Austurland - 23.12.1993, Blaðsíða 13

JÓLIN 1993.
13
Balditr Óli og Irma kona hans.
á hendi og þannig skynjuðu allir
sem haldnir eru rauð-grænni
lithlindu myndina. Ég er einmitt
haldinn litblindu af þessari gerð
og ég ákvað að hætta ekki að
virða fvrir mér myndina fyrr en
mér svndust fingurnir á hend-
inni vera fimm. Og það tókst en
þá var ég líka búinn að virða
þessa vinkonu mína fyrir mér í
marga tugi klukkustunda. Ann-
ars er það af litblindunni að
segja að hún var ekki svo afger-
andi að hún væri mér fjötur um
fót í tannsmíðanáminu en
tannsmiðir þurfa að vera næmir
á liti til að ná réttum litblæ á
einstaka tennur sem smíðaðar
eru í fólk.
Flest dýrmætustu menningar-
verðmætin í Dresden voru eyði-
lögð í loftárásum bandamanna
á borgina í lok heimsstyrjaldar-
innar síðari. Það fer ekkert á
milli mála að þær loftárásir voru
glæpaverk sem þjónaði alls eng-
um hernaðarlegum tilgangi. Ég
hef ekki treyst mér til að heim-
sækja Dresden eftir styrjöldina
því ég veit að slík heimsókn
myndi valda mér mikilli sorg og
miklu hugarangri.
Upphaf síðari
heimsstyrjaldarinnar
Nokkrum dögum áður en ég
útskrifaðist úrskólanum í Dres-
den hófst heimsstyrjöldin síðari
með innrás Þjóðverja í Pólland
hinn 1. september 1939. Að
morgni 1. september mætti ég í
skólann klukkan átta en þá var
þar dauflegt um að litast. Auk
mín komu í skólann þennan dag
tvær stúlkur, einn Austurríkis-
maður og einn Ungverji en aðrir
nemendur létu ekki sjá sig enda
hafði herinn boðað þá til skrá-
setningar. Allir kennarar skól-
ans lágu fyrir framan útvarps-
viðtæki og hlýddu á þrumúræðu
Hitlers. Við þessir fáu nemend-
ur hímdum fram á gangi og viss-
um lítt hvað var á seiði en þá
kont rektor til okkar og tilkynnti
okkur að styrjöld væri hafin.
Mér varð óskaplega mikið um
þessa frétt og ég man að mér
sortnaði fyrir augu og hélt að ég
ntyndi líða út af.
Ekkert varð úr skólastarfi
þennan dag enda höfðu flestir
um annað að hugsa en hvers-
dagslega iðju. Ég varð áþreifan-
lega var við að fólk var mjög
slegið þegar það frétti af innrás-
araðgerðum Þjóðverja og marg-
ir voru þeirrar skoðunar að
þarna hefði Hitler gengið einum
of langt og nú myndi yfirgangur
hans hefna sín.
Staðreyndin var sú að furðu
fljótt komst regla á í samfélag-
inu á ný enda má segja að alvar-
leg stríðsátök hafi ekki hafist
fyrr en nokkrum mánuðum eftir
innrásina í Pólland. Þó var það
svo að hernaðarviðhorf urðu
ríkjandi í þjóðfélaginu og sam-
skipti manna tóku á sig nýja
mynd og mótuðust af umgengis-
reglum hermanna.
Þessi hermennskuhegðun
breytti fljótlega öllum skólabrag
eins og til dæmis þegar nemend-
ur báru hærri tign í hernum en
kennarar en allir karlmenn á
ákveðnum aldri höfðu verið
skráðir til herþjónustu. Ég man
sérstaklega eftir þremur
bekkjarbræðrum mínurn sem
voru hinir mestu galgopar en
voru hærra settir í hernum en
aðrir nemendur og reyndar
kennararnir einnig. Þeir
skemmtu sér vel þegar ströng-
ustu kennarar þurftu nú allt í
einu að fara að sýna þeim hina
mestu virðingu og meira að
segja rektor sem varla gat hreyft
sig vegna gigtar spratt á fætur
þegar þeir nálguðust og rembd-
ist við að heilsa að hermannasið.
Þó svo að nokkurt hlé yrði á
stríðsátökum fyrst eftir innrás-
ina í Pólland var ljóst að allt
skipulag samfélagsins tók mið af
enn frekari stríðsátökum. Brátt
Ljósm. AB
var farið að skammta vörur og
svo fór að ég fékk ekki einu sinn
bensín á mótorhjólið mitt og
það þótti mér slæmt.
Einungis nokkrum dögum
eftir innrásina í Pólland út-
skrifaðist ég úr skólanum í
Dresden. Haldin var útskriftar-
hátíð en þar ríkti enginn gleði-
bragur. Menn kviðu framtíð-
inni, vonuðu hið besta en reikn-
uðu hinsvegar fastlega með
grimmúðlegri styrjöld sem
myndi kalla yfir þjóðina ómæld-
ar þjáningar.
Haldið heim
Strax eftir innrásina í Pólland
fór ég að undirbúa heimför. Ég
óttaðist að alvarleg stríðsátök
brytust út þá og þegar og best
væri að hafa sig á braut og þá
kom ekkert annað til greina en
að taka stefnuna á Eskifjörð.
Að útskriftinni í Dresden lok-
inni fór ég til Hamborgar og
samdi við tannlækni sem ég
hafði unnið hjá áður um að fá
að starfa á stofu hans þar til ég
fengi skipsferð til íslands frá
Kaupmannahöfn.
