Morgunblaðið - 25.08.2010, Síða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. ÁGÚST 2010
Fundur Ungir menn í Vogahverfinu í Reykjavík hittast á förnum vegi og ræða um allt milli himins og jarðar.
Golli
New York | Sígaunar
hafa verið ofsóttir um
alla Evrópu svo öld-
um skiptir. Nú sæta
þeir mismunun, sem á
ekki sinn líka í Evr-
ópu frá síðari heims-
styrjöld: hópflutn-
ingar og brottrekstur
karla, kvenna og
barna frá nokkrum
evrópskum lýðræð-
isríkjum á þeirri forsendu að þau
séu ógn við lög og reglu.
Í liðinni viku hrintu Frakkar af
stað áætlun um að vísa úr landi
öllum sígaunum, sem ekki eru
franskir, og bendluðu þá sem hóp
við glæpastarfsemi án minnstu
réttarfarslegrar tilraunar til að
ganga úr skugga um hvort ein-
staklingarnir hefðu framið nokk-
urn glæp eða öryggi almennings
stafaði ógn af þeim. Þessar að-
gerðir Frakka koma í kjölfarið á
„öryggisaðgerðum“ Ítala 2008 þar
sem svokallaðir „hirðingjar“ voru
sagðir ógna þjóðaröryggi og sett
voru neyðarlög, sem leiddu til
brottvísunar sígauna, sem ekki
voru ítalskir.
Það er lögmætt viðfangsefni
stjórnvalda að stöðva glæp-
samlega hegðun. En brottrekstur
ríkisborgara í Evrópusambandinu
á grundvelli uppruna sem notaður
er til marks um glæpsamlega
hegðun er brot á tilskipunum ESB
um mismunun á grundvelli kyn-
þáttar og réttinn til
að fara frjáls ferða
sinna frá einu aðild-
arríki ESB til annars.
Reyndar er það
rækilega staðfest
lagalegt grundvall-
aratriði að taka eigi á
glæpum með því að
skera úr um sekt ein-
staklinga fyrir dóm-
stólum. Þess utan er
dæmdum glæpamönn-
um allajafna ekki vís-
að úr landi ef þeir eru
borgarar annars aðildarríkis ESB.
Þess í stað krefjast Evrópulög
þess að kannað sé í hverju tilfelli
fyrir sig hvort brottvísun er nauð-
synleg og í samræmi við glæpinn,
sem framinn var, auk annarra
þátta (á borð við það hversu sterk
bönd einstaklingsins eru við sam-
félagið).
Auðvitað eiga evrópsk samfélög
ekki að líða glæpi og aðra and-
félagslega hegðun. En enginn
þjóðflokkur einokar sjúklega
hegðun og allir eiga að vera jafnir
fyrir lögunum. Frá seinni heims-
styrjöld hafa Evrópubúar talið
ótækt að hópur sæti refsingu eða
brottvísun á grundvelli uppruna
og því er sett fordæmi, sem vekur
áhyggjur, þegar grundvallar-
réttindum er ýtt til hliðar í nafni
öryggis og sígaunar teknir í hóp-
um.
Hins vegar er rétt hjá frönsku
stjórninni að hvetja til aðgerða til
að auka atvinnu og fjölga tækifær-
um sígauna heima fyrir (í þessu
tilfelli einkum Búlgaríu og Rúm-
eníu), sem myndi draga úr ástæð-
um og þrýstingi á þá til að fara til
annarra landa. Sænsk stjórnvöld
hafa brugðist við ákalli Frakka
með því að skora á ESB að grípa
til samræmdra aðgerða til að opna
samfélagið fyrir sígaunum.
Sígaunar vilja og geta aðlagað
sig ef tækifæri gefst eins og verk-
efni stofnunar minnar hafa sýnt.
