Morgunblaðið - 15.11.2010, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 15. NÓVEMBER 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Nelson Man-dela var íaldar-
fjórðung fangi að-
skilnaðarstjórn-
arinnar í
Suður-Afríku.
Hann var þar vegna þess að
hann fór fyrir hinum undir-
okuðu íbúum landsins. Megin-
krafa hans var sú að réttindi
fólksins í landinu færu ekki
eftir hörundslit þess. Þegar
Mandela var ekki lokaður inni
í klefa sínum var hann rekinn
ásamt samföngum sínum til
vinnu í saltnámu. Það eitt að
lifa fangavistina og aðbúnað-
inn af var þrekvirki. Það er
raunar ekki alveg óþekkt að
menn komi úr slíkum raunum
óbugaðir. En fágætt má vera
að menn komi frá þeim
óskemmdir, án haturs og
hefndarþorsta, sem öll efni
stæðu til. Nelson Mandela var
þess konar fágæti.
Leiðtogi lýðræðisafla í
Búrma, Aung San Suu Kyi, var
nýlega látin laus úr langvar-
andi stofufangelsi. Hennar sök
var af sama meiði og baráttu-
mannsins í Suður-Afríku. Hún
hefur barist fyrir lýðrétt-
indum og lýðræði. Það jók sök
hennar að mati harðstjóranna
í heimalandi hennar að hún
hafði sigrað í almennum kosn-
ingum.
Ytri aðbúnaður Suu Kyi við
frelsisskerðinguna hefur
vissulega verið mildari en
Mandela bjó við, en það er þó í
raun bita munur en ekki fjár.
Svo virðist sem þessi nýfrels-
aði stjórnmálaforingi hafi til
að bera sams konar siðferðis-
þrek og styrk og Mandela
sýndi og umheimurinn dáðist
að. Það er mikil gæfa kúguðum
þjóðum í baráttu þeirra, sem
stundum virðist
vonlítil, að slíkir
leiðtogar fari fyrir.
Það er einnig í
rauninni á móti öll-
um líkindum.
Búrma er fjar-
lægt ríki og aðstæður þar og
pólitískt andrúmsloft ekki of-
arlega á blaði hjá almenningi á
Vesturlöndum. Og vissulega er
ekki endilega auðvelt að veita
þeim sem berjast hinni góðu
baráttu styrk og stuðning sem
öllu breytir og það frá heims-
hlutum í órafjarlægð. En það
er samt lítill vafi á að sá stuðn-
ingur sem þó hefur komið að
utan og vissulega verið tak-
markaður hefur miklu skipt
um að fólkið á heimavígstöðv-
unum hefur ekki verið full-
komlega brotið á bak aftur. Sú
staðreynd er holl og góð lexía.
Og hún er einnig brýning um
að forðast doða og afstöðu-
leysi, þótt málefnin kunni að
virðast framandi og breyta æði
litlu um það hvernig allt veltist
í vestrænum velferðarsam-
félögum þúsundum kílómetra
fjær.
Það eru svo sannarlega gild
rök að velmegunarmenn Vest-
urlanda hafa ekki sjálfsagðan
rétt til að segja öðrum þjóðum
fyrir um við hvers konar
stjórnskipun eða stjórnarfar
þær skuli búa. En þegar þjóð-
irnar sjálfar, kúgaðar af harð-
snúnum valdsmönnum, sem
einskis svífast, eru að leitast
við að varpa af sér slíku oki þá
hafa þjóðríki í okkar heims-
hluta enn síður siðferðisrétt til
að sitja hjá. Og þegar við bæt-
ist að frelsisöflin lúta ein-
stæðri forystu, eins og í tilviki
þeirra tveggja sem hér hefur
verið rætt um, væri slík hjá-
seta enn fráleitari.
Stuðningur við
frelsisbaráttu fólks í
fjarlægum löndum
getur ráðið úrslitum}
Baráttukona látin laus
Það vantar ekkiað á pappír-
unum hafa Skotar
ítök í Evrópusam-
bandinu, ekki síst
þegar kemur að
sjávarútvegsmálum. Struan
Stevenson, ESB-þingmaður
frá Skotlandi, er meira að
segja fyrsti varaformaður
sjávarútvegsnefndar ESB-
þingsins, eins og sagt er frá á
vef Evrópuvaktarinnar,
www.evropuvaktin.is. Þrátt
fyrir „áhrifin“ sem Skotar
hafa þannig fengið í gegnum
veru sína í sambandinu hefur
þessi sami Stevenson þetta að
segja um sjávarútveg Skota
eftir inngönguna í sambandið:
„Sameiginleg sjávarútvegs-
stefna ESB hefur svo að segja
gengið af skoskum sjávar-
útvegi, sem áður
var stolt Skota,
dauðum. Hún hef-
ur hvatt til ofveiði
og sóunar. Millj-
ónum tonna af
góðum fiski er kastað dauðum
í hafið ár hvert vegna veiða
umfram kvóta. Damanaki,
sjávarútvegsstjóri, verður að
breyta hinni óarðbæru og
eyðileggjandi sameiginlegu
sjávarútvegsstefnu, áður en
skoskur sjávarútvegur hverf-
ur með öllu.“
Þessi sjónarmið Steven-
sons, sem finna má á fyrr-
nefndum vef Evrópuvakt-
arinnar, hljóta að vera
Íslendingum mikið umhugs-
unarefni í miðju aðlögunar-
ferli Íslands að Evrópusam-
bandinu.
