Morgunblaðið - 08.11.2010, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 8. NÓVEMBER 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þá er lokiðþjóðfundi,þar sem
þúsund manns
settu saman á ein-
um degi und-
irbúningslaust
það sem á að vera
inntakið á nýrri stjórn-
arskrá. Þjóðfundurinn sat í
kringum 100 borð og var því í
rauninni líkari velheppnaðri
erfidrykkju en fundi, en mik-
il og almenn ánægja var sögð
hafa verið með þetta fyr-
irkomulag.
Nú hefur enginn getað
komið með frambærilega
skýringu á því hvaða nauð-
syn reki menn til þess að
gera sérstaka atlögu að
stjórnarskránni einmitt
núna. En það er látið liggja í
loftinu að það megi með ein-
hvers konar dulrænum hætti
kenna stjórnarskránni um að
bankakerfið fór á höfuðið á
Íslandi. Og því skuli henni
breytt í grundvallaratriðum.
Það er ánægjulegt til þess að
vita að engin önnur þjóð sem
lent hefur í efnahagslegum
ógöngum síðustu tvö árin
skuli hafa fattað þetta.
Ekki verður þó í fljótu
bragði séð að þau nýmæli
sem kynnt hafa verið að þjóð-
fundi loknum hefðu af öryggi
komið í veg fyrir bankahrun
ef þau hefðu verið komin í
stjórnarskrána fyrir haustið
2008. Upplýst hefur verið að
þjóðfundurinn vilji að
„stjórnarskráin ávarpi þjóð-
ina“, sem er nýung, því hún
hefur ekki sagt neitt upphátt
svo vitað sé frá 1874. Það á
einnig að skrifa inn í stjórn-
arskrána að á Íslandi „búi
samheldin þjóð“. Það er snið-
ug hugmynd. Ekkert hefur
bent til þess upp á síðkastið
að sú fullyrðing sé rétt, en
það gæti lagast ef stjórn-
arskráin segir það. En má
ekki skrifa líka að á Íslandi
búi gáfuð þjóð og árétta í
annarri málsgrein að hún sé í
raun stórgáfuð miðað við
höfðatölu? Og svo á að taka
fram í stjórnarskrá að allir
eigi rétt á atvinnu, og hús-
næði. Hver ætlar að vera á
móti því? Hvað á svo að gera
í framhaldinu þegar einhver
missir vinnunna? Fer sá í
biðröð hjá nýjum umboðs-
manni stjórnarskrárinnar?
Eða munu Umboðsmaður Al-
þingis, Umboðsmaður neyt-
enda, Umboðsmaður skuld-
ara, Umboðsmaður barna og
Umboðsmaður hljómsveita
ásamt Umboðsmanni stjórn-
arskrár setjast niður á auka
þjóðfund og fjalla
um málið og vísa
því til sérstakrar
rannsókn-
arnefndar á veg-
um Alþingis sem
rannsaki í leiðinni
aðdraganda þess
að landhelgin var færð út í 50
mílur?
Þjóðfundur vill að tekið
verði fram í stjórnarskránni
að tryggja beri algjört jafn-
rétti. Hver á að leggja á end-
anlegan úrskurð um hvenær
því sé náð? Jafnframt er tek-
ið fram að í stjórnarskránni
eigi sérstaklega að tryggja
rétt minnihlutahópa. Þarf
það ef áður er búið að
tryggja algjört jafnrétti? Og
hvað eru minnihlutahópar?
Aðeins 1% þjóðarinnar er í
Frímúrarareglunni og ekki
nema 0,5% í Viðskiptaráði. Á
stjórnarskráin að tryggja
sérstaklega rétt þeirra um-
fram til að mynda aldraðra,
sem eru um 30 prósent lands-
manna eða kvenna sem eru
yfir 50%?
Meginniðurstaðan virðist
vera sú að inn í stjórn-
arskrána skuli hrúga óskil-
greindum óskalistum í veik-
burða tilraun til að gera landið
algjörlega stjórnlaust. Finnst
einhverjum að á meðan rík-
isstjórn situr undir forsæti Jó-
hönnu Sigurðardóttur þurfi
sérstakt átak til að gera landið
stjórnlausara en það er?
