Líf og list - 01.08.1950, Blaðsíða 5

Steinn eða list?
Hvað er þá list?
Málverk er íyrst orðið list, þegar
Iiönd og hugur liefir framleitt eitt-
lvvað, þar sem maður finnur
mannsandann á bak við. Myndin
verður að finna þá listrænu lausn,
að maður sjái og skynji hug og
hjarta á bak við myndina.
— Ég heyrði eitt sinn abstrakt-
málara halda því fram, að allir
hlutir í náttúrinni gætu verið list
og tók hann þar til dæmis sæsorf-
inn stein í fjörunni. Steinninn í
fjörunni — það er rétt — getur ver-
ið fallegur og glatt augað, eti ekk-
en efni eðn hlutur er orðið list,
fyrr en maðurinn hefir mótað
hann og formað með anda sínum,
m. ö. o. gefið andanum form.
. \
Um formið.
En er ekki abstrakt-túlkun eðli-
legt andsvar við of miklum nátt-
úrueftirlíkingum í íslenzkri mynd-
list, og er nokkuð óeðlilegra og
óheiðarlegra að taka sér til fyrir-
myndar góða abstrakt-málara eins
og Picasso og Klee en líkja eftir
náttúrunni?
Form myndarinnar skiptir alls
engu máli, ef myndin er góð. Vit-
anlega er hægt að læra mikið af
öðrum málurum eins og Picasso og
Klee, en betra er að nota það, sem
maður sér og reynir sjálfur og
leita að sínu eigin eðlilega formi
til að túlka það heldur en að not-
færa sér beint stíl annarra málara.
Þegar menn bera það fyrir sig, að
abstrakt-túlkun sé nær nútímanum
og nútímamanninum, þá er slíkt
mikil firra. Frá öndverðu hafa ýms-
ar þjóðir, sem átt hafa tilfinningu
fyrir myndlist, túlkað listir á svip-
aðan hátt, til að rnynda negrar,
Forn-Mexíkanar og jafnvel
Egyptar. Ef horft er á sum forn
austurlenzk teppi, finnast í þeim
mörg þau listrænu form, sem gefur
að líta í einni nútíðar-abstrakt-
mynd, og flest Jvað, sem gott er í
abstrakt-mynd fyrirfinnst í beztu
myndlist allra alda. Þess vegna er
óvarlegt að segja, að hér séu á ferð-
inni einhver nývísindi.
Microcosmus af macrocosmus.
Hver er innsti kjarni Iistarinnar?
Innsti kjarni listarinnar er, verð-
ur og hefir alltaf verið hinn sami,
en Jiað er mannsandinn. Til þess
að komast að kjarnanum, verður
listamaðurinn að realísera sjálfan
sig. Hið sanna listaverk er eins og
microcosmus, }v. e. a. s. microcos-
mus af macrocosmus (alheiminum)
— ímynd alheimsins. Það grópast í
hugann eins og ímynd þessa heims,
það talar til alls í manni, það er
endursvar við allri lífsbylgju, sem
í manni býr. Það er samhljóma við
alla alheimstilfinningu. Þó að
maður loki augunum, er ekki hægt
að gleyma Jvví. Það er í manni, í
höndunum, í fótunum, — í manni
öllum. Cezanne sýndi á einfaldan
hátt, hvernig bygging góðrar
myndar orkaði. Elann táknaði það
með Jrví að spcnna greipar eins
fast og hann gat og sagði: Hún er
Jaetta!
Klee, Kandinsky, o. fl.
Hvernig geðjast yður að abstrakt-
málurum eins og t. d. Klee og
Kandinsky?
— Kandisky hefi ég aldrei getað
fellt mig við. Flestar myndir hans
tæmir maður l'ljótt eins og margar
myndir af svipuðu tæi. Hann er
allt of væminn og sæt-rómantískur.
Klee er ólíkt geðfelldari, þó að
myndir lians sumar séu yfirdrifnar.
Picasso og Braque eru brautryðj-
endur kúbismans. Beztu myndir
Jjeirra bera Jjað- með sér, að þær
eru gagnhugsaðar, og það má
meira læra af myndum þeirra en
flestra annarra.
Gagnrýni og samvjnna.
Hvernig gæti íslenzk myndlist
Jn óazt, svo að vel fari?
— íslenzkir málarar mega ekki
kveinka sér of mikið við gagnrýni,
hvort sem þeim finnst hún rétt eða
ckki. Listamanninum er í sjálfs-
vald sett, hverju liann á að taka
rnark á. — Ég, fyrir mitt leyti, hefi
aklrei tekið mér gagnrýni nærri,
og mér finnst ég hafa eins mikið
lært af henni og hóli. Það er oft
gott að sjá allt annað viðhorf lagt
Framh. á bls. 14.
Jón Stcfónsson: Bótor á heimleið.
LÍF og LIST
5.