Morgunblaðið - 25.06.2010, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 25. JÚNÍ 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þegar dómarHæsta-réttar um
gengistryggð lán
lágu fyrir sagði
Gylfi Magnússon,
efnahags- og viðskiptaráð-
herra, að þeir mundu hafa
frekar jákvæð en neikvæð
áhrif á efnahagslífið í heild.
Dómarnir væru fyrst og
fremst áfall „fyrir þá sem eru
hluthafar í bönkunum“ en
hefðu ekki áhrif á viðskiptavini
bankanna. Áfallið væri innan
þolmarka bankanna og eig-
infjárstaða þeirra yrði „eftir
sem áður góð“ þó að hún yrði
eitthvað lakari en ef Hæsti-
réttur hefði tekið aðra afstöðu.
Þetta var fyrir viku, en í
fyrradag ræddi Már Guð-
mundsson, seðlabankastjóri,
stöðu bankanna í kjölfar dóma
Hæstaréttar. Hann sagði að ef
niðurstaðan yrði sú að lánin
skyldu greidd með þeim vöxt-
um sem í samningunum stæðu,
þá myndi fjármálakerfið ekki
geta staðið undir því. Öllu
verri geta afleiðingar dóma
Hæstaréttar tæpast verið fyrir
bankakerfi landsins. Í fram-
haldi af orðum Más sneri Gylfi
við blaðinu og sagðist deila
áhyggjum með seðlabanka-
stjóra. Áður voru áhrifin já-
kvæð fyrir efna-
hagslífið að mati
ráðherrans, en nú
hefur hann snúist í
afstöðu sinni og
telur áhrifin nei-
kvæð. Í skýrslugjöf sinni á Al-
þingi í gær taldi hann niður-
stöðuna bæði neikvæða og
jákvæða, en að breyta þyrfti
vaxtalið gengislánasamning-
anna því að bankarnir þyldu
ekki samningsvextina.
Í gær, skömmu áður en Gylfi
Magnússon talaði á þingi,
sendu Íslandsbanki og Arion
banki frá sér yfirlýsingar um
að þrátt fyrir að niðurstaða
Hæstaréttar hefði neikvæð
áhrif á efnahag bankanna
stæðust þeir engu að síður
kröfur Fjármálaeftirlitsins um
eiginfjárhlutfall.
Niðurstaðan af umræðum
síðustu daga af afleiðingum
dóma Hæstaréttar er þess
vegna sú að seðlabankastjóri
telur fjármálakerfið ekki þola
dómana, tveir af stærstu bönk-
unum segjast þola dómana og
viðskipta- og efnahags-
ráðherra veit ekki sitt rjúkandi
ráð.
Þetta er niðurstaða ráða-
manna sem hafa haft heilt ár til
að undirbúa hana. Ekki er það
burðugt eða traustvekjandi.
Ráðherra telur dóm-
ana ýmist jákvæða
eða neikvæða}
Ekki traustvekjandi
Obama forsetiBandaríkj-
anna leysti yf-
irhershöfðingja
sinn í Afganistan
frá störfum vegna
blaðaviðtals stríðsmannsins í
tímaritinu Rolling Stone.
Sjálfsagt hefur smærri þúfa
sjaldan velt þyngra hlassi en í
þetta sinn. Vonandi er þetta
merki um að verri atburður en
vandræðalegt viðtal eigi sér
ekki stað í stríðsrekstrinum
þar eystra, en vart er því að
treysta. En þótt hér sé talað
um þetta mál í nokkrum hálf-
kæringi hefur það á sér aðra
hlið. Hershöfðinginn brott-
rekni heitir McChrystal, og er
ekki kunnur öðrum en þeim
sem fylgjast sérlega vel með.
