Ísfirðingur - 14.12.1992, Side 11

ISFIRÐINGUR
11
rúm gátu fengið, en það var að
mínu áliti óheppilegra heldur
en ífyrstunni að gefa færri kost
á inntöku í skólann. Með þes-
sum aldurstákmörkunum getur
skólinn víst oftast nœr veitt
viðtöku all flestum börnum
sóknarinnar á þessu reki og
með því að mér hefur reynst, að
börnin hér eru almennt ekki
fyrr orðin svo þroskuð að þau
hafi verulegt gagn af skóla-
kennslu, en aldurinn frá 10-14
ára er einkum sá tími sem mest
ríður á, að uppfrœðing barn-
anna sé ekki vanrœkt þá álít ég
og með tilliti til þessa þetta
aldurstakmark hœfdega sett.
Hér við bœtist líka, að ekki er
við að búast, að sveitaifélagið
geti kostað nema einn kennara;
verða því börnin öll að vera í
einni deild eða bekk, en þá er
það œskilegt að þau séu á sem
líkustu reki bæði Itvað aldurog
andlegan þroska snertir. Jeg
vona því að þessu ákvœði verði
ekki breytt... “
Og enn er leitað fanga í
Gjörðabók barnaskólans 11.
október 1891:
„ Var ályktað að ráða kvenn-
mann til að hirða um skóla-
húsið og ræsting þess yfir
kennslutímann, sem og til að
þjóna börnum þeim og mat-
reiða fyrir þau er byggju að
öllu levti í skólahúsinu. Frú
Jónína Guðmundsdóttir á
Uppsölum hefur gefið kost á
sér til þessa starfa og var luín
ráðin til lians fyrir 70 króna
kaup allan tímann og frían
eldivið, Ijós, mat og húsrúm í
skólanum. “
Á sama fundi var staðfest inn-
takafyrir 16 börn allan skóla-
tímann ogfjögur í 3 1/2 mánuð,
en þeim var jafnað niður á
tímann, tvö hvort misseri.
Þar sem strandferðaskipið
Thvra var enn ókomið með
barnakennarann að norðan,
var skólasetningufrestað til 19.
okt. “
Og þá er komið að stóru stun-
dinni, kennsla að hefjast í nýjum
barnaskóla í Súðavík. I bréfi sók-
narprestsins til yfirvalda þar sem
hann sendir skýrslu um skóla-
haldið lýsir hann svo vígslu
skólans:
„Ár 1891, 20. október var bar-
naskólinn í Súðavíkurhreppi
vígður af sóknarprestinum
Sigurði Stefánssyni í viðurvist
kennarans Friðriks Guðjóns-
sonar, stúdents frá Möðru-
völlum og allmargra hrepps-
búa. Var fyrst sunginn sálm-
urinn: Guð í þínu nafni nú
o.s.frv. og síðan hélt presturinn
ræðu, livar í hann talaði fyrst
almennt um þýðingu mennt-
unarinnar fyrir lífið og svo
sérstáklega um stofnun þessa
skóla, kröfurnar til hans og
þýðing lians fyrir sveitarféla-
gið. Að lokinni ræðunni setti
liann skólann. Börn þau sem
talin eru í skýrslunni hér að
framan ttndir tölulið I voru
kontin, að tveimur undan-
teknum er ekki gátu komist
veðttrs vegna en vœntanleg
vortt næstu daga. Byrjaði
skólinn þannig með 16 nem-
endum.
Súðavík, sama ár og dag,
Sigurður Stefánsson.
Til er nákvæm og greinargóð
lýsing á skóláhúsinu í Súðavík,
sem send var til Stiptsyfirvalda
samkvæmt beiðni þeirra og fer
hún hér á eftir:
„Bantaskólahús
Súðavíkurhrepps
er 12 álna langt og 10 álna
breitt að utan máli. Veggurinn
ér 6 álna hár undir þakskegg.