Flestir sígaunar hafa sama metn-
að og fólk flest: heimili með við-
unandi þjónustu, sómasamlega
menntun fyrir börn sín, störf, sem
gera þeim kleift að sjá fjöl-
skyldum sínum farborða, og sam-
skipti við meirihlutann í samfélagi
þeirra. Vegna óhugnanlegrar mis-
mununar og skorts heima fyrir
halda þeir hins vegar áfram að
flakka um Evrópu. ESB verður að
viðurkenna að þetta er vandi allr-
ar Evrópu og krefst þess vegna
skilvirkrar heildaráætlunar um að-
lögun sígauna.
Grundvallarábyrgð á að vernda
réttindi og vellíðan allra borgara
liggur hjá aðildarríkjum ESB.
Stefnumörkun og áætlanir um að
veita hlutdeild í atvinnu, menntun,
heilbrigðisþjónustu og húsnæði
þarf að fara fram í héraði og hjá
einstökum ríkjum. ESB er hins
vegar í lykilhlutverki við að
hvetja, samræma, aðstoða fjár-
hagslega og hafa eftirlit með að
slíkri áætlun verði hleypt af
stokkunum í sambandinu.
Árið 2009 ákvað ESB að styðja
við það markmið að leggja „skýra
en ekki altæka áherslu“ á sígauna
og framkvæmdastjórn ESB gaf
vilyrði fyrir því að uppbygging-
arsjóðir yrðu notaðir í húsnæði
fyrir jaðarsamfélög með sérstakri
áherslu á sígauna. Þessu skrefi
ber að fagna og hin „skýra en ekki
altæka áhersla“ ætti einnig að ná
til menntunar, heilsugæslu og at-
vinnu. Enn fremur ætti að breyta
reglunum um það hvernig sjóð-
unum er beitt þannig að einnig
megi nota þá í heilsugæslu og
menntun frá unga aldri, fremur en
eingöngu til starfsþjálfunar.
Innbyggð fátækt í samfélagi sí-
gauna er nátengd lélegri menntun
og atvinnuleysi. Áætlun fram-
kvæmdastjórnarinnar fyrir Evr-
ópu 2020 setur skilgreind mark-
mið um menntun og atvinnu allra
borgara Evrópusambandsins. Á
báðum sviðum eru sígaunar svo
langt á eftir samborgurum sínum
að markvissar aðgerðir til að brúa
bilið ættu að vera snar þáttur af
áætluninni fyrir Evrópu 2020.
Breiðasta bilið á milli sígauna
og meirihlutans liggur hvorki í
menningu né lífsstíl – eins og svo
oft er sagt í fjölmiðlum – heldur
fátækt og misrétti. Bilið er efn-
islegt, en ekki bara andlegt. Að-
skilnaður í skólum stendur í vegi
fyrir aðlögun og er uppspretta
fordóma og falls. Aðskilnaður í
húsnæðismálum er ástæðan fyrir
stórum hreysabyggðum og búðum
án hreinlætis og annarra grunn-
skilyrða þess að lifa lífinu með
reisn. Áþján milljóna sígauna á
21. öldinni gerir evrópsk gildi að
aðhlátursefni og er blettur á sam-
visku Evrópu.
Áþján sígauna er ekki bara
skammtímaöryggisvandamál, sem
hægt er að taka á með gerræð-
islegum aðgerðum og með því að
flytja fólk með valdi frá einu að-
ildarríki til annars. Þær grafa
ekki aðeins undan evrópskum
gildum og réttarfari, heldur eru
fjarri því að taka á rót vandans.
Sígaunar eru stærsti minni-
hlutahópurinn í Evrópusamband-
inu. Þeir eru einnig yngsti hóp-
urinn og sá hópur sem stækkar
hraðast. Árið 2020 verða sígaunar
til dæmis einn þriðji af þeim, sem
koma inn á vinnumarkaðinn í
Ungverjalandi. Evrópa hefur ekki
efni á einni týndri kynslóð til við-
bótar. Þetta er spurning um
mannréttindi og grundvallargildi
og skiptir sköpum um frið og
samheldni í samfélögum um alla
Evrópu.