En hann hafði með ógæti-
legum ummælum sínum
móðgað og vanvirt æðsta yf-
irmann Bandaríkjahers, for-
setann. Þess utan hefur mikla
þýðingu í bandarískri stjórn-
skipun að hinn öflugi atvinnu-
her risaveldisins gleymi því
ekki að hann lýtur borg-
aralegri yfirstjórn, sem jafnan
hefur síðasta orðið, þótt fag-
maðurinn þykist vita betur.
Ekki var stórmál fyrir Obama
að ýta hinum líttþekkta
McChrystal til
hliðar. Með því
hefur forsetinn
vafalítið styrkt
stöðu sína. For-
dæmið sem hann
studdist við krafðist meiri
hugdirfsku. Þá rak annar for-
seti, Harry S Truman, annan
Mac úr embætti. Þar átti í
hlut dáðasta stríðshetja
Bandaríkjanna, Douglas Mac-
Arthur, hersnillingur og sig-
urherra Kyrrahafsstríðsins.
Og ágreiningurinn var ekki
um pjattmál eins og viðtal í
tímariti sem ekki er sér-
staklega kennt við varnar- og
öryggismál. Það var ágrein-
ingur á æðstu stöðum um
hernaðaraðgerðir í Kóreu og
óbeint gagnvart Kína. Margir
töldu að forsetinn myndi ekki
standa af sér storminn sem
fylgdi ákvörðun hans. Truman
var enginn veifiskati og hann
réðst ekki á garðinn þar sem
hann var lægstur. Fremur þar
sem hann virtist óyfirstíg-
anlegur. Þess vegna var for-
dæmið sem hann gaf svo þýð-
ingarmikið. Ákvörðun Obama
forseta hefur enga slíka þýð-
ingu, en hún var í anda
ákvörðunar Trumans og hún
var rétt.
Veigalítið tilefni en
þó rétt ákvörðun hjá
Obama forseta}
Miklu fordæmi fylgt
É
g held að það sé óumflýjanlegt að
þegar maður er kominn á ákveð-
inn aldur, þrjátíu og þriggja ára
í mínu tilfelli, þá fer maður að
velta því fyrir sér tilganginum
með þessu öllu saman. Á maður eftir að hafa
það jafn skemmtilegt í framtíðinni og maður
gerði í fortíðinni, er eitthvað eftir nema hæg-
fara þramm í ellina þar sem lítið breytist - að
minnsta kosti til hins betra.
Þegar þessar hugsanir sækja að manni þar
sem maður liggur í rúminu og reynir að sofna
er gott að hafa í huga hina svokölluðu helm-
ingsreglu. Ef við gerum ráð fyrir því að með-
alaldur sé í kringum áttatíu ár þá er ég ekki
einusinni búinn að lifa helminginn af mínu lífi.
Ef haft er í huga að í raun nær maður ekki al-
mennilega meðvitund fyrr en maður er orðinn
sex eða sjö ára þá er ég ekki búinn með nema lítinn hluta
af ævinni. Það sem meira máli skiptir er að meira en helm-
ingslíkur eru á að ég hafi ekki enn upplifað mín bestu ár.
Það eru meira en helmingslíkur á að ég hafi ekki enn
séð uppáhaldskvikmyndina mína, að ég hafi ekki enn
heyrt uppáhaldslagið mitt eða lesið uppáhaldsbókina
mína. Vel er hugsanlegt að ég hafi ekki ennþá fundið þann
stað í heiminum sem verður uppáhaldsáfangastaðurinn
minn.
Hægt er að halda áfram. Ég er nokkuð viss um að ég sé
nú þegar búinn að kynnast bestu vinum mínum, en alls
ekki er útilokað að enn eigi eftir að bætast í þann hóp og
ég á örugglega eftir að eignast haug af nýjum vinum á
næstu 47 árum. Ég vona að ég sé ekki ennþá
búinn að hitta ástina í lífi mínu og sem betur
fer eru líkurnar með mér í því líka.
