sér meðvitandi um að sumir þeirra sem reka
kóranskóla séu svikahrappar sem leggi minna
upp úr kennslunni en meira upp úr því að gera
út á betl barnanna,“ segir Jónína. Bendir hún á
að nokkur umræða hafi þegar átt sér stað innan
íslamska trúarsamfélagsins í Gíneu-Bissá þess
efnis að bæta þurfi eftirlitið með kóranskól-
unum þannig að hver sem er geti ekki rekið
slíkan skóla án þess að veita börnunum þá
fræðslu sem ætlunin er að veita í umræddum
skólum.
Fram kemur í skýrslunni að undanfarin ár
hafi fyrrgreind börn verið skilgreind sem fórn-
arlömb mansals og hafa erlend hjálparsamtök
gjarnan haft það að markmiði að „bjarga börn-
unum frá betli“ og koma þeim aftur til heima-
lands síns, oft á tíðum gegn vilja bæði barnanna
sjálfra og fjölskyldna þeirra. „Að okkar mati er
ekki rétt að skilgreina þessi börn sem fórn-
arlömb mansals, því með slíkri skilgreiningu er
verið að stimpla fjölskyldur þeirra sem glæpa-
menn. Slíkt elur á tortryggni sem verður aðeins
til þess að torvelda aðstæður barnanna enn
frekar. Foreldrar þessara barna telja sig vera að
gera það besta fyrir börnin sín og gremst að
slíkt sé skilgreint sem mansal sem í þeirra huga
tengist yfirleitt frekar fíkniefnabransanum þar
sem orðið „tráfico“ er notað í báðum til-
fellum,“ segir Jónína og minnir á að aðstæður
barna í Gíneu-Bissá séu harðneskjulegar.
„Lífið er erfitt og börn þurfa að vinna hörð-
um höndum frá unga aldri,“ segir Jónína.
Bendir hún á að ein ástæða þess að börnin kjósa
að snúa aftur til Senegal sé að þar fái þau þrátt
fyrir allt hugsanlega meira að borða auk þess
sem stórborgarlífið heilli fram yfir fábrotnar
aðstæður í heimaþorpum þeirra þar sem yf-
irleitt sé t.d. ekkert rafmagn. „Reynslan sýnir
líka að mjög flókið getur reynst að bjarga götu-
börnum, því þó lífsbarátta þeirra sé hörð þá
búa börnin yfir ákveðnu frelsi og mynda með
sér samfélag sem þau kjósa oft á tíðum fram yf-
ir aðstæðurnar heima fyrir,“ segir Jónína. Að
mati skýrsluhöfunda er aðkallandi að byggja
brýr milli heimamanna og erlendra hjálp-
arsamtaka með það að markmiði að bæta að-
stæður barnanna, efla þarf grunnmenntunina í
Gíneu-Bissá, auka þarf landamæraeftirlit og
koma í veg fyrir að börn séu í stórum stíl send
skilríkjalaus yfir landamærin. Tekur hún fram
að svo virðist sem útkoma skýrslunnar sé þegar
farin að hafa jákvæð áhrif í Vestur-Afríku.
Efla þarf
grunn-
menntun
Sjónum beint
að aðstæðum
betlandi barna
í Dakarborg
Foreldrar kjósa að senda börn sín í kóranskóla í von um að aukin menntun bæti framtíðarmöguleika þeirra.
Vikuspegill
Silja Björk Huldudóttir silja@mbl.is
Skýrslan byggist á
viðtölum við hundruð
manna í Gíneu-Bissá
og Senegal. Meðal
þeirra sem skýrslu-
höfundar ræddu við
voru foreldrar sem
sent höfðu börn sín í
kóranskóla, börn
sem þar höfðu verið
eða voru enn við
nám, börn sem send
höfðu verið nauðug til
heimalands síns af
erlendum hjálp-
arsamtökum, trúar-
leiðtoga, lögreglu-
yfirvöld, landamæra-
verði og fulltrúa
dómstóla. Skýrslu-
höfundar gerðu aldrei
boð á undan sér og
völdu sjálfir alfarið
við hverja þeir töluðu.
Fjöldi
viðtala