Áþján sígaunanna
Eftir George
Soros » Breiðasta bilið á millisígauna og meiri-
hlutans liggur hvorki í
menningu né lífsstíl –
eins og svo oft er sagt í
fjölmiðlum – heldur fá-
tækt og misrétti.
George Soros
Höfundur er formaður Soros Fund
Management.
©Project Syndicate, 2010.
www.project-syndicate.org
Undanfarið
hafa mál þjóð-
kirkjunnar verið
rædd af miklum
tilfinningahita
sem eðlilegt er
vegna þess sem
kom fram í máli
Guðrúnar Ebbu
Ólafsdóttur um
föður sinn eftir
kirkjuráðsfund
með henni 17.
ágúst sl. Í framhaldi hefur ver-
ið fjallað á ný um þau mál sem
komu upp fyrir 15 árum og
voru þá leidd til lykta af kirkj-
unni eftir þeim leiðum sem þá
voru færar.
Ólafur Skúlason biskup var
þvingaður til að segja af sér
vegna umfjöllunar á kirkju-
legum vettvangi og var til-
kynnt um það á prestastefnu í
Digraneskirkju 25. júní 1996. Í
umfjöllun um ný þjóðkirkjulög
frá 1995 til 1997, nr 78/ 1997
var komið inn sérstöku ákvæði
í lögin sem tóku gildi 1. janúar
1998 til að taka á málum sem
komu upp gagnvart Ólafi
Skúlasyni og sambærilegum
málum með ákvæði um úr-
skurðar- og áfrýjunarnefnd, en
í 12. gr. laganna segir: „Nú rís
ágreiningur á kirkjulegum
vettvangi eða starfsmaður
þjóðkirkjunnar er borinn sök-
um um siðferðis- eða agabrot
og getur þá hver sem hags-
muna á að gæta borið málið
undir úrskurðarnefnd …“
Samsvarandi ákvæði er ekki að
finna hjá neinni kirkjudeild í
heiminum.
Í framhaldi af þjóðkirkju-
lögunum voru þegar settar
starfsreglur um meðferð kyn-
ferðisbrota innan íslensku
þjóðkirkjunnar nr. 739/1998 og
stofnun fagráðs til stuðnings
þeim sem brotið hefur verið
gegn, en slíkt fagráð þekkist
ekki innan annarra kirkju-
deilda. Var þetta
gert í beinu fram-
haldi af málum
kvenna gegn Ólafi
Skúlasyni. Það var
allt gert sem
mögulegt var til
að tryggja úrræði,
sem kirkjan gæti
átt gegn kynferð-
isbrotum innan ís-
lensku þjóðkirkj-
unnar 1997 og
1998.
Frásögn Guð-
rúnar Ebbu Ólafsdóttur á
Kirkjuráðsfundi 17. ágúst sl.,
sem ég trúi að sé sönn gagn-
vart hræðilegri reynslu henn-
ar, kallar á afsökunarbeiðni
gagnvart því, hvernig það gat
gerst að Ólafur Skúlason var
kjörinn biskup. Sem einn af
forystumönnum kirkjunnar bið
ég þær konur, sem þjást vegna
þessa, að fyrirgefa íslensku
kirkjunni. Ég bið þjóð mína af-
sökunar og bið einnig að kirkj-
unni sé gefið tækifæri til að
takast á við daginn í dag og
dagana sem framundan eru, til
að vinna til trausts á ný, þann-
ig að ekki verði aðskilnaður
milli þjóðar og kirkju. Ég bið
drottin Guð um að styrkja
Guðrúnu Ebbu og fjölskyldu
hennar og einnig fjölskyldu
Ólafs Skúlasonar til að takast á
við þessa mestu þjáningu, sem
orðið getur í mannlegum sam-
skiptum.
Afsökunarbeiðni
Eftir Halldór
Gunnarsson
Halldór
Gunnarsson
» Sem einn af for-
ystumönnum
kirkjunnar bið ég
þær konur, sem
þjást vegna þessa, að
fyrirgefa íslensku
kirkjunni.
Höfundur er prestur
og kirkjuráðsmaður.