Ég er líklega ekki ennþá búinn að smakka
uppáhaldsmatinn minn, drekka uppáhalds-
drykkinn minn eða prófa uppáhalds-
sýndarveruleikaherminn minn (maður verður
að gera ráð fyrir því að tækniþróun haldi
áfram).
Ég á eftir að læra miklu miklu meira en ég
hef gert nú þegar. Ég er ekki ennþá búinn að
lesa helminginn af öllum sagnfræðibókunum
sem ég mun lesa yfir ævina svo ekki sé minnst
á allar hagfræðibækurnar, heimspekibæk-
urnar, vísindabækurnar og ævisögurnar sem
ég á eftir að lesa.
Ég á afar líklega eftir að upplifa mín bestu
ár í vinnu og maður mun vonandi verða betri
og betri í því sem maður hefur tekið sér fyrir hendur. Það
er ekki einu sinni gefið að ég verði alltaf í þeirri vinnu
sem ég er núna. Ég veit ekki einu sinni hvað ég verð að
gera eftir tíu, fimmtán eða tuttugu ár. Það verður spenn-
andi að vita hvernig líf mitt á eftir að þróast í þá hálfu öld
sem ég á eftir.
Svo er ekki einu sinni gefið að meðalaldur haldist
óbreyttur þessi fimmtíu ár. Hann hefur jú verið að
hækka stöðugt undanfarna öld. Það er alls ekki útilokað
að ég verði hundrað ára og að stór hluti þjóðarinnar muni
ná því marki með mér. Ef svo er þá er ég bara búinn með
þriðjung ævinnar. Fjörið er bara rétt að byrja. bjarni@m-
bl.is
Bjarni
Ólafsson
Pistill
Það besta í lífinu er framundan
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
F
jölmenn athöfn fór fram í
Þjóðmenningarhúsinu á
þessum degi fyrir réttu
ári. Tilefnið var undir-
ritun stöðugleikasátt-
mála heildarsamtaka launafólks, at-
vinnurekenda, ríkisstjórnarinnar og
forsvarsmanna sveitarfélaga.
„[...] sögulegur og sameiginlegur
áfangi til að hefja endurreisn efna-
hagslífsins og auka tiltrú þjóðarinnar
á framtíðina,“ sagði í yfirlýsingu for-
sætisráðuneytisins í vetur um fram-
gang þessarar tilraunar til þjóðar-
sáttar.
Nú á ársafmæli sáttmálans er vart
hægt að merkja að hann sé með lífs-
marki – mörg þeirra stóru fyrirheita
sem sáttin hvíldi á hafa ekki gengið
eftir. Bæði Samtök atvinnulífsins og
ASÍ hafa sagt sig frá sáttmálanum og
mikill og vaxandi óróleiki er í röðum
samtaka opinberra starfsmanna. Nú
síðast samþykkti BHM yfirlýsingu
þar sem minnt er á að laun flestra há-
skólamanna hafi verið fryst, ef ekki
lækkuð, frá því um mitt ár 2008.
Bandalagið muni því aðeins taka þátt
í heildarsátt um kjaramál á íslensk-
um vinnumarkaði að kjarasamningar
verði gerðir við aðildarfélög BHM.
Svikin loforð og aðgerðaleysi
Stjórn SA lýsti því yfir í mars sl. að
ríkisstjórnin hafi bæði með aðgerðum
sínum og aðgerðaleysi hrakið SA frá
sáttmálanum. Deilurnar um skötu-
selsfrumvarpið áttu þar drjúgan hlut
að máli.
Á dögunum tók svo steininn úr að
mati forystu ASÍ, sem sakaði stjórn-
völd um að hafa enn á ný svikið loforð
um nýja löggjöf og framlög til starfs-
endurhæfingarsjóðs, sem kveðið er á
um í sáttmálanum.
