Morgunblaðið - 08.11.2010, Qupperneq 9

Frá árinu 1997 hafa 14 útlend-
ingar sem hafa verið dæmdir
hér á landi verið fluttir til sinna
heimalanda til að ljúka af-
plánun. Fangarnir voru fluttir til
fimm landa, Hollands (5), Lithá-
ens (5), Danmerkur (2), Noregs
(2) og Þýskalands (1).
Haukur Guðmundsson, skrif-
stofustjóri dómsmála og lög-
gæslu í dómsmálaráðuneytinu,
segir að þótt íslensk stjórnvöld
vinni eins hratt og mögulegt sé,
geti ferillinn verið afar taf-
samur. Sum ríki vilji t.d. ekki
taka við sínum mönnum nema
þeirra eigin dómstólar séu bún-
ir að fara yfir refsimatið, þ.e.
hvort viðkomandi hefði getað
búist við jafnlöngum dómi í
heimalandi sínu fyrir sama af-
brot. Slíkt taki afar langan tíma.
Þýða þurfi dómskjöl o.fl. og síð-
an þurfi dómari að taka af-
stöðu. Í sumum tilfellum sjái
menn fram að fanginn losni úr
fangelsi áður en málsmeðferð-
inni lýkur.
Einn sendur
út á ári
TAFSAMIR FLUTNINGARSVIÐSLJÓS
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Rúmlega 48% fanga sem nú afplána í
fangelsum íslenska ríkisins hafa feng-
ið þriggja ára fangelsisrefsingu eða
þyngri dóma.
Fyrir tíu árum var
þetta hlutfall 35%.
Þyngri dómar eru
ein meginskýring-
in á því hvers
vegna biðlistar í
fangelsi hafa aldr-
ei verið lengri. Nú
bíða um 300
manns eftir því að
komast inn í fang-
elsi þar sem pláss er fyrir um 145
fanga.
Langflestir sem nú sitja í fangelsi
fengu dóma fyrir fíkniefnabrot eða
33%. Næstflestir voru dæmdir fyrir
kynferðisbrot eða 18%. Samsetning
fanga hefur mjög breyst á síðustu tíu
árum, samkvæmt samantekt sem
Fangelsismálastofnun vann fyrir
Morgunblaðið.
Fyrir tíu árum höfðu 40% þeirra
sem sátu inni verið dæmd fyrir auðg-
unarbrot, 23% fyrir fíkniefnabrot og
einungis 6% fyrir kynferðisbrot.
Fíkniefnasmyglurum og -sölum og
kynferðisbrotamönnum hefur fjölgað
mjög í fangelsum, eins og áður sagði
en hlutfall þeirra sem sitja inni fyrir
auðgunarbrot eða skjalafals hefur
hins vegar minnkað mjög. Nú sitja
jafnmargir í fangelsum fyrir slík brot
og árið 2000 en hlutfallið hefur fallið
úr 40% í 20%.
Forgangsraða í fangelsin
Páll Winkel, forstjóri Fangelsis-
málastofnunar, segir að biðlistar í
fangelsi hafi aldrei verið svo langir.
Árið 1994, áður en nýtt fangahús var
tekið í notkun á Litla-Hrauni og áður
en byrjað var að bjóða upp á sam-
félagsþjónustu fyrir þá sem hlutu
vægustu dómana, hafi biðlistar kom-
ist í 208.
Fangelsismálastofnun forgangs-
raði og þeir sem hafa verið dæmdir
fyrir ofbeldisglæpi séu settir inn eins
fljótt og hægt er. Meginástæðan fyrir
lengingu biðlista sé sú að dómstólar
kveði upp sífellt þyngri refsidóma en
afar fáum fangaklefum hafi verið
bætt við. Þá hafi dómum í tilteknum
brotaflokkum fjölgað mjög, t.d. hafi
fáir verið dæmdir í óskilorðsbundna
fangelsisrefsingu fyrir kynferðisbrot
fyrir nokkrum árum en nú hljóti
margir fangelsisdóma fyrir slík brot.
Efnahagsbrotamenn aftarlega
Kynferðisbrotamenn eru nú vistað-
ir í öllum fangelsum ríkisins, nema
Kópavogsfangelsi sem er sérstaklega
ætlað konum. Bjóða á út nýtt fangelsi
nú í haust sem væntanlega verður
tekið í notkun innan tveggja ára og
styttist þá biðlistinn.
Þegar raðað er á biðlista Fangels-
ismálastofnunar er tekið tillit til eðli
brota, þyngdar refsingar og brotafer-
ils viðkomandi. Aðspurður segir Páll
að þessi tilhögun hljóti m.a. að leiða til
þess að þeir sem verða dæmdir fyrir
efnahagsbrot á grundvelli ákæru frá
sérstökum saksóknara, lendi ekki
framarlega á listanum.
Páll segir að biðlistinn hafi ekki þau
áhrif að þeir sem hljóti dóm séu frek-
ar látnir taka hann út með vægari
hætti, s.s. samfélagsþjónustu eða
sleppi með styttri afplánunartíma.
Reglur um reynslulausn og sam-
félagsþjónustu séu lögbundnar og
ekki sé hægt að hvika frá þeim að geð-
þótta. „Þetta hefur ekki áhrif enda
lengist biðlistinn,“ segir Páll.
