Líf og list - 01.08.1950, Side 8

Jóhann
Sebastian
Bach
átti fullt
hús af
börnum og
músík
irnar helguðu sig alveg ýmsum
greinum tónlistarinnar. Þaðan
komu organleikarar og aðrir hljóð-
færaleikarar, hljóðfærasmiðir,kant-
orar — það er kórstjórar — hljóm-
sveitarstjórar og tónskáld. Tónlist-
armönnum fjölgaði með hverri
nýrri kynslóð. í annarri kynslóð á
eítir Veit voru þeir þrír, í þeirri
þriðju tíu, sú fjórða kom með sex-
tán, þeirra á meðal var Jóhann Se-
hastian, og flestir urðu þeir í hinni
fimmtu, 21 alls. Allan þenna tíma
sneru aðeins sex Bach-ar sér að öðr-
um efnum en tónlist. Aftur á móti
eru 38 Bach-ættmenn skráðir í
Grove’s Dictionary of Music. Enn
eru víst skiptar skoðanir um það,
hver þessara manna hafi verið
snjallastur. En þessir þrír verða á-
byggilega taldir fremstir:
Jóliann Kristófer (1642-1703),
organlcikari í Eisenach, djúptækt
og snjallt tónskáld. Jóhann Sebast-
ian hafði mikið álit á verkum hans,
lék Jrau, og varð áreiðanlega fyrir
áhrifum af þeim.
Jóhann Sebastian sjálfur (1685—
1750), mesta kirkjutónskáld verald-
arinnar, sem naut annars mests á-
lits hjá samtíðinni fyrir organ -og
slaghörpuleik sinn.
Karl Philipp Emanuel (1714—88),
Jjriðji sonur Jóhanns Sebastians,
sem losaði sig undan stíl föður
síns og lagði grundvöllinn að sin-
fóníuformi nútímans. Um hann
sagði Mozart: „Hann er faðirinn
og við erum börnin.“
ÆTTIN SAFNAST HEIM.
Þessi nöfn ein út af fyrir sig
sýna, hversu ást á tónlistinni og
kunnátta gengu í arf frá einni
Bach-kynslóðinni til annarrar. Það
var ekki sízt skaphöfn ættarinnar,
sem gerði þetta mögulegt. Ættin
var bundin föstum böndum, næst-
um eins og klíka. Piltar voru skírð-
ir liinum hefðbundnu nöfnum ætt-
arinnar, að minnsta kosti 45 hétu
Jóhann að fyrsta nafni, og margir
voru þar Kristóferar og Kristjánar.
Strax og þeir höfðu aldur til,
kenndu feður eða frændur þeim
ættariðnina.Einu sinniá ári hverju
safnaðist öll ættin í hóp til að
dveljast einn dag saman í félags-
skap til þess að skemmta hver öðr-
um með tónlist. Um 1750 komu
hvorki meira né minna cn 150
Bach-ar til slíks fagnaðarfundar.
En íþróttirnar byrjuðu aldrei fyrr
en bænir höfðu verið lesnar, því
að Lútherskah gallhörð var ættinni
í blóð boriri og var henni um leið
orkulind. Annað var Jrað, að hinar
fjórar ættgreinir héldu sig við
borgirnar og þorpin, sem þær voru
runnar frá. Veit var kominn af
bændum og afkomendur hans báru
tryggð til átthaganna. Einn hinna
iáu, sem yfirgáfu heimahagana, var
Jóhann Kristófer, 11. sonur Jó-
hanns Sebastians, sem settist að í
London og varð kunnur sem „Bach
hinn brezki“. Hann kenndi fjöl-
skyldu Georgs konungs þriðja og
var vinur listmálarans Gainsbor-
ough.
Bach-arnir voru spauggreindir
menn, heiðarlegir og heilsteyptir.
Þó voru til svartir sauðir í ættinni,
t. d. Jóhann Friðrik, organleikari
í Mulhausen, sem var ofdrykkju-
maður. Hann mætti slundum full-
ur við messu til að leika á orgelið.
En Jóhann Friðrik var undantekn-
ing að íleiru en Jressu. Hann lærði
guðfræði jafnframt tónlistinni.
Annar úr ættinni vakti hneyksli
fyrir heitrof. Það var Jóhann
Kristófer, tvíburabróðir föður Jó-
hanns Sebastians. Stúlkan, Anna
Cunegunda’Wiener, ákærði hann
fyrir að hafa ginnt sig eítir að Jrau
voru búin að taka ofan hringana.
Þó urðu svik ekki sönnuð, og stúlk-
an tapaði málinu.
Sá var siður í ættinni, að ekkju-
menn kvæntust á ný aðeins fáum
mánuðum eftir að þeir höfðu misst
konur sínar. Þeir voru miklir
barnakarlar, en öll voru börn
Jreirra skilgetin.
ERFIÐIR TÍMAR.
Hin rótgróna siðferðiskennd
'íach-anna bjargaði þeim frá Jrví
að misbeita hæfileikum sírium á
spillingartímum Jseim, sem í hönd
fóru eítir að Veit i’éll frá. Þá kom
Þrjátíu ára stríðið, og herir Frakk-
lands, Svíjyjóðar, Habsborgara og
og Jjýzkra prinsa æddu fram og aft-
ur um landið og skyldu ekki annað
eftir en vök eyðileggingarinnar,
nauðganir, niðurnídda uppskeru
og rændar borgir. Trú og siðir l’óru
hnignandi, en galdrar og hjátrú í
vöxt. Meðan öll þessi ósköp gengu^
yfir, héldu Bachfjölskyldurnar fast
við trú og siðgæði.
Jóhannes Bach, sá fyrsti af hin-
um miklu hæfileikamönnum ættar-
innar, var organleikari í Erfurt flest
Framhald á bls. 15.
8
LÍF og LIST