Framsóknarblaðið - 15.12.1952, Síða 17

FRAMSÓKNARBLAÐlé
17
vinna að jafjaaði 30—40 menn
árið um kring.
Á fyrri stríðsárunum settist
einn vélsmiðurinn enn að í Eyj
um. Það var Einar Magnússon
véfsmíðameistari. Rak hann
þar vélsmiðju á eigin nafni, þar
til hann lézt af slysförum 25.
águst 1932. Var þá smiðja þessi
rekin áfram fá ár en síðan lögð
niður.
Einar Magnússon notaði fyrst
ur manna rafsuðu og logsuðu í
Eyjum.
Smiðjurnar í Vestmanaeyjum
háfa ágætum kunnáttumönnum
á að skipa í iðn sinni. Þær full-
nægja vel þörfum útgerðarinn-
ar um vélsmíði og vélaviðgerð-
ir við þær aðstæður, sem fyrir
hendi eru.
Með stórri og fullkominni
dráttarbraut kæmu stórvirkari
og fullkomnari vélsmíðatæki.
Ekki drögum við í efa, að kunn
átta er til staðar til að beita
þeim, þegar til kemur.
Landbúnaðurinn.
Vestinannaeyingar hafa frá
öndverðu haft nokkrar grasnytj
ar. Þykkur moldat'jarðvegur hyl
ur mest alla austanverða Heima-
ey. Þar er því auðvelt land til
ræktunar. U.nr deiglu í jörð’u
er ekki að ræða. Um mikinn
hluta vestureyjarinnar var
hraunið lengst af gróðurlítið
svart og grett.
Um langan aldur hafa verið
talin 48 býli á Heimaey. Þau
höfðu svo kölluð jarðaréttindi,
þ. e, sameiginleg afnot alls gras-
lendis á Heimaey og fuglatekju
þar, og beit í Uteyjum, — en
svo nefnast eyjarnar í kringum
Heimaey, — og mikinn hluta
alls rekaviðar.
Elztu býlin hlutu ítök í
næstu og fengsælustu eyjunum
og halda þeim enn i dag. Þeir
heimilisfeður, sem ekki höfðu
býli til ábúðar, voru um langt
skeið kallaðir tómthúsmenn.
Túnin á býlunum voru undan-
tekningarlaust lítil, flest 2—3 (
dagsláttur. Lengst af var erfitt |
um öflun heyja, og heyskapur
tíðunr sóttur í Úteyjar eða hey
flutt til Eyja úr nærliggjandi
sveitunr.
v Mörg býlanna, eða um 20 eru
nú lögð niður og tún þeirra
tekin í byggingarlóðir,
Heimaey öll er talin vera
1125 ha. að stærð, ræktað land,
grasigróið láglendi, lrraun, sand-
ar, fjöll og kaupstaðarlendurnar
nreð miklu athafnasvæði við
höfnina.
Árið 1923 voru tún á Heirna
■ ey talin vera 54 ha að flatarmáli,
ög heyfengur unr 4200 hestburð
ir. Nautgripir voru þá 175 í
Eyjunr, sauðfé 1542 talsins og 65
hross. Majurtagarðar 3,6 ha. og
framleiðsla matjurta nam 1300
tunnum af kartöflum og rófum.
Mannfjöldi var þá 2850 manns
heimilisfastir í kaupstaðnum.
Finrm árunr áður eða 1918
höfðu Vestmannaeyjar fengið
kaupstaðarréttindi.
Eftir að jarðræktarlögin tóku
gildi (1923), tók að bera á á-
lruga fyrir aukinni ræktun lands
ins. Árið eftir var Búnaðarfélag
Vestmannaeyja stofnað og haf-
inn undirbúningur að miklum
ræktunarframkvæmdum.
Árið 1926 er Sigurður Sig-
urðsson búnaðarmálastjóri feng
inn til Eyja til þess að athuga,
hvernig hagkvæmast yrði að
franrkvæma ræktunina og ná
samningum við bændur þar um
land til ræktunar, því að þeir
lröfðu sanrkvæmt byggingu jarð-
anna afnot alls lands utan túna,
en nokkur tún voru þar fyrir
án jarðaréttinda.
Segja nrá, að þessi ferð Sig-
urðar marki spor í ræktunar-
sögu Eyja. Samkomulag náðist
við bændur um skiptingu á öllu
óræktuðu landi á Heinraey.
Hver jörð fékk unr 8 ha. lands,
en 19 jarðir voru lagðar niður
af ástæðum, senr áður eru
greindar. Útlöndunr þeirra var
skipt í eins og tveggja hektara
skákir handa almenningi. Rækt
unarland fengu nú færri en
vildu. Nú hófust nrikil átök í
ræktunarmálunum. Graslendi
var ræktað í stórum stíl. Til
jress vom fengin stórvirk jarð-
vinnslutæki. Hraunhólar og
klappir sprengt og rifið eða
hraunflákar lruldir nroldu, sem
brátt varð að grænu og grósku-
miklu graslendi. Eyjabúar
steyptu safnþrær við naéstum
hvern túnblett og fiskislógi ekið
þar í á vertíð. Áburðarhirðing
var til fyrirmyndar.
