Morgunblaðið - 19.05.2011, Side 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. MAÍ 2011
Hún er komin aftur
frá Danmörku og boðar
landsmönnum „heilsu-
samlegan“ næring-
arboðskap. Hér er átt
við næringarþerapist-
ann og hjúkrunarfræð-
inginn Þorbjörgu Haf-
steinsdóttur sem fyrir
nokkrum árum kom
hingað til lands og boð-
aði fagnaðarerindi und-
ir kjörorðunum
„Grunnreglurnar tíu“ sem gerð voru
ágæt skil í tíu þátta sjónvarpsþætti
sem sýndur var á Skjá 1. Með því að
tileinka sér grunnreglurnar átti
heilsufar einstaklinga að batna til
mikilla muna enda mátti skilja á Þor-
björgu að íslenskir þjóðfélagsþegnar
væru að þrotum komnir, bæði lík-
amlega og andlega, og ekki síst æska
Íslands en eins hún lét hafa eftir sér
svo ósmekklega í viðtali við Frétta-
blaðið hinn 1. okt. 2005 að þá væru:
„Börnin í vaxandi mæli út úr heim-
inum og verða ofvirk og heimskari
með ári hverju og stundum þegar ég
tala við unglingana fæ ég á tilfinn-
inguna að ég sé að tala við vangefna.“
Ástæða þessa telur næring-
arþerapistinn vera slæmt neyslu-
munstur og þannig fullyrðir hún að
„sykur, kolvetni og gerviefni vannæri
og skaði heilann“ og að mjólk-
urprótein virki sem morfín á tauga-
kerfi barna og í kjölfarið byrji glíman
við hegðunarvandamál. Boðskapur
Þorbjargar felst sem sagt m.a. í því
að telja fólki trú um að sykur sé eitur
sem og mjólk og því mikil heilsufars-
leg hætta því samfara að neyta afurða
eins og margs konar bakkelsis, goss
og ávaxtasafa, súkkulaðis, mjólkur,
osta, skyrs, íss og jógúrtar, svo eitt-
hvað sé nefnt!
En nú er Þorbjörg komin aftur og
með tvær bækur í farteskinu sem hún
er höfundur að. Önnur bókanna vek-
ur sérstakan áhuga enda er titill
hennar grípandi: „10 árum yngri á 10
vikum“. Bækurnar verma 1. og 2.
sætið yfir mest seldu bækur á Íslandi
samkvæmt bóksölulista
24. apríl til 7. maí. Það
er ekkert nýmæli að
bækur sem tengjast
óhefðbundinni nálgun
við „næringu og heilsu-
fræði“ komist á met-
sölulista og má rekja
ástæðuna fyrst og
fremst til heilsufars-
legra loforða og
reynslusagna þar sem
fólk jafnvel fullyrðir að
það hafi læknast af hin-
um ýmsu meinum eftir
að hafa farið að tileinka
sér ákveðið mataræði. Dæmi um
bækur sem hafa náð á metsölulista og
tengjast óhefðbundinni nálgun: „Atk-
ins-kúrinn“ (þar er boðað að fólk eigi
að borða sem mest af fitu og prótein-
um og sem allra minnst af kolvetn-
um); „Candida sveppasýking“ (þar
sem hinn svo kallaði candida-sveppur
er álitinn ástæða flestra kvilla sem
hrjá mannkynið og lausnin felst m.a. í
að útiloka sykur „tilbúinn og fjölda-
framleiddan mat“ og mjólk); „Rétt
mataræði fyrir þinn blóðflokk“ (þar á
fólk sem er í O-blóðflokki fyrst og
fremst að neyta afurða úr dýraríkinu
og fólk í A-blóðflokki afurða úr jurta-
ríkinu); og að síðustu er nefnd til sög-
unnar bók sem kom út á árinu 1992
og ber nafnið „Í toppformi“ (e. Fit for
life). Og er ástæða til að staldra að-
eins við þá bók en toppformsbókin
byggist m.a. á þeirri bullkenningu að
ekki megi blanda saman kolvetnum
og fitu og að morgni dags eigi ein-
göngu að neyta ávaxta. En af hverju
minnist ég á þessa næstum tuttugu
ára gömlu útgáfu? Jú, ástæðan teng-
ist því að út er komin á íslensku enn
ein „töfrabókin“ og er eftir danskan
„heilsuráðgjafa“, Lenu Hanson að
nafni. Bókin sem um ræðir nefnist
„Léttara og betra líf“ og byggist á
„toppformsfræðunum“ en eins og
Lena segir m.a. í viðtali við Frétta-
blaðið (14. maí) „þá getum við lært
ýmislegt af villtum dýrum þar sem
þau borði ekki of mikið og aðeins eina
fæðutegund í einu“. Og hún bætir svo
við: „Við viljum alltaf blanda öllu
saman, höldum alltaf að við fáum ekki
nóg en endum með því að borða of
mikið. Svo drekkum við mjólk ein
spendýra eftir að móðurmjólkina
þrýtur.“
Ég held að flestir geti verið sam-
mála um að eitt það skemmtilegasta
sem við gerum er að neyta bragð-
góðrar fæðu. Því miður vill neyslan
hjá sumum verða hömlulaus á meðan
aðrir borða of lítið. Skilaboð eins og
þau sem felast m.a. í því að tengja
sykur og jafnvel mjólk við fíkn eða
eitur kann auðveldlega að leiða til
þess að í hvert sinn sem fólk fær sér
góðgæti að þá verði það þjakað sam-
viskubiti og afleiðingin kann að verða
átröskun og birtingarmyndir átrösk-
unar geta verið margvíslegar eins og
svelti og ofát til skiptis, ofát með upp-
köstum (lotugræðgi) eða jafnvel lyst-
arstol.