Ég vann hjá tannlækninum í
Hamborg í um það bil hálft ár
eða fram í marsmánuð árið
1940. Þá loksins fékk ég skeyti
frá Kaupmannahöfn um að ég
gæti fengið far með Lagarfossi
heim til íslands. Strax daginn
eftir að ég fékk skeytið varð ég
mér úti um heimild til að yfir-
gefa Þýskaland og hélt síðan
rakleiðis til Kaupmannahafnar
með járnbrautarlest.
Ég dvaldi nokkra kalda og
hráslagalega daga í Kaup-
mannahöfn áður en Lagarfoss
hélt úr höfn áleiðis til íslands og
siglingin heim gekk ágætlega og
var tíðindalaus. Mikið var ég
feginn og glaður þegar ég sá Is-
landsfjöll rísa úr sæ framundan
og gleðin stigmagnaðist eftir því
sem nær landinu dró. Mér
fannst eins og allt óöryggi sem
fylgdi styrjaldarhættunni væri á
bak og burt.
Sakaður um njósnir
Þegar ég kom heim á Eski-
fjörð hóf ég þegar að stunda
tannsmíðar og fljótlega einnig
tannlækningar og mun ég hafa
verið fyrsti maðurinn búsettur á
Austfjörðum sem fékkst við þá
iðju. Áður höfðu tannlæknarnir
Jón Benediktsson og Hallur
Hallsson ferðast um fjórðung-
inn í einhverjum mæli og gert
við tennur íbúanna. Réttindi
mín á sviði tannsmíði voru þeg-
ar viðurkennd hér á landi en ég
fékk undanþágu til að fást við
tannlækningarnar.
Einungis tveimur mánuðum
eftir að ég kom heim frá Þýska-
landi hernámu Bretar ísland og
brátt hafði bréski herinn hreiðr-
að um sig á Austfjörðum eins
og annars staðar á landinu. Ég
var.ð fljótlega var við það að
breskir hermenn á Eskifirði
snuðruðu mikið í kringum mig
og fylgdu mér stundum hvert
fótmál. Þegar tímar liðu varð ég
málkunnugur sumum hermann-
anna og þá tjáði mér einn úr
þeirra hópi að ég væri stimplað-
ur hættulegur maður. Greindi
hann mér frá því að breski her-
inn hefði undir höndum gögn
sem sönnuðu á mig njósnir fyrir
Þjóðverja og áreiðanleg vitn-
eskja væri um að ég hefði undir
höndum senditæki til að koma
upplýsingum til hinna þýsku og
eins væri ég með öflugt skot-
vopn í mínum fórum.
Þessar ásakanir tók ég aldrei
alvarlega og mér fannst tor-
tryggni Breta í minn garð bæði
fráleit og barnaleg. Senditæki
hafði ég aldrei undir höndum og
hef aldrei kunnað með slík tæki
að fara en ég átti hinsvegar start-
byssu sem við bræður notuðum '
stundum til að skjóta í mark
með. Auðvitað átti ég marga
góða vini í Þýskalandi og hugs-
aði oft til þeirra á stríðsárunum
og hafði miklar áhyggjur af
þeim en aldrei hvarflaði að mér
að vera stuðningsmaður Hitlers-
Þýskalands á meðan á hildar-
leiknum stóð.
Eina ástæðan fyrir því að ég
var álitinn hættulegur njósnari
Þjóðverja var Þýskalandsdvöl
mín og ég var ekki eini rnaður-
inn sem stundað hafði nám í
Þýskalandi sem lenti í þvi að
vera sakaður um þjónkun við
Þjóðverja á meðan á styrjöld-
inni stóð.
Frá Eskifirði
til Neskaupstaöar
Allt frá því að ég kom heint
frá Þýskalandi og þar til ég hætti
störfum árið 1990 gerði ég við
tennur Austfirðinga og smíðaði
upp í þá. Aðallega starfaði ég á
Eskifirði og í Neskaupstað.
Vegna rneiri fólksfjölda í Nes-
kaupstað var ég þar við störf sí-
fellt lengri tíma úr árinu og að
því kom árið 1951 að heimilið
var fært yfir Oddsskarð en sanit
átti ég einnig aðstöðu til tann-
viðgerða á Eskifirði allt til ársins
1971.
Ég er afskaplega ánægður
með lífsstarf mitt og þá stefnu
sem líf mitt tók þegar ég sigldi
frá Eskifirði með Sviða haustið
1934. Námsárin í Þýskalandi
verða mér ávallt eftirminnileg
enda átti sér þar stað örlagarík
þróun á þeint tíma. Ég sit oft og
rifja upp einstaka atburði scm cg
upplifði í Hamborg eða Dresden
á árunum 1934 - 1940 eða þá að
ég hugsa um ógleymanleg fcrða-
lög um ÞýskUand á mótorhjólinu
góða. Ogstundum trúi ég því vart
að ég hafi verið þarna og staðið
frammi fyrir mönnum eins og Dr.
Göbbels sem sagan hefur fyrir
löngu sett sinn stimpil á.
7. desember 1993.
Smári Geirsson skráði.
Frá Sjálfsbjörg
Munið 10% afsláttinn til öryrkja og ellilífeyrisþega 5%
staðgreiðsluafsláttur af öllum vörum fram til jóla
Allt að 40% afsláttur af eldri vörum
Opiðkl. 14-18 virkadaga, á öðrum tímum eins ogaðrar
verslanir. - Upplýsingar í símum 71252, 71618, 71180
Verið velkomin Sjálfsbjörg
Landmenn - Sjómenn
Hin árlega sveitakeppni sjómanna og landmanna
í bridds veröur í Egilsbúð mánudaginn 27.
desember og hefst kl. 1900
Vinsamlega skráiö sveitir sem fyrst hjá Heimi i
síma 71461 eða Magnpsi í síma 71519
Glæsilegt kaffihlaðborð á boðstólum
Bridgefélag Norðfjarðar