Líf og list - 01.08.1950, Side 6

TONLIST
Pablo Casals
leggur augun
aftur og
raular við
sjálfan sig,
þegar hann
leikur á
sellóið.
Samvizka og selló
(Grein um Pablo Casals)
Spánverjar hafa nú um langa
hríð orðið að fara á mis við tvo
mestu núlifandi listamenn sína,
Pablo Casals og Pablo Picasso.
Myndlistarjöfurinn hefur reyndar
starfað utan ættlands síns megin-
hlutann af ævinni,- eða síðan 1904,
að hann settist að í París. Og af
stjórnmálaástæðum kemur ekki til
mála, að verk hans verði sýnd í
heimalandi hans meðan fasistar
sitja þar að völdum. Hins vegar
varð sigur fasista í spænsku borg-
arastyrjöldinni þess valdandi, að
Pablo Casals, einhver mesti selló-
leikari sem uppi hefur verið, fór
sjálfviljugur í útlegð og strengdi
þess heit, að halda ekki hljómleika
„fyrr en glæpamaðurnn Franco
hefur hrökkiazt frávöldum“,erhaft
eftir honum. Því að Casals er meira
en heimsins mesti sellóleikari. Ge-
orges Bidault, fyrrverandi forsætis-
ráðherra Frakka hefur kallað hann
„samvizku samtíðarinnar".
Einhver verður að muna.
Það var fyrir ellefu árum, að
Pablo Casals settist að í landa-
mærabænum Prades í Suður-Frakk-
landi til að hefja mótmælaverkfall
sitt gegn þeim, sem tóku völdin af
lýðveldisstjórninni á Spáni. Síðan
þá hefur hann ekki fengizt til að
snerta sellóstrengina nema í hópi
nánustu vina sinna, þangað til nú
í sumar, á 200 ára dánarafmæli Jó-
'hans Sebastians Bach.
„Ég man ætíð viðurstyggð stríðs-
ins, grintmdina kvölina, þjáning-
una. En heimurinn gleymir. Ég get
ekki leikið fyrir fólk, sem snýr sér
undan. Þó ætla ég að gera undan-
tekningu vegna Bachs. Bach er eins
og biblían. Bach er grundvöllur
lífsins. Ég ætla að smala saman
góðum tónlistarmönnum í litla
hljómsveit. Svo förum við inn í
litlu þórpkirkjuna. Við æfum sam-
an Brandenborgarkonsertana. Ég
ætla að leika sellósvítur og sónötur
Bachs. Fólk getur komið og hlust-
að, ef það kærir sig um það. En
það hlustar á Bachs, ekki Casals.
Síðan labba ég með sellóið mitt
heim, og í framtíðinni leik ég að-
eins fyrir vini mína. Héðan í frá
mun ég ekki leika fyrir umheim-
inn. Mig tekur þetta sárt. En ein-
liver verður að muna. Það er þýð-
ingarmeira en allt annað.“
Leiðin liggur til Prades.
Merkasta tónlistarhátíð ársins er
Bach-hljómleikarnir í Prades, sem
fóru fram fyrir fáum vikum. Cas-
als, hinn mikli túlkandi Bachs,
hafði hafnað öllum boðum um að
koma fram í stórborgunum á
minningartónlcikum um tónskáld-
ið. Bandaríkjamenn sendu honum
að gjöf píanó, hið fyrsta sem hann
hefur eignazt í útlegðinni. En Cas-
als getur ekki fyrirgefið Bandaríkj-
unum og Bretlandi. Hann kennir
þeim ófarir lýðveldisstjórnarinnar
spænsku.
Þá tóku margir beztu tónlistar-
túlkendurveraldarinnar að streyma
til Prades, frá Ameríku, Bretlandi,
Frakklandi, Sviss, Hollandi, ísrael.
í þeim hópi voru fiðluleikararnir
Alcxander Schneider, Isaac Stern
og Joseph Szigeti, píanóleikarar
Clara Haskill, Paul Baumgarten,
Mieczyslaw Horszowski og Rudolf
Serkin. Áheyrendur komu í hópum
frá flestum löndum til að hlusta á
manninn, sem fyrir hálfri öld ger-
breytti skilningi manna á verkum
eins mesta tónskálds sögunnar.
Þakliarskuldin við Bach.
„í mínum augum," segir Casals,
„er Bach litríkasti snillingur, sem
lifað hefur. Hann er maður, sem
6
LÍF og LIST