Að lokum vitna ég í „dagbók-
arskrif“ sem sjá má á mbl.is (Smart-
land Mörtu) þar sem einn þátttakandi
í átakinu, „10 árum yngri á 10 vikum“
lýsir velgengni sinni eftir að hafa
fylgt ráðleggingunum eftir í 13 daga:
„Á morgun eru tvær vikur síðan ég
byrjaði í átakinu og það hefur gengið
svo vel. Núna seinnipartinn og í kvöld
er í fyrsta skiptið sem ég finn fyrir að
mig langar í eitthvað ógeðslegt …
kók, nammi, köku, pylsu, pitsu og
alls, alls, allskonar drasl. Ég hef enn
ekki fengið mér neitt af þessu og hef-
ur það ekki angrað mig (síður en
svo).“ Svo mörg voru þau orð!
Dönsk næringarspeki?
Eftir Ólaf Gunnar
Sæmundsson »Ég held að flestir
geti verið sammála
um að eitt það skemmti-
legasta sem við gerum
er að neyta bragðgóðrar
fæðu. Því miður vill
neyslan hjá sumum
verða hömlulaus á með-
an aðrir borða of lítið.
Ólafur Gunnar
Sæmundsson
Höfundur er næringarfræðingur
og stundakennari við Háskóla
Reykjavíkur.
Ég er svo gæfurík
að eiga fallega hæð í
Vesturbæ Reykjavík-
ur. Íbúðin er á efstu
hæð af þremur með
yndislegu útsýni.
Garðurinn, sem er
nýuppgerður, er
listaverk. Íbúar húss-
ins eru allir ynd-
islegir. Á sunnudags-
morgnum hlustar
maður á kirkjuklukkur Neskirkju
og Kriststkirkju á meðan morg-
unverður er snæddur og blöðin
lesin.
Þegar margir eru í heimili, sem
þurfa að næra sig, safnast eðlilega
upp rusl. Öskutunnurnar eru í
enda garðsins, tvær fyrir sorp og
ein fyrir blöð og pappír. Frá því
ég flutti hingað árið 2002 hefur
sorp ekki verið vandamál. En nú
er öldin önnur. Tunnurnar eru
ekki tæmdar eins og verið hefur.
Ég hef góðan pall fyrir utan inn-
ganginn að íbúðinni og í gær voru
ruslapokarnir orðnir 7 talsins með
tilheyrandi lykt því það flóði út úr
ruslatunnunum í garðinum.
Í dag voru svo tunnurnar tæmd-
ar og ég sendi son minn 11 ára og
vin hans út í garð og við gerðum
að leik að ég henti til þeirra rusla-
pokunum og þeir hlupu með þá út
í tunnu svo við yrðum örugglega
fyrst!
Ég geng mikið um
hverfið mitt og tek
eftir að margir hafa
fengið límmiða á tunn-
urnar sínar þar sem
stendur að fjarlægðin
frá tunnu til öskubíls
sé meiri en 15 metrar.
Ef svo er eiga íbúar
að greiða aukagjald.
Rökin eru þau að það
sé svo mikið lagt á
starfsmenn í sorp-
hirðu. Ég aftur á móti
spyr mig: „Er ekki of mikið lagt á
starfsmenn sorphirðu að koma sí-
fellt að ofurfullum tunnum þar
sem margir hlaða pokum þar við
hlið og ætlast til þess að þetta
góða starfsfólk hirði upp ruslið
eftir þá?“
Hvaða vit er í þessu og hvað
kostar að láta mæla 15 metra
vegalengd frá hverju húsi í
Reykjavík, prenta miða ef fjar-
lægðin er of mikil og hafa starfs-
fólk í að rukka fyrir aukametra?
Sorp í Reykjavík
Eftir Hönnu Láru
Steinsson
Hanna Lára Steinsson
»Hvað á að leggja á
starfsfólk í sorp-
hirðu í Reykjavík? Eða
almenning sem þarf að
safna sorpi þar til tunn-
urnar eru tæmdar.
Höfundur er félagsráðgjafi.
