Birtingur - 01.06.1957, Side 10

heimsmenningarinnar. Eitt er víst: herinn
verður að fara ef við eigum að lifa.
— Segðu mér að lokum: hverju mundir þú
sem eldri starfsbróðir vilja stinga í nestis-
poka ungra höfunda sem eru að leggja á
brattann ?
— Þar gerðirðu mig alslemm kallinn, eins
og þar stendur. Ekki af því: nóg er hægt að
segja — ég gæti haldið yfir þér nestisræðu
í alla nótt. En eruð þið nokkuð fíknir í préd-
ikanir, blessaðir? Að vísu mun fátt annað
til ráða þar sem vopnin eru ekki látin tala.
Fyrst af öllu mundi ég segja við ungu skáld-
in á íslandi núna: þið eigið að skapa nýja
sveiflu í menningarlíf þjóðarinnar, þið eigið
að húðfletta spillinguna, þið eigið að húð-
strýkja þjóðina fyrir hermang hennar og
stríðsgróðabrask, værugirni hennar og sljó-
leika, þið eigið að gegnumlýsa þetta svindl-
araþjóðfélag sem við búum nú við: efna-
hagskerfið, skólakerfið, verkalýðshreyfing-
una, íþróttirnar, skemmtanalífið — allt sem
heiti hefur. Hvað eruð þið að gráta yfir and-
legri kúgun austantjalds og nenna svo ekki
að rífa kjaft í öllu ritfrelsinu hér vestra?
Þið um það hvar og hvernig þið yrkið Ijóð
eða skrifið sögu, en látið ykkur ekki detta
í hug að aðgreina listina frá lífinu, frá fólk-
inu, frá tímanum — já, frá stjórnmálunum
og heimsmálunum eins og þau leggja sig.
Öll okkar lífsfyrirbæri eru meira og minna
háð pólitískri valdbeitingu og það er frum-
skylda listamanna, vísindamanna og ann-
arra menntamanna að vaka yfir því að stjórn-
málamennirnir geri ekki ríkisvaldið að fé-
lagslegu viðundri og miskunnarlausri gadda-
svipu. Við lifum á mikilli vísindaöld. Sósíal-
isminn er til dæmis fyrsta þjóðmálahreyf-
ingin sem freistar þess í alvöru að reka sam-
8
félag á vísindalegum grundvelli, samkvæmt
fyrirfram gerðri áætlun. Sovétríkin og Kín-
verska alþýðulýðveldið eru tröllauknar til-
raunir í þessa átt. Og segja má að ráðstjórn-
arskipulagið hafi yfirleitt heppnazt frá þjóð-
hagslegu og tæknilegu sjónarmiði. Það er að-
löðun valdakerfisins að andlegum þörfum
fólksins sem virðist hafa mistekizt um sinn.
Hið risavaxna alræði hefur skort viðbragðs-
flýti og sveigjanleik til að mæta hinum sí-
breytilegu sálarlífshræringum almennings.
Ég held að ungverska uppreisnin og aðrar
fjöldahreyfingar alþýðuríkjanna upp á síð-
kastið — að svo miklu leyti sem þær eru ekki
uppblásnar fasistabrellur — stafi ekki fyrst
og fremst frá lífskjarakreppu, heldur and-
legri kröfu fólksins til frjálsari skoðana-
myndunar og gagnrýni. Með öðrum orðum:
mannhyggja hugyrkjumannsins, skáldsins,
listamannsins, hefur risið gegn vísindalegri
rökhyggju og kerfisbindingu sem snúizt hef-
ur upp í bókstafsþrælkun og valdníðslu. Hvar-
vetna í heiminum, jafnt í alþýðuríkjunum
sem auðvaldslöndum, þarf mikla og hug-
rakka listamenn, túlkendur mannlegleikans
og framtíðarinnar, til að hamla á móti gerfi-
mennskunni og vélmennskunni sem hinni ó-
hjákvæmilegu skipulagningu nútímaþjóðfé-
lags hættir til að leiða af sér. Og þeir verða
að gera þetta, ekki einungis með list sinni,
heldur og lífi sínu. Er þetta ekki nóg nesti
í svipinn?
— Látum svo vera — þó mig langi allra
síðast til að heyra hvernig þér segir hugur
um framtíðina?
— Hví skyldi maður ekki vera bjartsýnn
á framtíðina? Þegar heimsstríði valdabarátt-
unnar loksins linnir og lamb fer að leika sér
við Ijón í allsherjarríki sameignarstefnunnar,
L