Tekið er fram að í stjórn-
arskránni eigi að fyrirskipa
að öll verk eigi að byggjast á
heiðarleika. Leggja beri
áherslu á manngildi og
mannvirðingu. Þarf ekki
hundrað síðna viðauka til að
útskýra hvað menn eru að
fara. Af hverju er ekki sagt
berum orðum að allir eigi að
fara að lögum? Er það
kannski vegna þess að það
liggur í augum uppi? Og það
sem liggur í augum uppi þarf
ekki að setja í stjórnarskrá.
En fara menn að lögum yf-
irleitt? Það er stór spurning.
Til þjóðfundarins átti að
velja 1.000 manns af handa-
hófi úr þjóðskrá, sagði í lög-
unum. Var það gert? Það var
nefnilega í heimildarleysi
ákveðið að þúsund aðal-
fulltrúar samkvæmt lögum
skyldu eiga 4.000 varamenn.
Þetta byrjar satt best að
segja ekki mjög vel. Og svo
skal landið verða eitt kjör-
dæmi. Því bankahrunið var
auðvitað ekki síst því að
kenna að vægi landsbyggð-
arinnar er örlítið of mikið.
Eða er það ekki öruggt?
Engin skýring hefur
komið fram á því að
einmitt nú verði að
gera atlögu að
stjórnarskránni}
Að loknum „þjóðfundi“
Þ
að voru alvarlegir menn sem birtust
á forsíðu Fréttatímans á föstudag.
Þeim var ekki skemmt. Þetta voru
Einar Örn Benediktsson og Jón
Gnarr.
Stórt viðtal var við þessa efstu menn á lista
Besta flokksins, sem eru í meirihlutasamstarfi í
borgarstjórn, þar sem þeir kvörtuðu sáran yfir
því að vera bornir sökum um að beita einelti, og
virðist af myndinni að dæma ekki hafa stokkið
bros á vör meðan á viðtalinu stóð.
Í sama viðtali gagnrýna þeir hinsvegar alla
hina flokkana í borgarstjórn fyrir nákvæmlega
það sama og þeir hafa sjálfir verið sakaðir um –
einelti. „Þetta eru harðsvíruðustu pólitíkusar
landsins, segir Jón. „Þetta eru þrautþjálfaðir
teknókratar sem saka okkur um einelti en þetta
fólk er með svarta beltið í einelti. Þeim ferst.“
En gagnrýnin á Besta flokkinn kom alls ekkert frá
stjórnmálamönnum, heldur kviknaði umræðan út frá um-
mælum rithöfundarins Auðar Jónsdóttur á fésbók:
„Sé eftir að hafa stutt og kosið Besta flokkinn þegar ég
sé búta úr Gnarr myndinni og kynningu á henni í sjón-
varpinu. Í bæði skiptin virtist aðalbrandarinn vera sá að
það sé óbærilega leiðinlegt að hlusta á Sóleyju Tóm-
asdóttur tala, í seinna skiptið um málefni innflytjenda,
heyrðist mér. Þetta tal minnir mig óþægilega mikið á ein-
eltisgerendur í grunnskóla.“
Ummæli Jóns eru í kynningarmyndskeiði á kvikmynd-
inni Gnarr, þar sem Jón segir á fundi með frambjóðendum
Besta flokksins:
„Skjólstæðingar okkar eru fólkið í borginni.
