Líf og list - 01.08.1950, Page 4

um, en visindin geta aldrei verið
súbjektív, þau verða að vera ob-
jektív. í þessari sömu grein var tal-
að um, að náttúrustælingar minpi
einna helzt á falska mynt. (Af
greininni er að skilja, að höf. eigi
við allar náttúrueftirlíkingar í
mótsetningy við abstrakt-list). Það
er óskiljanlegt, að nokkur listamað-
ur geti látið sér um 'munn fara
slíkt illgjarnt slúður, því að ennþá
hefir enginn abstrak-málari gert
mynd, sem tekur fram ýmislegu í
fornkínverskri og egypzkri list eða
hella-málverkunum í Lascaux að
innra lífi og listrænum krafti.
Mótív beint úr náttúrunni getur
skapað eins djúpar kenndir í huga
listamannsins eins og heilaspuni
abstrakt-málara. Það er hæpið að
fullyrða, að mynd af eplum veki
hjá mönnum alltaf löngun í epli,
og að áhrif hlutrænna mynda séu
þess vegna meira og minna „út-
vortis“, eins og það var orðað.
Þegar maður horfir á epli eftir
Cezanne, langar mann álíka mikið
til að eta þau eins og til að eta
gimsteina. Eplamyndir Cezannes
hafa dregið fram marga leyndar-
dóma, sem venjulegum manni hef-
ir ekki verið kleift að sjá í venju-
legu epli.
Grundvöllur allra lista.
En finnst yður ekki abstrakt-list-
in hafa flutt nýjar hræringar í ís-
lenzka myndlist, rótað upp í lista-
lífinu?
— Yfirleitt finnst mér lítið and-
legt nýtt hafa komið fram í þess-
um íslenzku abstrakt-málverkum.
Forvígismaður kúbismans Picasso
hefir auðvitað gert geypilegan
landvinning í list og snert við ótal
vandamálum í myndlistinni. Ég
er mjög hrifinn að mörgum mynd-
um hans. Það er eitthvað í þeim
eins og i allri góðri list, er snertir
við því dýpsta og huldasta í mann-
legum anda. Svipuð tilfinning get-
ur gagntekið mann af lestri góðrar
bókar. Sumar mannlýsingar í bók-
um Kiljans Laxness geta haft svip-
uð áhrif, hans stíll gengur stund-
um svo djúpt, rótar i þvi óþekkta
i mannssálinni, sem er grundvöllur
allra lista. í bókum sínum lýsir
Kiljan fólki, sem maður trúir, veð-
urbrigðum og öðru slíku og nær
einmitt að snerta mann með lýs-
ingu á þessum raunverulegu hlut-
um á sama hátt og góð mynd, jafn-
vel þó að aðeins fjall sé fyrirmynd-
in.
Abstrakt-tilraunir eftirtektar-
verðar, en . . .
En finnst yður ekki sum íslenzk
abstrakt málverk geta þjónað
þannig fegurðinni?
— Mér þykir þessar íslenzku
abstrakt-tilraunir eftirtektarverðar,
en mér finnst margar þessar mynd-
ir keyra svo mikið á þægilegri lita-
samstillingu og öðrum estetískum
kenndum — en það er ekki nóg. Ef
listin byggist eingöngu á hinu fag-
urfræðilega, nálgast hún að vera
aðeins dekóratív. Listamaðurinn
verður fyrst og fremst að hafa ein-
hverja tilfinningu fyrir manninum
og því, sem er að gerast í manni
sjálfum. Til þess að mynd hafi
fullt gildi, verður liún að vera eins
og fullkominn og virkilegur heim-
ur út af fyrir sig, og maður verður
að muna hana í heild eins og líf-
ræna byggingu. Fallegir litir eru
góðir með öðru góðu, en þó ekki
höfuð-atriðið. Það verður að stafa
andlegur kraftur, andleg spenna af
myndinni, þar sem tilfinningar
listamannsins fyrir lífinu endur-
spcglast.
Þörfin fyrir nýjungar.
Teljið þér þá fráleitt að mála
abstrakt, og að íslenzk myndlist sé
á refilstigum, ef liún heldur lengra
út á þessa braut?
— Það vil ég ekki segja, en
margt þetta fólk er svo nýjunga-
gjarnt. Það virðist hafa einhverja
voðalega þörf fyrir að gera mann
liissa. Þú getur gengið út á götu og
séð spýtudrumb liggja við gang-
stétt, án þess að taka eftir honum,
en ef þessum sama drumb er stillt
upp ástæðulaust á miðri götunni,
hlýtur þér að verða starsýnt á
hann. Eins getum við gengið út á
götu og mætt tveimur mönnum og
jafnvel strokizt við þá, án þess að
taka eftir þeim, en ef við hins veg-
ar sæjum mann, einn mann, liggja
á miðri götunni, lilytum við að
taka eftir honum. Öll þessi athygli,
sem fremur dregst að hlutnum, ef
hann er settur upp á áberandi
hátt, þarf ekki að bæta hann, þó að
slíkt geti verið gott með öðru góðu.
4
LÍF og UST