Vera - 01.04.1991, Blaðsíða 9

MEÐ HEIMINN í HÖNDUM OKKAR
herjarþing þess samþykkti
skýrsluna, Sameiginleg framtíð
okkar (Brundtland-skgrsluna), en
hún hvetur allar þjóðir til sjálf-
bærrar þróunar, þ.e. þróunar sem
eyðir ekki og stenst um alla
framtíð. Enginn hefur rétt til þess
að rýra möguleika fólks, hvorki
núlifandi né komandi kynslóða,
til að njóta þess lífs sem Jörðin
gefur. Brundtland-skýrslan er
talin ágæt úttekt á ástandinu eins
og það er, en hefur verið gagnrýnd
fyrir að benda ekki á neinar
raunhæfar leiðir til úrbóta. Sú
gagnrýni hefur ekki síst komið frá
konum. Skýrslan sleppir þeim
möguleikum sem felast í sköpun-
armætti, hefðum og menningu
hálfs mannkyns. Þar, sem annars
staðar, ríkir þögn um konur.
Kvenlæg vistfræði bendir á alla
þá (jölmörgu þætti sem eru
sameiginlegir i baráttu kvenna
(lesist kvenfrelsiskvenna) og
græningja. Forsendur þessara
hópa eru þó mismunandi. Kon-
urnar byggja sína afstöðu fyrst og
fremst á menningu sinni, um-
hyggju fyrir börnum og fjölskyldu
og öllu sem lifir. Þær flnna í eigin
líkama og sinni, það sem græn-
ingar hafa komist að með rann-
sóknum, tilraunum, útreikn-
ingum og líkönum. Konur sem
aðhyllast kvenlæga vistfræði
leggja áherslu á, að sá vandl sem
þessir hópar eru að fást við sé
sprottinn upp af sömu rót, og það
illgresi verði ekki uppriflð nema
hóparnir tileinki sér sjónarmið
hvors annars. Til að konur nái
markmiði sínu um félagslegt
jafnræði þá verða þær að nota
vistfræðileg rök, og vistfræðingar
ná ekki markmiði sínu um jafn-
vægi á milli manna og annarrar
náttúru nema þeir viðurkenni
valdníðsluna í þjóðfélaginu og
beijist gegn henni.
Meginástæða fyrir undirokun
kvenna eru tengsl þeirra við
náttúruna. Til náttúrunnar bera
nienn dulinn ótta og jafnvel
fyrirlitningu. Frá alda öðli hafa
verið sterk hugsanatengsl á milli
konu og Jarðar, móður og nátt-
úru. Vel má færa rök fyrir þvi að
þau tengsl séu meiri en hugs-
anatengsl en verður ekki gert hér.
Kenningin (ritningargreinin) sem
aðskilur menn frá náttúru og
segir þá yflr hana hafna, er í raun
viðbrögð við ótta og sá ótti eins og
allur annar ótti brýst út í heift,
jafnvel ofbeldi. Menning vest-
Kvenleg vistfrϚi
tekur málstað
náttúrunnar jafnt
sem þess fólks sem
minna má sín í
þjóðfélaginu og
hafnar allri
valdníðslu og
ofbeldi.
Þegar menn hafa
lœrt að elska og
virða náttúruna,
lœra þeir iíka að
elska og virða
konur.
rænna iðnaðarþjóðfélaga kennir
ekki að mönnum sé lífsnauð-
synlegt að skilja náttúruna, held-
ur stjórna henni. Djúpt í undir-
vitundinni vita menn þó að þeir
eru hluti náttúrunnar rétt eins og
skógarnir sem þeir eru að eyði-
leggja og árnar sem þeir beisla en
þeir lifa í blekkingu og neita að
horfast í augu við raunveru-
leikann, leita stöðugt nýrra
tæknileiða til að vinna „sigra“ á
náttúrunni. Eflst þeir undir niðri,
jafnvel ómeðvitað, um getu sína
og mikilleik biýst ótti þeirra og
óöryggi út í ofbeldi. Þeir ráðast á
það sem minnir þá á náttúruna,
stendur neðarlega í virðingarstiga
feðraveldisins og því nær nátt-
úrunni en þeir sjálflr, svertingja,
konur og börn. Kvenlæg vistfræði
tekur málstað náttúrunnar jafnt
sem þess fólks sem minna má sín
í þjóðfélaginu og hafnar allri
valdníðslu og ofbeldi.