Þannig að við megum aldrei vera að gera lítið
úr fólkinu í borginni eða stríða því. En um
stjórnmálamenn gildir öðru máli. Þar megum
við vera stríðin. Því þar erum við fulltrúar þjóð-
arinnar og erum að gera grín að þeim. Eins og
ég gerði, labbaði út þegar hún var að halda
ræðu, þarna einhver kona [Sóley, er skotið inn
í]. Sóley já.“
Sýnt er frá fundinum, Sóley er í ræðustól
þegar Jón stendur upp, gengur út og segir:
„Mér fannst þetta bara svo stjarnfræðilega
leiðinlegt … Og svo fékk ég kvíða bara, yfir því
að þau væru ekki að hætta að tala. Það bara,
fólk talaði og talaði … Það treystir enginn
blaðamaður sér til að vera þarna í tíu mínútur:
Þetta er bara, já, leiðinlegasta fólk í heimi …“
Hefð er fyrir því að meiri harka ríki í stjórn-
málum, en á öðrum sviðum þjóðfélagsins. Mér hefur alltaf
fundist það hamla málefnalegri umræðu og ég tel að það
fæli hæft fólk frá.
Það sem mörgum þótti jákvætt og spennandi við fram-
boð Besta flokksins var að orðræðan myndi breytast, að
hún yrði rifin upp úr „við“ og „þið“ hjólförunum.
Í viðtali sem ég tók við Jón Gnarr í aðdraganda kosn-
inga sagðist hann hafinn yfir „isma“; það eina sem þyrfti í
stjórnmálin væri „fólk með gott hjartalag“.
En nú er allt „hinum að kenna“.
Miðað við ofangreinda umræðu er Besti flokkurinn
kannski ekki á sömu villigötum og aðrir stjórnmálaflokkar
– bara öðrum villigötum.
Pétur
Blöndal
Pistill
Allt hinum að kenna
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Framkvæmdir við höfnina íHelguvík vegna fyrirhug-aðs álvers kostuðu um 1,3milljarða en þar sem álver-
ið er ekki risið koma engar tekjur á
móti. Á meðan safnast vextir á lán
sem tekin voru vegna fram-
kvæmdanna, nú um 98 milljónir á ári.
Lán sem tekin voru vegna fram-
kvæmdanna árið 2009 eru afborg-
analaus fyrstu tvö árin en árlegar af-
borganir af þeim verða um 190
milljónir auk um 98 milljóna í vexti.
Höfnin er nú að reyna að semja um
endurfjármögnun á afborgunum og
hefur lagt til við lánveitendur að eng-
inn lánveitandi fái greidda vexti eða
afborganir af höfuðstól fyrr en 1. maí
2011. Allir lánveitendu verða að sam-
þykkja þessa tillögu fyrir 17. nóv-
ember til að hún taki gildi.
Í kynningarefni sem lagt var fyr-
ir lánveitendur fyrir helgi kom fram
að höfnin gerir ráð fyrir að tap verði á
rekstri fram til ársins 2015 en síðan
verði umtalsverður hagnaður. For-
sendurnar eru þær að 90.000 tonna
álver hafi tekið til starfa árið 2013 og
verði 270.000 tonn 2016 og að fram-
leiðsla hefjist í kísilveri árið 2013
Vaxtagreiðslur á hafnarinnar á
hverju ári fram til 2015 eru um 300
milljónir en áætlunin gerir ráð fyrir
töluvert meira tapi.
Reykjaneshöfn skuldar nú um
fimm milljarða en skuldaði um 2,6 ár-
ið 2007. Reykjanesbær sem ber fulla
ábyrgð á skuldbindingum hafn-
arinnar hefur ítrekað hlaupið undir
bagga og greitt af lánum. Skuld hafn-
arinnar við bæjarsjóð nemur nú um
900 milljónum króna. Þá vekur at-
hygli að höfnin skuldar um 377 millj-
ónir í yfirdrátt.
Byrjaði um leið og Norðurál
Í samkomulagi sem stjórn
Reykjaneshafna og Norðurál gerðu
27. apríl 2006, skuldbatt höfnin sig til
að hefja framkvæmdir við dýpkun og
viðlegukanta sama dag og Norðurál
tilkynnti að óskilyrtur rafmagns-
samningur hefði verið undirritaður
og að lokaákvörðun hefði verið tekin
um að hefjast handa við að byggja ál-
verið. Norðurál sendi tilkynninguna
13. maí 2008, að sögn Péturs Jó-
hannssonar hafnarstjóra. Í júlí hafi
verið samið við verktaka um dýpkun
hafnarinnar og gerð grjótvarn-
argarðs. Verkið var keyrt af stað á
fullum krafti því 18 mánuðum frá til-
kynningardegi átti að vera búið að
dýpka og byrja á viðlegukanti. Verk-
tími álversins og hafnarframkvæmd-
anna var áætlaður tvö ár. Um áramót-
in 2008 og 2009 tilkynnti Norðurál að
tafir yrðu á öflun raforku. Pétur segir
að ómögulegt hefði verið að hætta
framkvæmdum því þá hefði höfnin
einfaldlega fengið á sig skaðabóta-
kröfur.
