SunnudagsMogginn - 27.06.2010, Qupperneq 39

27. júní 2010 39
til að njósna í þágu landsins þegar síðari heimsstyrj-
öld braust út. Við innrás Þjóðverja veitti hún þeim
sem fóru huldu höfði athvarf, og vann á ýmsan hátt
við að frelsa landið. Baker var orðin svo fræg að nas-
istarnir voguðu sér ekki að vinna henni mein, þrátt
fyrir „óæskilegan húðlit.“ Vinsældir hennar gerðu
henni kleift að taka þátt í leynilegum aðgerðum. Hún
átti greiðan aðgang að öllum fínustu veislunum og gat
þar með nálgast háttsettustu menn landsins. Þar
reyndi hún að veiða upp úr þeim nothæfar upplýs-
ingar, og sagði samstarfsmönnum sínum frá þeim
sögum og slúðri sem hún hafði heyrt. Baker reyndist
frönsku þjóðinni mjög dýrmæt í stríðinu við Þjóð-
verja. Árið 1941 fór Baker ásamt föruneyti til Norður-
Afríku. Henni fannst hún verða að meira gagni utan
landsteinanna, þar sem hún bjó yfir dýrmætum upp-
lýsingum sem nýttust franska hernum. Í bækistöðv-
um hersins í Marokkó ferðaðist hún til Spánar með
mikilvæg gögn sem hún faldi með ósýnilegu bleki á
nótnablöðum og í nærfötum sínum, en hún slapp við
leit vegna frægðarinnar.
Bjargvættur Christian Dior
Á þessum tímapunkti varð Baker ólétt, en barnið sem
hún bar fæddist andvana. Í kjölfarið þurfti hún að
gangast undir bráða-legnám. Þrátt fyrir bága lækn-
isþjónustu jafnaði Baker sig fljótt og hélt baráttu sinni
ótrauð áfram. Hún fékk konung Egyptalands, Farouk,
til að vera viðstaddan tónleika sem hún hélt, en með
viðveru sinni lét hann í ljós að þó að land hans væri
hlutlaust í stríðinu hneigðist það í átt til Frakklands.
Að stríði loknu var Baker sæmd æðstu stríðsorðum
Frakklands, og varð hún fyrsta bandaríska konan til
að hljóta stríðskrossinn Croix de guerre.
Eftir stríðslok var fjármagn takmarkað og því áttu
margir erfitt uppdráttar, þar á meðal franskir tísku-
hönnuðir. Þeir Christian Dior og Pierre Balmain voru
góðvinir Baker, en frami þeirra, líkt og annarra, var á
beinustu leið í súginn. Baker fór með hönnun þeirra
til Bandaríkjanna, þar sem menn féllu kylliflatir fyrir
þessum hátískuklæðnaði. Þá tóku hjólin að snúast hjá
hönnuðunum tveimur, en þeir eru líkt og svo margir
vita heimsfrægir í dag.
Hægri hönd Martin Luther King
Baker hlaut langþráða viðurkenningu Bandaríkja-
manna eftir að hún kom fram í Carnegie Hall árið
1973, við mikil fagnaðarlæti viðstaddra. Þó voru
kynþáttafordómar enn miklir þar í landi og fékk
það Baker til að berjast hart gegn þeim, á sinn ein-
staka hátt. Hún ættleiddi 12 börn frá öllum heims-
hlutum og kallaði barnahópinn sinn „Regnboga-
ættflokkinn.“ Þá neitaði hún að koma fram á stöð-
um þar sem svartir og hvítir áhorfendur voru
aðskildir og urðu mótmæli til þess að vekja athygli á
reglum um aðskilnað. Baker vann einnig samhliða
Martin Luther King fyrir NAACP, Réttindasamtök
þeldökkra í Bandaríkjunum. Hún var eina konan
sem tók til máls á hinum eftirminnilega degi 28.
ágúst 1963 í Washington, að lokinni göngu fyrir
vinnu og frelsi. Hún var næsti ræðumaður á eftir
Martin Luther King, en á þessum fjöldafundi flutti
hann hina svonefndu „I have a dream“ ræðu sína.
Eftir að Martin Luther King var ráðinn af dögum,
bauð ekkja hans Baker um að fylla í skarð eig-
inmanns síns og verða leiðtogi afrískættaðra Banda-
ríkjamanna og mannréttindabaráttu þeirra. Eftir
mikla umhugsun afþakkaði Baker boðið og bar við
að börn hennar væru of ung til að missa móður sína.
Fáir hafa gert jafn mikið fyrir réttindabaráttu þel-
dökkra og Baker, en sjálf var hún fyrsta blökkukon-
an til að fara með aðalhlutverk í kvikmynd og verða
heimsfrægur skemmtikraftur.
Baker kveður með stæl
Árið 1975 kom Baker fram í sýningunni Joséphine á
Bobino 1975, og hélt með því upp á 50 ára starfs-
afmæli sitt. Sýningin var fjármögnuð af stórstjörn-
unum Grace Kelly og Jacqueline Kennedy Onassis, og
hlaut hún frábærar viðtökur. Fjöldi stjarna lét sjá sig
á sýningunni, þar á meðal Sophia Loren, Mick Jagger,
Shirley Bassey, Diana Ross og Liza Minnelli.
Fjórum dögum síðar fannst Baker meðvitundarlaus í
rúmi sínu eftir að hafa fengið heilablóðfall, umkringd
dagblöðum sem lofuðu sýninguna, sem varð hennar
síðasta, í bak og fyrir. Hún lést skömmu síðar á
sjúkrahúsi 68 ára að aldri.
Frá andláti hennar hefur Baker verið minnst á
marga vegu víðs vegar um heiminn. Sem dæmi má
finna Place Joséphine Baker í Montparnasse hverfinu í
París, frægðarstjörnu hennar á St. Louis Walk of
Fame, og veitingastaðinn Chez Josephine í New York,
sem helgaður er lífi hennar og starfi. Lengi vel hugð-
ist Diana Ross gera lífi Baker skil í kvikmynd, en þar
ætlaði hún sjálf að fara með aðalhlutverkið. Þó að
ekkert hafi enn orðið úr þeim fyrirætlunum kæmi
það ekki á óvart þó breyting yrði á því í nánustu
framtíð. Það væri nefnilega óðs manns æði að láta
efnisþráð sem þennan úr greipum sér renna.
Einstaklega glæsileg. Bananapilsið sem gerði allt vitlaust á sínum tíma. Það var ávallt stutt í grínið hjá Baker.
’
Hún ættleiddi 12 börn frá öll-
um heimshlutum og kallaði
barnahópinn sinn „Regn-
boga-ættflokkinn.“ Þá neitaði hún
að koma fram á stöðum þar sem
svartir og hvítir áhorfendur voru
aðskildir og urðu mótmæli hennar
til þess að vekja athygli á reglum
um aðskilnað.
Með „samstarfsmanni“ sínum,
blettatígrinum Chiquita.