Morgunblaðið - 04.01.2011, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. JANÚAR 2011
Golf Öll hreyfing skiptir miklu máli og fátt er betra en að ganga úti í náttúrunni nema ef vera skyldi að spila golf í leiðinni eins og þessi kylfingur gerði á Nesvellinum í gær.
Ómar
Á gamlársdag birt-
ist grein eftir Jón
Bjarnason, ráðherra
sjávarútvegs og land-
búnaðar, í Morgun-
blaðinu þar sem hann
færði fram veigamikil
rök fyrir því að fækk-
un niður í eitt atvinnu-
vegaráðuneyti á Ís-
landi væri fásinna við
núverandi aðstæður.
Nú er það þannig að ég hef yfirleitt
verið ósammála Jóni um flest. Eink-
um og sér í lagi eftir að hann komst
til valda sem ráðherra og lét til sín
taka með hætti sem hefur ekki verið
hagsmunum landsmanna til fram-
dráttar að því er varðar inngrip og
truflanir á útfærslu þeirrar sjávar-
útvegsstefnu sem hefur fært þjóðinni
farsæld og hagvöxt á undanförnum
árum. Um þessa stefnu verðum við
Jón Bjarnason ekki sammála og
heldur ekki hvernig flokkur hans hef-
ur haldið á öðrum málum er varða
uppbyggingu samfélagsins eftir þau
áföll sem Ísland og önnur vestræn
ríki urðu fyrir á sínum tíma.
Hjá Samtökum iðn-
aðarins höfum við bar-
ist fyrir verðmætasköp-
unarstefnu en aðrir
hafa þvælst fyrir vegna
þess að það er ekki ein-
ing um það að hag-
vöxtur sé til góðs. En ég
tek undir með Jóni
Bjarnasyni um það að
rangt sé að leggja nú
niður farsæl atvinnu-
vegaráðuneyti og
steypa þeim saman í
eitt ráðuneyti. Það yrði
ekki til farsældar.
Skipt um skoðun
Fyrst vil ég þó viðurkenna að Sam-
tök iðnaðarins höfðu þá stefnu lengi
vel að sameina bæri atvinnuvega-
ráðuneytin í eitt. Það var á tímum
þegar allt „lék í lyndi“ eins og sagt
var. Nú eru breyttir tímar og ef við
getum ekki skipt um skoðun og að-
lagað okkur breyttum tímum – þá er-
um við ekki nógu skynsöm.
Í fimm ár hef ég átt þess kost að
eiga samstarf við fjóra iðnaðarráð-
herra á ferli mínum sem formaður
Samtaka iðnaðarins. Þau hafa öll
staðið sig vel og unnið að hags-
munum þeirra atvinnuvega sem þeim
var treyst fyrir. Ég fæ ekki betur séð
en að þau hafi lagt hart að sér og unn-
ið vel í samstarfi við atvinnulífið og
aðra um að ná árangri. Þau hafa kom-
ið mikilvægum málum í framkvæmd
og þau hafa stutt það sem atvinnulífið
hefur þurft á að halda til að efla þjóð-
félagið og auka hagvöxt. Ég er að tala
um iðnaðarráðherrana Valgerði
Sverrisdóttur, Jón Sigurðsson, Össur
Skarphéðinsson og Katrínu Júlíus-
dóttur. Við í iðnaðinum hefðum ekki
viljað missa af góðu samstarfi við
þetta fólk.
Viðfangsefni iðnaðarráðuneytisins
eru viðamikil. Auk almenns iðnaðar
og stóriðju er þar fjallað um ferða-
þjónustuna, orkunýtingu, sprota, iðn-
hönnun og fleira sem að auki tengist
menningu og menntun. Mikið er allt-
af talað um stóriðjuna vegna þess að
það eru jafnan átök milli þeirra sem
vilja uppbyggingu og verðmæta-
sköpun í stórum verkum og hinna
sem eru því mótfallnir. Samtök iðn-
aðarins styðja stóriðjufyrirtækin í
þeirra góðu verkum – alveg eins og
hina smærri.
Fækkum ekki
atvinnuvegaráðuneytunum
Eftir athugun á þessum málum er
niðurstaða mín sú að við eigum ekki
að fækka ráðuneytum þeirra atvinnu-
greina sem afla tekna. Hverjir afla
einkum tekna á Íslandi: Sjávar-
útvegur, landbúnaður, iðnaður, ferða-
þjónusta, verslun og þjónusta. Eigum
við að steypa tekjuöfluninni í eitt
ráðuneyti en hafa eyðsluráðuneytin
því öflugri? Við segjum nei við því. Ég
legg það til að áfram verði unnið
þannig í stjórnkerfinu að atvinnu-
vegaráðuneytin hafi þrjá fulltrúa við
ríkisstjórnarborðið: Iðnaðarráðherra
sem fer með mál almenns iðnaðar,
stóriðju, nýsköpunar, sprota og síðast
en ekki síst ferðaiðnaðarins. Sjávar-
útvegs- og landbúnaðarráðherra sem
fer með þau mál sem nafnið bendir til.