Stevenson telur ESB
vera að ganga af
stolti Skota dauðu}
Sjávarútvegur Skota og ESB Þ
egar horft er út fyrir landsteinana,
þarf ekki að rýna lengi til að átta
sig á því, að víðast hvar setja trúar-
brögð lífi fólks miklu þrengri
skorður en á Íslandi. Það einkennir
íslensku þjóðkirkjuna að hún er mildari og
frjálslyndari en gengur og gerist. Hún er ekk-
ert að vasast í lífi fólks.
Ég hef velt því fyrir mér undanfarið, hvort
skýringin felist meðal annars í því, að náið sam-
býli við ríki og þjóð setji þrýsting á þjóðkirkj-
una að aðlagast samfélaginu.
Hjónabönd samkynhneigðra eru dæmi um
það. Jafnvel þó að kirkjan þrjóskaðist við, þá
gripu stjórnvöld inn í og breyttu lögunum,
þannig að nú leyfist prestum að gefa samkyn-
hneigð pör saman í hjónaband. Annað dæmi er
fagráð um meðferð kynferðisafbrota innan
kirkjunnar, sem skipað er óháðum sérfræðingum og hefur
tekið á ófáum brotum á undanförnum misserum.
Sjálfur hef ég látið mér nægja að sækja samkomur í
kirkjum þegar tilefni gefast. Oft er það við kaflaskil í lífi
fólks, ýmist gleðileg eða sorgleg. Ég hef verið ánægður
með hvernig haldið er utan um þessar viðkvæmu stundir,
sem jafnan eru þrungnar tilfinningum fyrir þá sem hlut
eiga að máli. En ég er ekki síður ánægður með allar hinar
stundirnar, sem kirkjan lætur mig í friði.
Þegar trúarhreyfingar ráðskast með líf fólks, þá eru
þær að misskilja valdsvið sitt og hlutverk. Það er til dæmis
ólíðandi að kaþólska kirkjan beiti sér gegn notkun smokka
á sama tíma og barist er gegn útbreiðslu alnæmis í heim-
inum. Og það er í besta falli furðulegt að kaþólska kirkjan
beiti sér gegn getnaðarvörnum – að predikað
sé yfir fólki að eina „getnaðarvörnin“ sem
þóknanleg sé guði almáttugum sé skírlífi eða
að telja dagana í tíðahringnum, sem gárung-
arnir kalla „kaþólska rúllettu“.
Reglan er sú, að því meiri sem afskiptin eru
af lífi fólks, þeim mun varasamari eru trúar-
brögðin. Predikurum trúarinnar hættir til að
gleyma, að þeir eru sömu jarðarglóparnir og
engu nær guðdómnum.
Það sem mér líkar við þjóðkirkjuna er að hún
er ekki afskiptasöm. En ég fæ ekki varist þeirri
hugsun, að með algjörum aðskilnaði ríkis og
kirkju verði yfirbragð þjóðkirkjunnar ólíkt því
sem við eigum að venjast. Þá skapist hætta á að
kirkjan loki sig af, verði kreddufyllri og trúar-
hitinn meiri. Um leið verði hún ágengari og
stundi kröftugra markaðs- og sölustarf – pen-
ingarnir verði sýnilegri í starfinu. Þá væri þjóðin verr sett.
Og ég sé ekkert að því, að leyfa börnunum að fræðast
um þá kristnu trú, sem hefur reynst Íslendingum svona
vel. Þegar séra Árni Þórarinsson sinnti barnafræðslu tal-
aði hann um margt, „þar á meðal anda byggðarlagsins, öf-
undarlygina, hefndarlygina, þrætnina, rógburðinn og for-
herðinguna gegn því að kannast við bresti sína og
yfirsjónir“.
Og hann sagði við börnin: „Einlæg iðrun er í því fólgin,
að við könnumst einlæglega við syndir okkar og hryggj-
umst sárlega af þeim og ásetjum okkur fastlega að af-
leggja þær.“
Á slíkur boðskapur ekki erindi við íslenskt samfélag?
pebl@mbl.is
Pétur
Blöndal
Pistill
Þjóðin og kirkjan
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Um 800 manns án
atvinnu í rúm þrjú ár
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
S
á hópur fólks sem hafa
verið án atvinnu í langan
tíma fer jafnt og þétt
stækkandi. Nú er svo
komið að 54% þeirra sem
voru á atvinnuleysisskrá um seinustu
mánaðamót hafa verið án atvinnu í 6
mánuði eða lengur.
Rúmlega 7.200 manns hafa verið
atvinnulausir lengur en í hálft ár skv.
nýjum tölum Vinnumálastofnunar.
