Birtingur - 01.07.1960, Page 49

menn, er ekki sagt eitt orð um listir, stærðir eða hlutföll, lit eða
forai. Gerið ykkur í hugarlund hljómsveitarstjóra, sem fær í sveit
sína menn, sem hafa ekki hugmynd um sögu tónlistar, hafa enga
þekkingu í tónfræði, vita jafnvel ekkert um hvað list er. En arkitekt
má líkja við hljómsveitarstjóra. Menntaskólar, gagnfræðaskólar,
barnaskólar stagla í unglingana ár eftir ár málfræði, sögu, eðlis-
fræði, landafræði, en aldrei er minnzt einu orði á þá málfræði, sem
unglingarnir þurfa engu minna á að halda, þegar þeir verða full-
tíða menn: að meta af skynsemi og smekkvísi fagra hluti. Það er
því engin furða þótt íslendingar standi illa að vígi, þegar þeir eiga
að velja sér húsakost og híbýlabúnað. Afleiðingin er sú að hver
þjösnast sína leið af fullkomnu tillitsleysi, sem kallað er hátíðlegu
máli „hin ríka einstaklingshyggja fslendinga".
Hér hefur vantað forustu í þjóðmálum. Byggingarlist er þjóðfélags-
leg sameign, ekki lúxus fárra manna. Þess vegna verður að stýra
þeirri grein af festu og djörfung. Þegar þess er gætt, að hér er
engin hefð ríkjandi, engar menntastofnanir veita almenningi fræðslu
um byggingarlist og innsýn í það stórkostlega vandamál að koma
upp sameiginlegri byggð, er sómi siðuðum mönnum, þá er engin
furða þótt bögglazt hafi fyrir brjóstinu á mörgum að koma sér upp
húsi, eins og dæmin sanna. Það er hroðalegt að sjá, hvernig fólk
fer með sig í þessum efnum og ekki síður hvernig máttarstólpar
þjóðfélagsins fara með flesta þá, sem vilja koma sér upp þaki yfir
höfuðið. í fyrsta lagi búa menn of stórt hér, í öðru lagi nýta menn
húsrými illa, í þriðja lagi er ekkert skipulag sem heitið getur til
að samræma eða létta af mönnum byrðunum. Afleiðingin er oft sú,
að menn missa heilsuna um aldur fram og gerast vegna ofþreytu
sinnulausir um menningarmál. Þeir geta ekki veitt sér þann sjálf-
sagða munað, sem hverjum manni sem andlegu lífi vill lifa er
nauðsynlegur: að kaupa sér bók, fara í leikhús, hljómleikasal eða
kaupa listaverk; þeir verða þrælar afborgana. Betra væri að hafa
minna heldur en lifa í þeirri lífslygi að vera stór karl í þykjustunni,
eins og börnin segja. Ég vil síður en svo gera lítið úr elju og dugn-
aði manna, en dýru verði er sá dugnaður keyptur, ef þjóð, sem gat
lifað menningarlífi um langar aldir hungurs og neyðar, á vegna
bjánalegrar vanmáttarkenndar og andlegs agaleysis að sjá menn-
ingu sinni hraka stórum einmitt nú þegar hefja mætti liana til
hærra vegs en nokkru sinni fyrr.
Frh.
Birtingur 39