Gert er ráð fyrir að það muni
kosta um 1,3 milljarða að reisa við-
legukanta sem eru nauðsynlegir þeg-
ar álverið verður risið. Fyrir Alþingi
liggur þingmannafrumvarp um að
höfnin fái 700 milljóna framlag.
Nú hefur komið fram að Norður-
ál skoðar þann möguleika að flytja
súrál landleiðina fyrir 1. áfanga og því
er ljóst að töluverður tími gæti liðið
þar til þörf verður fyrir höfnina. Rétt
er þó að taka fram að Norðurál mun
borga hafnargjöld þegar framleiðsla
hefst þar, jafnvel þó að súrál eða
ál væri ekki flutt um höfnina
fyrsta kastið.
Pétur segir að eftir á að
hyggja hafi framkvæmdirnar
verið ótímabærar en samkvæmt
samningi hafnarinnar, sem var
samþykktur í bæjarstjórn, við
Norðurál hafi ekki verið ann-
að hægt en að byrja. „Svo
frestaðist þetta.“
Vextir vegna dýpkunar
eru 98 milljónir á ári
Yfirlit áætlunar 2011-2016
Spá Áætl. Áætl. Áætl. Áætl. Áætl. Áætl.
Fjárhæðir í m. kr. 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Framlegð í rekstri
Regluleg starfsemi 19 18 34 42 42 13 13
Álver og kísilver 0 453 50 228 228 350 425
Atvinnusvæði/lóðagjöld 0 0 239 257 257 307 239
Endurgreiddir fasteignask. 46 50 70 115 115 140 190
EBITDA samtals 65 521 393 642 642 810 866
Breytingar á veltufjármunum -83 7 -143 -116 0 -24 8
Fjárfestingarm.t.t. ríkisframl. 0 -161 204 -146 -243 348 0
Vaxtagreiðslur -194 -314 -316 -307 -344 -361 -295
Sjóðsflæði fyrir fjármögnun -212 52 138 73 55 773 579
Fjármögnunarhreyfingar -143 -470 -463 -804 -408 -347 -279
Sjóðsflæði -355 -417 -325 -731 -352 426 300
Álver í Helguvík
2013 90 þús. tonn
2015 180 þús tonn
2016 270 þús. tonn
Kísilver
2013 1. áfangi
2015 2. áfangi
Reykjanesbær mun ekki gera ráð
fyrir tekjum vegna framkvæmda
við álverið í fjárhagsáætlun ársins
2011 en Árni Sigfússon, bæjar-
stjóri, býst þó við að framkvæmdir
hefjist á næsta ári. Hann segir að
sparaðar verði um 450 milljónir í
rekstri bæjarins og samið verði um
endurfjármögnun lána. Starfs-
hlutföll í stjórnsýslu og þjónustu
hafi verið mjög skert og ýmsir
samningar endurskoðaðir. „Við
leggjum áherslu á að verja grunn-
og leikskóla og þjónustu við börn,
þótt það sé erfitt að spara svo mik-
ið án þess að menn finni fyrir því.“
Hann hafnar því að fram-
kvæmdir við Helguvíkurhöfn
hafi verið ótímabærar. Höfn-
in hefði þurft að vera tilbúin
þegar rekstur hæfist.
„Ef við hefðum vitað þá
sem við vitum nú um
seinkun á fram-
kvæmdum hefði
mátt seinka fram-
kvæmdum.“
Álverið ekki í
áætlun 2011
REYKJANESBÆR SPARAR
Árni
Sigfússon