SunnudagsMogginn - 03.07.2011, Qupperneq 29

3. júlí 2011 29
Sex árum síðar, á jólum 1979, réðst Rauði herinn
inn í Afganistan.“
Sýndarréttarhöld yfir Geir Haarde
Hér hafa verið til ýmsir vinstriflokkar, eins og til
dæmis Alþýðubandalagið, sem ég geri ráð fyrir að
fái umfjöllun í bókinni. Hver voru tengsl þess
flokks við erlenda kommúnistaflokka?
„Í Alþýðubandalaginu var talsverð togstreita
milli þeirra sem vildu ekki gefa upp trúna á Sovét-
ríkin og Kína og þeirra sem vildu lýðræði. Það er
margt sem er fróðlegt í því sambandi og ég ræði
meðal annars tvennt í bók minni. Hið fyrra er að
sumir forystumenn Alþýðubandalagsins stunduðu
á laun margvísleg samskipti við Sovétríkin. Til
dæmis fór Guðmundur J. Guðmundsson í hvíldar-
og hressingarferð til Sovétríkjanna árið 1978, tíu
árum eftir að samþykkt var formlega í flokknum að
rjúfa tengsl við þá sem gerðu innrás í Tékkóslóv-
akíu. Lúðvík Jósepsson hitti líka leynilega ýmsa
trúnaðarmenn Sovétríkjanna. Hlutur ráðherrafeðr-
anna, Inga R. Helgasonar og Svavars Gestssonar, er
kapítuli út af fyrir sig, og fleiri dæmi mætti nefna.
Hitt atriðið er að jafnvel þótt margir í Alþýðu-
bandalaginu höfnuðu tengslunum við Sovétríkin
voru þeir hlynntir tengslum við Kína, Albaníu og
Kúbu. Þar var hörfað úr einu víginu í annað og horft
framhjá því að alls staðar í þessum kommúnista-
löndum var ástandið jafn skelfilegt. Raunar er grát-
hlægilegt að síðasta verk Alþýðubandalagsins, sem
kynnti sig sem lýðræðisflokk, var að þiggja boðs-
ferð til kúbverska kommúnistaflokksins í nóv-
ember 1998. Ekki sýnir það mikla umhyggju fyrir
þeim pólitísku föngum sem sátu í svartholum Kast-
rós!“
Er kommúnisminn ekki horfinn úr íslenskum
stjórnmálum? Varla lifir hann góðu lífi í nútíma-
þjóðfélagi?
„Mér finnst óhugnanlegt að hugmynd komm-
únista um að hægt sé að stjórna öllu með tilskip-
unum og geðþóttavaldi virðist enn lifa góðu lífi.
Ég ætla alls ekki að líkja núverandi stjórnvöldum
á Íslandi við stjórnvöld í kommúnistaríkjunum
en þar gægjast samt fram daufir skuggar fortíð-
arinnar. Núverandi seðlabankastjóri sem er gam-
all kommúnisti telur sig til dæmis þess umkom-
inn að segja: Þetta fyrirtæki má ekki fá
fyrirgreiðslu vegna þess að það er vont fyrirtæki.
Hitt fyrirtækið má fá fyrirgreiðslu.
Forræðishyggjan sést líka í því að nú er verið
að tala um það í fullri alvöru að ekki megi selja
tóbak nema í apótekum gegn lyfseðli. Ég er and-
vígur neyslu tóbaks en ég er bindindismaður fyr-
ir sjálfan mig en ekki fyrir aðra. Skýrast finnst
mér þetta þó koma fram í sýndarréttarhöldunum
sem er verið að halda yfir Geir Haarde og fyrr-
verandi kommúnistar standa fyrir. Það er rétt
sem komið hefur fram að þessi sýndarréttarhöld
eru ekkert í líkingu við sýndarréttarhöldin í
Moskvu 1938 eða í Prag 1952 því menn eru ekki
pyndaðir og það stendur ekki til að taka þá af lífi.
En eins og í þeim réttarhöldum er maður leiddur
fyrir rétt vegna pólitískra skoðana, ekki vegna
lögbrota.“
Siðferðileg samábyrgð
Finnst þér ástæða til að gera upp við komm-
únismann á svipaðan hátt og við nasismann?
„Ég er sammála dómsmálaráðherrum Evrópu-
sambandsins sem ályktuðu á dögunum að ekki
hefði verið gert nægilega vel upp við komm-
únismann sem kostaði hundrað milljónir manna
lífið á 20. öldinni. Það var hins vegar gert eftir-
minnilega upp við nasismann. Það eru til ljós-
myndir og kvikmyndir úr fangabúðum nasista,
það voru haldin réttarhöld yfir þeim í Nürnberg
og safnað gögnum um ódæði þeirra. Það hefur
ekki verið gert neitt svipað við komúnismann
þótt hann hafi verið mannskæðari en nasisminn. Í
mínum huga er aðalatriðið að rétta hlut fórnar-
lamba kommúnismans, allra þeirra manna og
kvenna sem þegjandi og hljóðalaust hurfu inn í
þrælabúðir eða voru drepin. Hlutverk sagnfræð-
ingsins á ekki síst að vera það að draga fram í
dagsljósið hin gleymdu fórnarlömb og um leið
vakna spurningar um siðferðilega samábyrgð
þeirra sem studdu böðlana.“
Já, en það eru engin fórnarlömb íslenskra
kommúnista. Er þá nauðsynlegt að dæma ís-
lenska kommúnista hart?
„Þá komum við að spurningunni um siðferði-
lega samábyrgð. Hér varð ekki kommúnísk bylt-
ing og kommúnistar höfðu ekki teljandi völd á Ís-
landi. Þeir beittu hins vegar mikilli hörku í
orðræðu og réðust með ofstopa á alla þá sem
sögðu sannleikann um Sovétríkin, til dæmis
Bjarna Benediktsson og Stefán Jóhann Stefánsson.
Það var ótrúleg heift í þessum herbúðum. Við
skulum ekki heldur gleyma að íslenskir komm-
únistar beittu ofbeldi og sumir urðu jafnvel fyrir
örkumlum af þeirra völdum, eins og er rakið í bók
Þórs Whiteheads, Sovét-Ísland. Óskalandið.
Í kommúnismanum er mjög sterkt einræðis-
hugarfar og íslenskir kommúnistar voru sann-
færðir um að þeir væru í stakk búnir til að skapa
þjóðfélag samkvæmt kommúnískum kenningum
og voru tilbúnir að ryðja ýmsum hindrunum úr
vegi til að svo mætti verða.“
Áttu von við hörðum viðbrögðum frá vinstri-
mönnum við bókinni?
„Ég geri ráð fyrir að mörgum muni sárna að
rifjað sé upp að þeir lögðu lag sitt við mannskæð-
ustu helstefnu 20. aldar. En hugur minn er með
fórnarlömbunum, ekki viðhlæjendunum.“
Morgunblaðið/Eggert
Hannes Hólmsteinn: „Ég ætla alls ekki
að líkja núverandi stjórnvöldum á Ís-
landi við stjórnvöld í kommúnistaríkj-
unum en þar gægjast samt fram daufir
skuggar fortíðarinnar.“