,,Það var ekki pólitískur vilji til að
ljúka málinu þó fyrir lægi loforð rík-
isstjórnarinnar, sem segir okkur að
það virðist ekki vera hægt að semja
við ríkisstjórnina. Hún getur ekki
skilað því sem til hennar heyrir,“ seg-
ir viðmælandi á vettvangi ASÍ.
Öll stórhuga áform sáttmálans um
stórframkvæmdir með þátttöku líf-
eyrissjóða hafa einnig dregist úr
hömlu. Þó lítillega hafi lifnað yfir
mannvirkjagerð í sumar er þar að
mestu leyti um árstíðabundin verk-
efni að ræða. Tafir hafa orðið á útboð-
um og ekkert glittir enn í útboð vegna
samgöngumiðstöðvarinnar. Upp-
haflega voru kortlagðar fram-
kvæmdir upp á allt að 100 milljarða
kr. frá 2010-2015. Nú gera fæstir ráð
fyrir að vinnuaflsfrekar framkvæmd-
ir fari í gang fyrr en á næsta ári.
Alvarlegur trúnaðarbrestur hefur
orðið í samskiptum aðila vinnumark-
aðarins og ríkisstjórnarinnar.
Búa sig undir haustið
Stéttarfélög og landssambönd
launafólks eru að hefja undirbúning
undir endurnýjun kjarasamninga í
vetrarbyrjun. Búast má við sjóðheitu
hausti í kjaramálum og samskipt-
unum við stjórnvöld, ekki síst þar
sem fjárlagafrumvarpið kemur fram
á sama tíma.
,,Það er enginn skilningur á mikil-
vægi þessa samstarfs,“ segir viðmæl-
andi í verkalýðshreyfingunni um hlut
stjórnvalda í stöðugleikasáttinni.
Hvernig má það vera að samskiptin
eru komin í slíkt uppnám á valdatíma
ríkisstjórnar vinstri-flokkanna, sem
eiga rætur sínar í verkalýðshreyfing-
unni? Sagt er að vandinn sé ekki sá að
Steingrím J. Sigfússon eða Jóhönnu
Sigurðardóttur skorti vilja til að
standa við fyrirheit í samstarfinu. Í
hnotskurn stafi þetta af því að forysta
ríkisstjórnarinnar fari ekki með um-
boð samherja sinna til að koma mál-
um fram. Ríkisstjórnin sé því oft og
tíðum einfaldlega minnihlutastjórn.
Morgunblaðið/Eggert
Stór áform Eftir margra vikna undirbúning og vinnu í undirhópum var sest
til undirritunar sáttmálans í Þjóðmenningarhúsinu þann 25. júní í fyrra.
,,Virðist ekki hægt að
semja við stjórnina“
Hverjir stóðu að gerð stöðug-
leikasáttmálans?
ASÍ, BHM, BSRB, KÍ, Samtök
starfsmanna fjármálafyrirtækja,
SA, ríkisstjórnin og Samband ís-
lenskra sveitarfélaga.
Hvaða sátt varð í kjaramálum?
Kjarasamningar á almenna
vinnumarkaðinum voru fram-
lengdir til loka nóvember sl. og
eftir töluvert þref voru samn-
ingar framlengdir til eins árs.
Enn er ósamið við stóra hópa op-
inberra starfsmanna.
Hvaða markmiðum átti að ná?
Meðal annars að verðbólga yrði
komin niður í 2,5% í lok þessa
árs, gengi krónunnar styrkist,
hömlum á gjaldeyrisviðskiptum
verði aflétt í áföngum og stýri-
vextir áttu að fara í eins stafs
tölu 1. nóv. í fyrra.
Hvað hefur gengið eftir?
M.a. endurreisn bankanna og
samþykkt frumvarpa um aðgerð-
ir til að bæta stöðu lántakenda
og skuldsettra heimila.
Hvað með stór-
framkvæmdirnar?
Ljúka átti viðræðum við lífeyr-
issjóði um fjármögnun þeirra 1.
sept. 2009. Þeim er enn ólokið.
Spurt&svarað