Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2003, Blaðsíða 134

132
Höskuldur Þráinsson
ekkert síður sérkennilegt en hið íslenska. Það er því ekki líklegt að
sagnfærsla skipti neinu máli hér.
Hin skýringartilgátan tengist þeirri staðreynd að heilar setningar,
þ.e. setningar með frumlagi og öllu saman, virðast geta gengið sem
nöfn. í íslensku eru slík nöfn þó einkum notuð sem nöfn á hugverkum
eða listaverkum af einhverju tagi (sjá (13a,b) hér á undan) en ekki sem
mannanöfn. En nú er það alkunna að meðal indíána eru minni hömlur
á því hvers konar liðir geta verið nöfn á mönnum (sbr. dæmið um Sitj-
andi tudda sem áður var nefnt — það væri auðvelt að tína fleiri til).
Tilgáta mín er því sú að indíánamir hafi nefnt söguhetjuna í áður-
nefndri mynd eitthvað sem þýða mætti á íslensku sem ‘hann dansar
við úlfa’ (eða kannski öllu heldur ‘sá sem dansar við úlfa’) eða á ensku
‘he dances with wolves’.11
En af hverju var myndin þá ekki kölluð He Dances with Wolvesl
Ég hef látið mér detta í hug að það sé málfræðileg ástæða fyrir því.
Indíánamálið sem um ræðir hafi nefnilega verið svokallað núllfrum-
lagsmál (e. null-subject language), en svo eru þau mál kölluð sem láta
frumlag gjama ósagt ef það ætti að vera fomafn. Spænska er til dæm-
is slíkt mál en enska ekki og íslenska ekki heldur. Bemm saman dæm-
in í (27) sem geta merkt það sama (spænska dæmið gæti þó líka merkt
‘Hún sá þá mynd’).
(27) a. Hann sá þá mynd.
b. He saw that film.
c. Vio ese film.
En er eitthvað til marks um það að það indíánamál sem þama kom við
sögu hafi verið núllfrumlagsmál? Já, reyndar. Eins og áður var nefnt
átti myndin að gerast á svæði Sioux-indíána í Bandaríkjunum. Nú veit
ég svo sem ekki nákvæmlega hvaða mál eða mállýska það var sem
þarna kom við sögu en eitt helsta Sioux-málið nefnist lakhota og um
það mál hefur verið sagt að þar séu núllliðir (eða ósagðir liðir) einmitt
mjög algengir (sjá t.d. Chung 1989:178).
11 Þótt talið í myndinni væri að vísu á ensku voru indíánamir að sjálfsögðu látnir
tala sitt eigið mál öðru hverju og nafn söguhetjunnar var fyrst nefnt á því máli, ef ég
man rétt.