Lífverur Jarðar mynda sam-
hangandi vef en raðast ekki í
upptypping (eina orðið sem sam-
heitaorðabókin mín nefndi í stað
útlenska orðsins píramíta). Menn
bjuggu upptyppinginn til og settu
hann inn í náttúruna og notuðu
hann síðan til að réttlæta félags-
lega valdníðslu. í náttúrunni er
hvað öðru háð, ekkert öðru æðra
og samhjálp miklu algengari en
samkeppni. Upptyppt samfélög
fólks eru þvi óeðlileg svo og sú
hugsun að einn sé öðrum æðri
hvort sem um er að ræða tengsl
fólks, fólks og annarra lífvera, eða
lífvera innbyrðis. Kvenlæg vist-
fræði leggur áherslu á valddreif-
ingu og samhjálp.
Stöðugleiki vistkerfls byggist á
fjölbreytni. Vistkerfl er gert fá-
breytt þegar t.d. náttúrulegur
skógur, þar sem eru plöntur af
mörgum tegundum og öllum
aldri, er höggvinn og í staðinn
plantað tijám sem öll eru
jafngömul og af sömu tegund.
Dýralíf í slíkum skógi verður líka
mun fábreyttara og allt verður
vistkerfið viðkvæmara t.d. fyrir
sjúkdómum og öðrum plágum
heldur en hið fjölbreytta vistkerfi
sem var. Slík einföldun vistkerfa
hefur leitt til útrýmingar fjöl-
margra lifvera. Einföldun á vist-
kerii er hættuleg og það sama má
segja um einföldun á ijölbreyttu
mannlífl, þegar litið er á menn
sem vélar og smekkur þeirra og
menning gerð einsleit í gegn um
ijölþjóðaneyslukerfl. Bæði sam-
félög og náttúra eru gerð einföld
og líflaus til hagsbóta fyrir mark-
aðsþjóðfélagið. Tækni og iðnvæð-
ing hefur meira eða minna breytt
(nær) öllum þjóðum heimsins.
Fýlgjendur kvenlægrar vistfræði
leggja áherslu á fjölbreytni í
menningu kvenna, því í fjöl-
breytni felst styrkur en vinna
jafnframt gegn þvi sem sundrar
konum, s.s. stéttaskiptingu, for-
réttindum, kynja- og kynþátta-
misrétti.
Fæstir umhverflsfræðinga skilja
eða viðurkenna að vistfræðin
þarfnast sjónarmiða kvenna, án
þeirra heldur vistfræðin áfram að
vera afstæð og ófullkomin. Ef þeir
vinna ekki gegn kvenfyrirlitningu,
djúpstæðustu tjáningu óttans við
náttúruna, þá lifa þeir ekki lífinu
samkvæmt þeim náttúrulög-
málum sem þeir vilja móta sam-
félagið eftir. Takmarkið, að koma
á jafnvægi fólks og annarrar
náttúru, næst ekki án kvenlegrar
innsýnar og skilnings.
Of fáar kvenfrelsiskonur
skynja stöðu sína á milli menn-
ingar og náttúru, sumar þeirra
virðast jafnvel trúa á þá tálsýn að
við eigum að valdbeita náttúruna
og getum það, að við lifum aðeins
í menningu, ekki náttúru.
Þær sem aðhyllást kvenlæga
vistfræði benda á að tengsl
kvenna bæði við menningu og
náttúru veiti þeim tækifæri til að
skapa menningu og stjórnkerfl
sem sameina sálrænt innsæi og
rökræna þekkingu, vísindi og
þjóðmenningu. Hlutverk kvenna
sé að byggja upp þjóðfélag þar
sem náttúran fær að móta menn-
inguna og skilin á milli manns og
náttúru eru afmáð. Þá, þegar
menn hafa lært að elska og virða
náttúruna, læra þeir líka að elska
og virða konur.
Stuðst var við bókina: Healing the
Wounds: The Promise of Ecofeminism,
fyrst og fremst tvær fyrstu greinarnar:
Split Culture, eftir Susan Grifiin og
The Ecology of Feminism and the
Feminism of Ecology, eftir Ynestra
King. Bókin var gefln út af New
Society Publishers, PA, 1989 og rit-
stýrð af Judith Plant.
* Stungið hefur verið upp á þvi að
þýða „ecofeminism" sem kvenlæg
vistfræði og er sú þýðing notuð hér, en
gaman væri að heyra aðrar uppá-
stungur um þýðingu á þessu orði.
Sigrún Helgadóttir
9