Þyngri dómar lengja biðlista
 Um 300 manns á biðlista Fangelsismálastofnunar Fleiri dæmdir vegna fíkniefna og kynferðisbrota
 Tæplega helmingur fanga fékk þyngri en þriggja ára fangelsisdóm Biðlistar aldrei verið lengri
Morgunblaðið/RAX
Fullt Í dag afplána 159 manns fangelsisdóma, þar af 145 í fangelsum.
Margir í gæsluvarðhaldi
» Af þeim 15 sem nú sitja í
gæsluvarðhaldi eru 7 erlendir
ríkisborgarar. Þar eru 5 í gæslu
vegna rannsóknar á umfangs-
miklu fíkniefnamáli; 4 Litháar
og 1 Rússi.
» Nú afplána 18 útlendingar
dóma. 7 eru frá Litháen, 4 frá
Póllandi og 2 frá Bandaríkj-
unum. Bahamaeyjar, Holland,
Portúgal, Sýrland og Víetnam
eiga 1 fulltrúa hvert land.
Páll Winkel
FRÉTTIR 9Innlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 8. NÓVEMBER 2010
Guðrún Vala Elísdóttir
Akranes | Mömmueldhúsið
„Veröldin okkar“ er nýr
matsölustaður á Akranesi í
húsnæði sem áður hýsti
kaffihúsið Skrúðgarðinn.
Það sem er sérstakt við
mömmueldhúsið er að fram-
takið er til þess ætlað að
veita konum af erlendum
uppruna atvinnu og er fjöl-
menningarlegt.
„Ég fékk þessa hugmynd, ég er snill-
ingur“ segir Amal Tamimi og skellihlær. Hún
er framkvæmdastjóri Jafnréttishúss sem er í
forsvari fyrir verkefninu. „Ég hef verið að
hugsa um þetta lengi og reynt að fram-
kvæma þetta, en hugmyndin er að gefa kon-
um af erlendum uppruna tækifæri til vinnu.
Hér er fullt af atvinnulausum konum og það
er þekkt að þeir sem eru án atvinnu eiga
frekar á hættu að einangrast félagslega, sem
síðan getur leitt af sér alls konar vandamál
s.s. kvíða, þunglyndi og félagsfælni. Staða er-
lendra kvenna sem ekki eru á vinnumarkaði
er oft mjög slæm. Tengslanet þeirra er lítið
og þær hafa jafnvel engin tækifæri til að
taka þátt í félagslífi utan heimilis. Markmiðið
er því að draga þær út, veita þeim tækifæri
til að afla sér tekna, öðlast reynslu á vinnu-
markaði og kynnast öðrum,“ segir hún.
Jafnréttishús fékk styrki bæði frá fé-
lagsmálaráðuneytinu úr verkefninu Evrópuár
gegn fátækt og félagslegri einangrun og úr
Atvinnuþróunarsjóði kvenna til að koma
verkefninu á koppinn. Rauði krossinn á
Akranesi, Akraneskaupstaður og Vinnu-
málastofnun á Vesturlandi leggja verkefninu
einnig lið.
Langar að opna fleiri staði
„Ég var búin að leita að hentugu hús-
næði frá því í mars, og loksins er þetta orðið
að veruleika,“ segir Amal. Hún er í góðu
sambandi við margar konur af erlendum upp-
runa en stefnan er sú að maturinn sé heim-
ilismatur frá öllum heimshornum. Fjórar
konur hafa verið fastráðnar, tvær frá Palest-
ínu, ein frá Póllandi og ein íslensk. „Jú hug-
myndin er líka að blanda fólki saman, að fólk
geti unnið saman þrátt fyrir að vera af ólík-
um uppruna.“
Mömmueldhúsið var opnað formlega 15.
október sl. og segir Amal viðtökurnar mjög
jákvæðar. „Hamingjuóskunum rignir inn og
Akurnesingar eru ánægðir með framtakið.
Ég er alltaf bjartsýn og mig langar að opna
fleiri svona staði ef þetta gengur. Vonandi
geta allt að 30 konur komið að þessu verkefni
og hingað koma líka gestakokkar sem kynna
mat frá sínum löndum.“ Í mömmueldhúsinu
verður hægt að panta mat eftir matseðli á
kvöldin og í boði er alls konar hollur og góm-
sætur matur s.s. lambakjöt, nautakjöt, fiskur,
salat o.fl. en enginn réttur er dýrari en 1.590
kr. Í hádeginu verður hlaðborð á 1.350 kr, en
það eru smáréttir s.s. hrísgrjón, kúskús,
pasta, salat, ávextir og kaffi. „Við getum tek-
ið á móti hópum allt að 35 manns og hér er
líka fundaraðstaða,“ segir Amal og leggur
áherslu á að fólk geti komið með óskir um
mat frá ákveðnu landi. „Ég stefni á að hafa
taílenskan gestakokk fljótlega, og ýmsa við-
burði sem fylgjast má með á Facebook-síðu
okkar.“
Boðið upp á ódýran heimilis-
mat frá öllum heimshornum
Morgunblaðið/Guðrún Vala
Gómsætt Matur í Mömmueldhúsinu.
Konur Þrjár fastráðnar starfskonur fagna opnun nýja staðarins, Mömmueldhússins á Akranesi.Amal Tamimi