Og jafnframt með auðlindamál sem
að þessum atvinnugreinum snúa. Það
ætti einnig að gilda um iðnaðarráðu-
neytið sem best væri að héldi áfram
að stýra auðlindamálum á sínu sviði.
Ástæða væri til að skoða hvort
unnt væri að fella starfsemi
umhverfisráðuneytisins undir annars
vegar sjávarútvegs- og landbún-
aðarráðuneytið og hins vegar iðn-
aðarráðuneytið í stað þess að færa
meiri verkefni til umhverfisráðuneyt-
isins eins og hugmyndir eru nú um.
Enn hefur ekki verið minnst á hið
mikilvæga ráðuneyti efnahagsstjórn-
unar, viðskipta, banka og almennrar
verslunar.
Atvinnuvegaráðuneyti hlýtur að
sinna málefnum verslunar og þjón-
ustu. Annað væri ekki boðlegt. Því
standa stjórnvöld frammi fyrir því að
halda óbreyttu fyrirkomulagi,
þriggja atvinnuvegaráðuneyta eða þá
að færa það niður í eitt slíkt sem ég
tel óráð. Verði það hins vegar nið-
urstaðan að fækka atvinnuvegaráðu-
neytunum munum við komast seint
upp úr kreppunni, þ.e. efnahags-
kreppu ársins 2008 og stjórn-
málakreppu síðustu tveggja ára.
Við þurfum að efla atvinnulífið með
öllum tiltækum ráðum, m.a. með
góðu samstarfi við sérhæfð ráðuneyti
atvinnumála. Árið 2010 endaði þó
ekki þannig að ég yrði ekki sammála
Jóna Bjarnasyni um eitthvað.
Eftir Helga
Magnússon » Við þurfum að efla
atvinnulífið með öll-
um tiltækum ráðum...
Helgi Magnússon
Höfundur er formaður Samtaka
iðnaðarins.
Loksins sammála Jóni Bjarnasyni
Stjórnvöld eru enn að
gæla við að taka kvótann
af útgerðinni með ein-
hverjum hætti. Þegar
þau gerðu kvótann fram-
seljanlegan yfirsást
þeim að einhverjir færu
út úr greininni með and-
virði hans. Þetta er orð-
inn hlutur, en nauðsyn-
legt þykir að refsa
einhverjum. Þeir sem
þraukuðu áfram í greininni og keyptu
kvóta hafa orðið fyrir valinu. Stjórn-
málamenn hafa lengi undirbúið málið
og alið á neikvæðni meðal kjósenda,
sem þeim þykir nú rétt að sækja sér
atkvæði út á. Þetta er auðvitað galið.
Það er auðveldara að koma sér í
vandræði en úr þeim. Sannleikurinn
er sá að á seinni árum kom hagræð-
ingin af samþjöppun kvótans fram í
sterku gengi krónunnar. Almenn-
ingur naut afrakstursins árum saman
í miklum kaupmætti. Það væri mann-
dómsmerki ef stjórnmálamenn færu
að kannast við þetta og snúa ofan af
þeim öfgum og þeirri vitleysu sem
þeir bjuggu til sjálfir.
Fiskveiðistjórn hefur margar hlið-
ar, kvótinn er aðeins ein þeirra. Út-
gerðin aflar stórs
hluta gjaldeyristekna
landsins. Hún er
styrkasta stoðin undir
sjálfstæði þess sem
hékk á bláþræði eftir
hrunið. Fjalla ber af
ábyrgð og skilningi
um þennan mikilvæga
atvinnuveg á erfiðum
tímum. Fiskibyggð-
irnar eru nú byrjaðar
að skapa atvinnu, sem
er dýrmætt á meðan
höfuðborgarsvæðið
jafnar sig á heimskupörum sínum.
Fiskveiðistjórnun á m.a. að taka mið
af hagsmunum fiskibyggðanna og
fólksins þar, sem ekki tók þátt í vit-
leysunni. Að eyðileggja þau fyrirtæki
sem tryggja sjálfstæði landsins og
gjaldeyristekjur er engin lausn,
a.m.k. ekki fyrir þá sem eftir lifa.