Risið á húsinu er nokkttð niður
á krossreisingu. Yfirþak hús-
sins er pappaþak, vel bikað og
sandað, allt er húsið málað
utan. Einar dyr eru á húsintt
með skúrfyrir sem er 3 álnir á
livont veg, (með) 2ur httrðum
og einum glttgga. Grunnmúr
hússins er 1 1/2 al á hæð, allur
sementaður. Kjallari er ttndir
nokkru afhúsinu, 3 álnirá hæð
og 6 álnir á breidd og leingd.
1 sttðttr enda hússins niðri er
kjenslustofa, 6 álnir á leingd,
með allri breidd Itússins með
2ur dyrum og 4um ghtgga-
fögttnt, 6 rúður í hverju. 1
Magasínofn er í stofunni, sent
er2 al. 23 þ.nt.l. á hæð, stendur
16 þ.m.l. frá skilrúms þili, rör
frá honum múruð í skilrúms-
þili, járnplata á þilinu. Undir
honum og framundan er járn-
plata á gólft.
Hæð ttndir loft í ölltt Itúsinu er
3 álnir 22 þttntl.
Glasseruð leirrör, 8 þuml. í
innan þvermál, standa neðan
úr kjallarabotni upp úr húsinu
í mænir og standa þau 1 1/2 al.
uppafmænir.
I leirrörin eru önnur rör í hú-
sinu leidd.
I norður enda hússins niðri eru
2 verelsi, nteð skilrúntsþili eptir
endilöngu og lnuin dyrum, 2ur
gluggafögum, 6 rútður í hverjtt.
1 ofn er í öðrtt verelsinu á hæð
1 al.13 þuml. stendur frá skil-
rúmsþili 15 þuml. Járnplata á
gólfi undir honum og frantun-
dan, rör frá honitin múrað í
skilrúmsþilinu og járnplata
yfír.
I hinu verelsinu er lítil eldavjel,
sent er 1 alin og 5 þuml. á lengd
og 1 al. á breidd, -1 al. á hœð.
- Múrað er á 2 vegtt við hana,
rör frá henni ganga í leirrörið
og múrað í þar.
I sttðitr enda Itússins ttppi á
loftinu er 1 verelsi 6 álna með
allri breidd Itússins. I verelsinu
er 1 ofn, 2 1/2 al á hæð, stendur
frá skilrúmsþili 13 þuml., rör
frá honum múruð í þilinu,
járnplata yftr, undir og fram-
undan á loftinu. 2 gluggafög á
gafli með 6 rúðum hvort.
I norðttr endanum ertt 2 verelsi,
skilrúm eptir iniðjit, -1 glttgga-
fag á hvorn með 6 rúðum hvort,
- enginn ofn. 1 gluggafag á
þaki, móti uppgangi, hæð undir
hanabjálkaloft er3 al. 18. t. Allt
er húsið þyljað og ntálað innan,
skilrúmsþil öll tvöföld.
I umboði hreppsnefndar
Súðavíkurhrepps
Súðavík 10. agust 1892,
Hjalti Sveinsson (oddviti)
Svo sem fram kom í bréfi sr.
Sigurðar hér að framan, þá kost-
aði bygging þessi um 3000 krón-
ur sem var mikið fé fyrir lítið
sveitarfélag.
í bréfi Stiptsyfirvalda 1. okt.
1892 eru skólanum veittar 210 kr.
í styrk fyrir árið 1892 af fé því
sem í fjárlögunum er ætlað
„barnaskólum í sjóþorpum og
verslunarstöðum". Ekki hef ég
upplýsingar um hversu mikið
skólanum var lagt til úr sveitar-
sjóði fyrstu tvö árin, en 1893-94
er lagt til hans 546,60 kr. og
1895-96 kr. 425,56, „sem er ærin
upphæð fyrir sveitarfélag sem er
jafnilla statt og Súðavíkurhreppur
er nú, sökum hins mikla fjárdauða
er þar hefur verið síðustu árin að
undanförnu." (Bréf sr. Sigurðar
til Stiptsyfirvalda). Þetta ár fékk
skólinn 130 krónur úr landssjóði.
Þess má geta til fróðleiks, að
ýmsir töldu að rekja mætti
þennan mikla fjárdauða lil hval-
lýsis og grútar á fjörum vegna
hirðuleysis á hvalstöðvunum.
