Eining - 01.06.1965, Qupperneq 1

23. árg.
Reykjavík, júní—júlí 1965
6.-7. tbl.
Himnaríki 02 hel-víti
vers vegna hafa menn flutt um
þúsundir ára þessa kenningu um
himnaríki og helvíti? Var þetta
eintómur skáldskapur hrekkvísra manna,
til þess ýmist að ginna eða hrella fávís-
ar sálir? Ónei, vissulega ekki. Annað lá
þar til grundvallar. Snemma á þroska-
skeiði mannsins skynjaði hann, annað-
hvort ósjálfrátt eða sjálfrátt, að í raun
og veru hefur mannkyn aldrei átt um
að velja nema tvær leiðir: veg farsæld-
ar eða glötunar. Þetta var túlkað hinum
sterku orðum: himnaríki og hel-víti.
I kvæði eftir skáldið Heine, þar sem
alvara er sögð í gamni,hefur hinn snjalli
ljóðaþýðari, Magnús Ásgeirsson, þýtt
stefið á þessa leið:
Nú er heimur heillasnauður,
hvers kyns eymd og plága skæð.
Á efsta lofti er drottinn dauður
og djöfullinn á neðstu hæð.
Um alllangt skeið hefur mönnum ver-
ið boðuð óspart þessi lífsskoðun: Eng-
inn Guð í himnunum, enginn himna-
drottinn þar, ekkert að tilbiðja og tigna,
og í undirdjúpunum ekkert að óttast,
enginn „glóðaflagða-gramur" þar með
horn og klaufir til að kynda glötuðum
sálum kvalabál. Báðir búnir að vera:
ljóssinsfaðir og myrkrahöfðinginn.
Ónei, góðir hálsar, svo einfalt er mál-
ið ekki. Það er aðeins ekki eins djúpt á
hel-vítinu nú eins og áður var í trúar-
vitund manna, því að það hefur flutzt
upp á yfirborð jarðar. Staðreyndirnar,
sem bæði orðin, himnaríki og hel-víti
tákna, eru enn óumflýjanlegur veruleiki.
Enn er til sæla og kvöl, enn er til dáð-
ríkt og fagurt mannlíf og einnig hrylli-
lega spillt glæpamannslíf, sæluríkt líf og
kvalalíf.
Breyti maðurinn að öllu leyti illa,
steypir hann sér í kvalalíf, í sannkallað
hel-víti. Breyti þjóðir ranglátlega,
steypa þær sér einnig í styrjaldarógnir,
hönnungar og hið versta kvalalíf. Tákn-
ar ekki orðið hel-víti kvalastaður? Hvað
urðu löndin, England, Þýzkaland, Frakk-
land, Rússland og fleiri lönd á árunum
1914-1918, annað en kvalastaðir og varð
ekki líf þessara þjóða sannkölluð kvöl?
Fjöldi manna, sem ekki þjáðist líkam-
lega, leið sálarkvöl vegna hinna, sem
verstu þrengingarnar urðu að þola.
Sjálfar höfðu þjóðimar leitt þetta yf-
ir sig með því að lifa ranglátu og á ýms-
an hátt syndsamlegu lífi. Óguðlegum
veitist enginn friður. Hér er um mis-
kunnarlaust lögmál að ræða: annað
hvort réttlátt líf og sæla eða ranglátt
líf og ófarsæld og kvalir.
Eftir að þjóðirnar höfðu engst sund-
ur og saman í fjögurra ára kvalavíti
styrjaldarinnar, tók við önnur ógn, hin
hryllilega hungursneyð og drepsóttin,
sem lagði fleiri í gröfina en fjögurra
ára styrjöldin.
Lærðu þjóðimar eitthvað af þessu?
Höfðu þær iðrast gerða sinna, sett rétt-
lætið og góðvildina til valda? Ónei. —
Forsætisráðherra Englendinga, sem þá
var, David Lloyd George, sagði nokkru
eftir fyrri heimsstyrjöldina, að „þjóð-
irnar væru eins og villidýr í skógi, þær
væru að sleikja sár sín, og þegar þær
væru grónar sára sinna, myndu þær ráð-
ast aftur hver á aðra.“ Hvað þá ekki
varð. Og aftur var stórveldum heimsins
og mörgum minni þjóðum varpað í enn
ægilegra hel-víti en nokkru sinni fyrr:
milljónir varnarlausra manna, konur,
börn og gamalmenni, leidd í gasklefana
eða hrundið hálfdauðum niður í múg-
grafir. Flugvélahernaður lagði borgir í
rúst og vægði engu, hvorki hvítvoðung-
um né ellimóðum, né neinum þar á milli.
Nei, því er nú ver, hel-vítið er ekki úr
sögunni. Það er aðeins ekki eins skáld-
legt og það var áður. I staðinn fyrir
glóðaflagðagraminn, sem talinn var
kynda kvalabálið neðanjarðar, kom allt
í einu hinn mennski maður, búinn mik-
illi tæknikunnáttu og lærdómi til þess
að moka af miklum jötunmóði í óseðj-
andi gin þess hel-vítis, sem mennskir
menn kynda sín á milli. Og búinn ger-
eyðingarvopnum tæknikunnáttunnar,
getur nú jafnvel „heilsuleysinginn hróp-
að: ég er hetja,“ eins og spámaðurinn
orðar þetta, þegar svo er komið að næst-
um hvert væskilmenni getur sprengt
heilar borgir í loft upp. Hér má einnig
minna á önnur spámannsorð: „Þeir eru
vitmenn illt að fremja.“
Nei, hel-vítið var ekki aðeins lélegur
skáldskapur. Það hefur alltaf verið
rammur raunveruleiki í lífi og sambúð
þjóða, og er því miður enn og mun halda
áfram að kvelja mannkyn alla þá stund,
sem haldið er áfram að kappmoka á eld-
inn.
Ekkert annað en kvalavíti bíður okk-
ar, ef við höldum áfram í sjálfselsku,
eigingirni, græðgi, heimtufrekju, rang-
sleitni, svalli, siðleysi, nautnalífi og alls
konar óheiðarleik. Sumar stefnur síðari
tíma, sem margan hefur sviðið undan,
hefðu aldrei orðið til, ef þjóðir hefðu
ekki viðhaft hróplegt ranglæti í atvinnu-
málum og viðskiptum. Fornt spámanns-
orð segir: „Ofbeldið rís upp sem vöndur