Búnaðarfélag Vestmannaeyja
undir ötulli forustu Guðmund-
ar Sigurðssonar, verkstjóra að
Heiðardal, Páls Bjarnasonar,
skólastjóra og ’Þorbjörns Guð-
jónssonar bónda að Kirkjubæ
var aflið í þessum átökum og at-
höfnum. Það orkaði á dugnað
og framtak Eyjabúa svo að um
munaði. Einnig átti bæjarfóget-
inn, Kristján Linnet, umboðs-
maður ríkisins, drjúgan þátt í
framkvæmdunum. Hann mætti
þar Eyjabúum miðra garða
með velvild og áhuga, en ríkið
á allt land í Eyjum, á allar Eyj-
arnar.
Eftir 10—12 ára ræktunar-
framkvæmdir náði heyfengur
Eyjabúai2—13 þúsund hestburð
um, hafði þrefaldast. Kúafjöldi
tvöfaldaðist í Eyjuni á þessunr
árum. Kýr urðu flestar um 360.
Heykaup „af landi“ tóku nú
enda. Þeir heyflutningar höfðu
ávallt verið miklunr erfiðleikum
háðir, þar sem þurfti að sækja
að hafnlausri suðurströnd lands
ins, enda hlotizt stundum nrann
tjón af. Líklega nrá fullyrða, að
Jressir erfiðu heyflutningar lrafi
lrvatt Eyjabúa til aukinn'a rækt-
unarframkvæmda.
Á árun’um 1929—1939 voru
jarðræktarmenn í Eyjum jafnan
(jo—100 og þar yfir. Ef athugað-
ar eru jarðabótaskýrslur Búnað-
arfélags íslands frá þessum ár-
uni, kemur í ljós, að suiir árin
vinnur hver jarðabótamaður í
Eyjum fleiri dagsverk en annars
staðar á sér stað í landinu. Flest
árin er Sýslan fjórða eða fimmta
um þær franrkvæmdir. . .
Á árunum 1923—1940 var
þetta unnið að jarðabótum í
Vestmannaeyjum m. a.:
Steyptar safnþrær og haug-;
hús: 5759,32 rúmmetrar.
Nýrækt túna: 1778500 fer-
metrar, eða um 178 ha.
Endurbætur á gömluin tún-
um (túnrækt) 46961 fermetrar.
Matjurtagarðar: 188877 ^er'
metrar.
Grjótnám: 30247 rúmmetrarj-
Svo hófst styrjöldin 1939. Arð
vænleg atvinna var nú næg allt
árið. Menn þóttust ekki sjá Jrörf,
á því lengur að bæta afkomti:
heimila sinna með mjólkurfram
leiðslu í ígripum. Tímarnir
höfðu breytzt og mennirnir
með. Landbúnaðarframleiðslan
stóðst ekki samkeppnina, Húní
þokaðist því til hliðar. Þótti núl
of bindandi og erfið, og ekkij
nógu arðsanrleg í samanburðíj
við öll ósköpin hin. Auðveldarál
þótti nú að kaupa mjólk en,
framleiða hana sjálfur. Kúafár'
herjaði í Eyjum á þessum árum.
Það dró einnig úr áhuga manna
að hafa kýr og framleiða mjólkþ
Öll mjólkurframleiðslan dróst
saman. Brátt liðu Eyjabúar
mjólkurlrungur. Þá var hafizl:
lranda um að flytja mjólk til.
Eyja frá Samsölunni í Reykja-
vík. Helgi Benediktsson ruddi
Jrar brautir. Enn fyllum við
skarðið eftir föngum nreð að-
keyptri mjólk.
Þegar syrti svo nrjög í álinn í
Jressum efnum, réðist bæjar-
stjórn í það niikla framtak að
stofna kúabú. Síðan hefur bæt-
inn rekið það. Þar eru nú uúi
50 kýr. Þrjú önnur stór kúabú
eru í Eyjum. Helgi Benedikts>
son hefur um 30 nautgripi í
fjósi, Þorbjörn Guðjónsson áð
Kirkjubæ hefur um 20 gripi, dg
Guðlaugur Guttornrsson áð
Lyngfelli 15 gripi.
Þessir menn hafa staðizt sím-
ans tönn í mjólkurframleiðslu-
nrálunr Eyjabúa ásamt öðrum
góðum en smærri athafnamönn-
um á Jrví sviði.
Nú eru í Eyjum 220—230 kýr
og kefldar kvígur. Svo nrjög hef
ur kúafjöldinn dregizt samail
síðasta áratuginn. Kúaeigendur
eru þó miklu færri hlutfallslega
en áður. Nú er- unr helmingúr
kúnna í eigu fjögurra búa.
Fuglaveiðar og eggjatekja
Vestmannaeyjar eru taldar 14
að tölu. Þær eru sem kunnugt
er hálendar móbergseyjar, Jró
að blágrýtisfjöll og hamrar séu
þar einnig.
Ógrynni af fugli lifir |g
hrærist mestan hluta ársins tíá
iv.
eyjum þessum eða í skútum pg
Fiskflökun í frystihúsi.
í