Hér er rétt að fara nokkrum
orðum um Barnaskólasjóð Súða-
víkurhrepps, sem fékk konung-
lega staðfestingu á skipulagsskrá
sinni í september 1883.
Sjóður þessi hét upphaflega
Styrktarsjóður Súðavíkurhrepps
og var stofnaður með frjálsum
samskotum á árunum 1878-79.
Var tilgangur hans að styrkja fá-
tæka menn í Súðavíkurhreppi er
urðu fyrir einhverju tjóni. Séra
Sigurður Stefánsson fékk skipu-
lagsskránni breytt þannig að
sjóðnum yrði varið til nemenda-
styrks fátækum börnum í hrepp-
num, er sæktu barnaskóla í Súða-
víkurhreppi. Síðan var sjóðurinn
efldur bæði með hlutaveltum og
frjálsum samskotum og er
barnaskóli Súðavíkurhrepps var
stofnaður var hann orðinn hátt á
annað þúsund krónur.
í Gjörðabók Barnaskólans í
Súðavíkurhreppi er sagt frá fyrstu
úthlutun úr sjóðnum:
„Ár 1894, 12. dag desbr.
mánaðar átti sóknarnefndin í
Súðavíkurhreppi fttnd til þess
að útbýta styrk þeim er bar-
naskólabörn í Súðavíkurhreppi
fá af Barnaskólasjóði Súða-
víkurhrepps fyrir yfirstandandi
skólaár. Upphæð sút er litbýtast
átti var 53 kr. 36 aur. ...
Styrk þessttm var útbýtt
þannig:
1. Rannveig Sigurðardóttir í
Súðvíkfékk kr. 12,00
2. Ingibjörg Þorbergsdóttir,
Dvergasteini fékk kr. 12,00
3. Hólmfríður Salómonsdóttir,
Fæti fékk kr. 12,00
4. Samúel Samúelsson,
Tröð fékkkr. 11,36
5. Agústína Jónsdóttir, Tröð
fékkkr. 6,00..."
Barnaskólasjóðurinn virðist
hafa gegnt allmiklu hlutverki og
úthlutað er úr honum árlega allt
fram til 1923, og af og til síðan
fram til ársins 1947, en þá er inn-
istæða sjóðsins skráð kr.
7.496,22.
Hér verður látið staðar numið
að sinni, þó skemmtilegt hefði
verið að segja frá skólastarfinu,
kennurum sem störfuðu við skól-
ann og ýmsu fleiru. Þó mönnum
þyki lestur al' þessu tagi misjafn-
lega skemmtilegur, þá er samt
sem áður hægt að varpa ljósi á
margt í aldarfari og lífsháttum
fólks fyrr á tímum með því að fara
í gegn um heimildir um skólamál,
þar sem þau varða svo marga.
Einnig er á það að líta, að vegna
kröfu yfirvalda er að finna
skýrslur um ýmsa þætti skólas-
tarfs í opinberuin gögnum og því
ef til vill auðveldara að rekja
þessa þætti en ýmsa aðra.
Það hefði verið skemmtilegt að
koma að skólamálum Súðvíkinga
öllu fyrr og geta þannig minnst
hundrað ára afmælis skólans, sem
var á síðasta ári. Enn er þó ekki
of seint að gera þessum kafla skil
og verður ef til vill gert síðar með
ítarlegri hætti en hér hefur verið
gert.
Helstu heimildir:
Þjóðskjalasafn - Bamaskólar og sveita
kennarar 1878-94
Héraðsskjalasafn ísafjarðar - Gjörða-
bók Bamaskólans í Súðavíkurhreppi
1891-1908
Héraðsskjalasafn Isafjarðar - Bréfa-
bók Súðavíkurhrepps 1883-
Þjóðskjalasafn - Fundargerðir safn-
aðarfunda í Evrarsókn
Anna Rós Bergsdóttir - Upphaf skóla-
halds í Botungarvík - Arsrit Sögufélags
ísfirðinga 1988-1989
Trausti Einarsson - Hvalveiðar við Is-
land, útg. 1987
Súðavík 1935.