Álfur SÁÁ kemur
með vorinu eins og
svo margt skemmti-
legt og gott. Von og
kraftur, fram-
kvæmdagleði og ný
áform fylla hjörtu
margra. Farfugl-
arnir komnir, grasið
að spretta, gróðurinn
að lifna, prófum að
ljúka, landinn í
jöklaferðum, á hjólum, á skokk-
inu, í garðinum. Álfurinn dettur
að vanda inn í þennan yndislega
árstíma og hefur alltaf fengið
góðar viðtökur Íslendinga. Það er
líka von, kraftur og framtíðarsýn
í hugsjónum SÁÁ nú, sem síðustu
33 ár.
Fíknsjúkdómurinn kemur við
flestar fjölskyldur á einhvern
hátt. Þessi samtök fólks hafa allt-
af haft að leiðarljósi að veita
alkóhólistum, öðrum fíklum og
aðstandendum þeirra, eins góða
meðferð og mögulegt er. Þess
vegna hefur úrræðum og með-
ferðarmöguleikum hjá SÁÁ fjölg-
að eftir því sem vandinn breytist
á hverjum tíma.
Það er oftast þakklátt starf að
vinna að bata við fíknsjúkdómi.
Þegar einstaklingur sem kominn
er að krossgötum í lífinu vegna
neyslu áfengis eða annarra vímu-
efna, vill leita sér aðstoðar til að
hætta og ná tökum á lífinu, þá er
ómetanlegt að hafa tækifæri til
að bjóða aðstoð. Meðferðir SÁÁ
eru á mörgum stigum, viðtöl í
göngudeildum, innlögn á Vog og
eftirmeðferð á Vík eða Stað-
arfelli, og eftirfylgni í göngu-
deildum SÁÁ. Inngrip SÁÁ vinn-
ur alltaf að því að
einstaklingurinn öðlist færni til
að taka ábyrgð á bata sínum og
lífi. Það tekur tíma og atlögur,
við verðum að hafa áfram tæki-
færi til að sinna því.
Það er ómetanlegt að fá að
fylgjast með því þeg-
ar einstaklingur finn-
ur fæturna og fær
aftur von og trú á
framtíðina og sjálfan
sig, sem hann hefur
tapað í hringiðu lífs
sem er litað af neyslu
áfengis og annarra
vímuefna.
SÁÁ rekur þessa
fjölbreyttu og marg-
þættu meðferð með
fagfólki, heilbrigð-
isstarfsfólki eingöngu.
Alla tíð hefur umtalsverður hluti
kostnaðar komið beint frá sam-
tökunum, SÁÁ, sjálfum. Góður
hugur og velvilji almennings og
félagsmanna í SÁÁ er ómet-
anlegur og oft áþreifanlegur.
Hræringar og þrengingar í
þjóðfélaginu herða tökin alls stað-
ar. Þau kostnaðarsömu en um leið
mjög ábatasömu svið, mennta- og
heilbrigðis, eiga undir högg að
sækja. Það þýðir ekki að gefast
upp. Samtökin SÁÁ halda ótrauð
áfram og vilja standa af sér þenn-
an ólgusjó. Þörfin fyrir meðferð
og inngrip í fíknsjúkdóminn er til
staðar sem aldrei fyrr. Við þurf-
um áfram að standa vaktina.
Stöndum saman og sýnum hug
okkar með þátttöku í árlegri álfa-
sölu og tökum sölufólki vel um
þessa helgi. Gleðilega álfahelgi!
SÁÁ – Þrautseigja
og framtíðarsýn
Eftir Valgerði
Rúnarsdóttur
Valgerður
Rúnarsdóttir
» Það er ómetanlegt að
fá að fylgjast með
því þegar einstaklingur
finnur fæturna og fær
aftur von og trú á fram-
tíðina og sjálfan sig, sem
hann hefur tapað í
hringiðu lífs sem er litað
af neyslu áfengis og
annarra vímuefna.
Höfundur er læknir hjá SÁÁ.
–– Meira fyrir lesendur
Katrín Theódórsdóttir
Sími: 569 1105
kata@mbl.is
Þann 27. maí gefur Morgunblaðið
út stórglæsilegt Garðablað.
Garðablaðið verður með góðum
upplýsingum um garðinn, pallinn,
heita potta, sumarblómin, sumar-
húsgögn og grill.
Stílað verður inn á allt sem
viðkemur því að hafa garðinn og
nánasta umhverfið okkar sem
fallegast í allt sumar.
MEÐAL EFNIS:
Skipulag garða.
Garðblóm og plöntur.
Sólpallar og verandir.
Hellur og steina.
Styttur og fleira í garðinn.
Garðhúsgögn.
Heitir pottar.
Útiarnar
Hitalampar.
Útigrill.
Ræktun.
Góð ráð við garðvinnu.
Ásamt fullt af spennandi
efni.
Gar
ðab
laði
ð
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
PÖNTUNARTÍMI AUGLÝSINGA:
Fyrir kl. 16, mánudaginn 23. maí.
Garðablaðið