Þeim sem hafa verið án vinnu í meira
en eitt ár fjölgaði í seinasta mánuði úr
4.534 í 4.614 í lok október. Hátt í tvö
þúsund manns höfðu þá verið án
vinnu í meira en eitt og hálft ár. 725
einstaklingar hafa verið á atvinnu-
leysisbótum í tvö ár eða lengur.
Ríkisstjórnin ákvað fyrir nokkru
að lengja þann tíma sem fólk getur
verið á atvinnuleysisbótum úr 3 árum
í 4 ár. Unnið er að smíði lagafrum-
varps sem væntanlega verður lagt
fram síðar í þessum mánuði.
Skv. upplýsingum Morgunblaðs-
ins er gert ráð fyrir að lögin taki gildi
frá og með næstu áramótum. Gengið
verði út frá að rétturinn til atvinnu-
leysisbóta á fjórða ári miðist við tíma-
bilið frá 1. janúar 2008. Þannig geti
þeir sem hafa verið án atvinnu sl. þrjú
ár og myndu að óbreyttu missa bæt-
urnar á næsta ári fá áfram bætur í
eitt ár til viðbótar. Áætlað er að fjöldi
þeirra sem halda bótarétti sínum og
hafa verið lengur en þrjú ár án at-
vinnu verði um 800 manns á næsta
ári. Gert er ráð fyrir að útgjöld
Atvinnuleysistryggingasjóðs muni
aukast um einn milljarð á árinu 2011
við lengingu bótatímabilsins í 4 ár.
Þessi áætlun miðast við svartsýna
spá um að atvinnuástandið batni lítið
á næsta ári.
1.500 taka þátt í
úrræðum ÞOR
„Þetta er krafa sem Alþýðu-
sambandið setti fram við endur-
skoðun laganna í vor og við erum
mjög ánægð með að af þessu verði,“
segir Halldór Grönvold, aðstoðar-
framkvæmdastjóri ASÍ, um lengingu
bótatímans í 4 ár. 3. ágúst sl. hófst
átaksverkefnið ÞOR (þekking og
reynsla) sem er virkniátak fyrir lang-
tímaatvinnulausa 30 ára og eldri.
Guðlaug Pétursdóttir verkefnisstjóri
ÞOR segir að bæst hafi í hópinn frá
því átakið hófst og í lok september
voru þeir u.þ.b. 3.100 sem höfðu verið
12 mánuði eða lengur án atvinnu.
„Við erum búin að kalla þennan hóp
inn á kynningarfundi og bjóða öllum
úrræði sem hafa ekki verið í virkni
undanfarna mánuði. Í dag erum við
að kalla inn fólk sem er búið að vera 8
mánuði eða lengur á skrá. Búið er að
halda rúmlega 60 kynningarfundi og
kalla inn um 3.000 manns á þá og eru
um 1.500 af þeim þegar komnir með
úrræði, aðallega námskeið af ýmsu
tagi,“ segir hún.
Spurð um árangurinn segir hún
að af þessum 3.100 manna hópi hafi
um 600 manns þegar verið afskráðir,
sumir hafi fengið vinnu eða 270 og um
50 haldið til náms.
„[Það hefur] komið ánægjulega á
óvart hversu jákvætt fólk er gagnvart
þessu átaki og margir eru mjög
ánægðir með að vera kallaðir inn í
virkni. Auðvitað eru einhverjar und-
antekningar á þessu en að lang-
stærstum hluta er fólk ánægt með
þetta framtak. Það er annars erfitt að
leggja mat á árangurinn á þessari
stundu þar sem átakið hefur staðið í
rúmlega 3 mánuði en tölurnar lofa
góðu. Um það bil 40% af hópnum er
fólk sem er ófaglært. Við höfum met-
ið það svo að með því að bjóða því upp
á lengri og skemmri námsleiðir séum
við að halda því í virkni[...].“
Atvinnulausir í eitt og hálft ár eða lengur
Atvinnulausir í 1½ – 2 ár Atvinnulausir í meira en tvö ár
Alls Karlar Konur
1.982
725
1.149
401
833
324
„Á kynningarfundunum [ÞOR] er
boðið upp á viðtöl við ráðgjafa
eftir fundinn,“ segir Guðlaug
Pétursdóttir verkefnisstjóri. „Við
fáum þar innsýn í líf margra í
þessum sporum og margir eiga
erfiða daga. Fólk talar um fjár-
hagserfiðleika og persónulega
erfiðleika sem tengjast því að
vera atvinnulaus. En oft er fólk
þó aðallega að velta fyrir sér
hvaða námskeið það á að velja,
eitthvað í þeim dúr.
Það sem kemur kannski á
óvart er það að fólk er að stærst-
um hluta jákvætt og ætlar að
þrauka þorrann og góuna og
nýta tímann til að byggja sig
upp. Ein hugsanleg skýring á því
að fólk er að stærstum hluta já-
kvætt er að okkar mati það
hversu margir eru þessum spor-
um og fólk tekur atvinnumiss-
inum þar af leiðandi ekki í jafn-
ríkum mæli sem persónulegri
höfnun, sem annars gæti verið.“
Ætla að
þrauka
JÁKVÆÐ ÞRÁTT FYRIR ALLT