Aðstæður hafa breyst
Fiskveiðar okkar eru fjármagns-
og orkufrekar. Lán til endurnýjunar
skipa fást ekki, fé er orðið takmark-
andi þáttur. Veiðiskip þarf að end-
urnýja ef lífskjör eiga ekki að skerð-
ast. Olía er dýr og verður líklega enn
dýrari. Miklum gjaldeyri er og verð-
ur varið til hennar. Olíunotkun á
hvert kíló fisks sem veiddur er á
kyrrstæð veiðarfæri er innan við
fjórðungur þess sem er á fisk sem
veiddur er á dregin veiðarfæri. Olíu-
notkun þýðir útblástur og útgerðin
bindur því dýrmætan losunarkvóta,
einkum með veiðum í botn- og flot-
vörpu. Áhersla á sjálfbæra þróun og
vistvæn matvæli fer vaxandi, auk þess
sem aðgengi fólks að auðlindum sjáv-
ar er félagslegt réttlætismál og í sam-
ræmi við íslenskar hefðir. Þessi atriði
öll skipta orðið máli við markaðs-
setningu afurðanna. Við eigum frá-
bæra smábátasmiði, erum leiðandi í
veiðitækni og getum sjálf endurnýjað
veiðitækin á hagkvæman hátt, a.m.k.
að stórum hluta. Svonefndir smábátar
eru sífellt að verða stærri, öflugri og
öruggari og aflanum er skilað fersk-
um á land, auk þess sem fjárbindingin
er lítil m.v. frystitogara. Á móti kem-
ur að þessi högun kallar á meira
vinnuafl. Atvinnustigið er einmitt eitt
helsta viðfangsefnið í hagstjórn og at-
vinnan er mesta velferðarmálið.
Vegna þessa alls set ég fram hug-
mynd um breytingu á stjórn fisk-
veiða. Tillagan snertir kvótann ekki
neitt, en gengið er út frá að hún komi í
staðinn fyrir öll áform um skerðingu
hans.
Færum strandhelgina út
Lengi hefur verið í gildi regla um
að gamla 12 mílna línan umhverfis
landið loki strandsvæðum, flóum og
fjörðum fyrir togveiðum. Þetta er
„strandhelgi“ byggðanna. Frá þessari
reglu eru ýmsar mikilvægar und-
antekningar (snurvoð, minni togskip,
o.fl.). Tillagan gerir ekki ráð fyrir
neinni breytingu á þeim, enda hafa
menn lengi getað gengið út frá þeim í
sínum rekstri. Hugmyndin er sú að
byggðir landsins fái smám saman
aukna strandhelgi. Togveiðar þoki ut-
ar í fyrirfram þekktum og varfærnum
skrefum á nokkurra ára tímabili. Út-
gerðin fái að vita stefnuna og skrefin,
svo hún geti aðlagað sig. Hluti tog-
araútgerða mundi sjá sér hag í að
breyta starfsemi sinni, og hasla sér
völl við ströndina. Flestar mundu þó
áfram stunda útgerð stærri skipa, en
þoka utar. Um leið og smábátum yrði
tryggð aukin strandhelgi ætti að tak-
marka sókn þeirra utan hennar í hlið-
stæðum skrefum. Yrðu þá minni
árekstrar milli veiða með mismun-
andi veiðarfærum. Ísland væri um
leið að skapa staðbundna reglu, helst
lögbundna, um strandhelgi. Þá reglu
yrði ESB að virða, ef við gerumst að-
ilar. Þjóðerni hluthafa fyrirtækjanna
við ströndina skiptir litlu máli, en at-
vinna fólksins miklu.
Horfum fram á við
Kanna og ræða þarf hver strand-
helgin á að vera til lengri tíma litið.
Það þarf að útkljá og lögfesta í byrj-
un, en ráðherra að fá og nota heimild
til að ákveða undanþágur með árlegri
reglugerð. Til greina kæmi að færa
t.d. strax út í 16 eða 18 mílur, en yf-
irlýst stefna verði að bæta við nokkr-
um mílum á ári eftir það, uns lög-
bundnu hámarki yrði náð, sem gæti
hugsanlega verið um 25 sjómílur.
Tækifærið sem stækkandi þorskstofn
skapar er einstakt. Þetta er mik-
ilvægt og brýnt mál, bæði með hlið-
sjón af atvinnuleysinu og til að grund-
valla reglu sem hald er í til lengri
tíma litið gagnvart ESB. Hættum að
horfa í sífellu í baksýnisspegilinn. Það
tæki er ekki einu sinni til um borð í
fiskiskipum.
Eftir Ragnar
Önundarson » Það væri manndóms-
merki ef stjórn-
málamenn færu að
kannast við þetta og
snúa ofan af þeim öfgum
og vitleysu sem þeir
bjuggu til sjálfir.
Ragnar Önundarson
Höfundur er viðskiptafræðingur
og áhugamaður um hagstjórn.
Betri leið finnst í málum sjávarútvegs