Vera - 01.04.1991, Page 22

LÝÐRÆÐISLEG ÞRÓUN Á KOSTNAÐ KVENNA
um stöðu sína í þjóðfélaginu né
gera tilraunir til að breyta henni.
Að sögn rúmenska fulltrúans
hefur lítið breyst í Rúmeníu eftir
lýðræðisbyltinguna á síðasta ári.
Staða konunnar, sem og annarra,
er enn mjög slæm og lífskjör
óviðunandi. Það fyrsta sem þarf
að gerast í Rúmeníu er að auka
sjálfsvitund kvenna um stöðu
sína í þjóðfélaginu og þá er loks
hægt að byggja upp skipulagða
kvennabaráttu.
Dr. Renata Sieminska frá
Póllandi skýrði frá því að pólskar
konur hefðu við svipuð vandamál
að glíma og konur í öðrum Aust-
ur-Evrópuríkjum. Þótt ýmislegt
hafi breyst með stofnun Sam-
stöðu árið 1980 þá eru pólitískar
stofnanir, þar á meðal kaþólska
kirkjan, enn mjög sterkar í and-
stöðu sinni gegn t.d. fóstureyð-
ingum. Konur eru helmingur
félaga i Samstöðu, en mjög fáar
þeirra eru í ábyrgðarstöðum inn-
an hreyfingarinnar. Árið 1981, á
fyrsta þingi Samstöðu, voru
konur aðeins 7% stjórnarmeð-
lima. í dag eru u.þ.b. 10% þing-
manna konur. Konur virðast hafa
gleymst í þróuninni í átt til
lýðræðis. Málefni kvenna hafa
ekki verið á dagskrá vegna þess
að vandamál þjóðarinnar eru svo
stór að þau verður að leysa fyrst.
En konur verða að vera á varð-
bergi varðandi réttindi sín og
byija á þvi að skipuleggja samtök
sín. Það stendur til að leggja
frumvarp fyrir pólska þingið á
næstunni þar sem því er haldið
fram að fóstureyðingar séu refsi-
vert athæíi - og Samstaða styður
frumvarpið. Það er því ljóst að
konur verða að treysta á sjálfar
sig í þessum efnum. Reynslan
sýnir að engum öðrum er treyst-
andi til að taka „réttar“ ákvarð-
anir sem varða konur.
Að lokum skoraði Renata
Siemienska á konur frá löndum
Austur-Evrópu að koma af stað
skipulögðu samstarfi sín á milli, í
samvinnu við konur í Vestur-
Evrópu.
Sovéski fulltrúinn, Dr. Anastasija
Posadskaja, hafði sömu sögu að
segja og flestar konurnar á undan
henni um stöðu kvenna í löndum
Austur-Evrópu. Hún sagði að
fyrst núna virtist einhver áhugi
vera fyrir málefnum kvenna. At-
vinnuþátttaka kvenna er um 90%
en þær eru aðallega í hefðbundn-
22
Albönsk kona í Kosovo héraði í Júgóslavíu að undlrbúa kvöldverð
fyrir tengdafjölskyldu sína. Mynd: Þórir Guðmundsson.
Ríkislögreglan
fylgdist með því aö
lögum um aö hver
kona eignaðist aö
minnsta kosti fimm
börn vœri framfylgt.
Undir slíkum
kringumstœðum
höföu konur
augljóslega hvorki
tíma né krafta til aö
hugsa um stööu
sína í þjóðfélaginu
né gera tilraunir til
aö breyta henni.
Af framansögöu mó
Ijóst vera aö konur
um allan heim eru
aö berjast fyrir sömu
réttindum og mœta
víöast hvar sömu
vandamólum og
hindrunum.
um illa launuðum kvennastörf-
um. Konur fá ekki eins sérhæfða
starfsþjálfun eða menntun og
karlar og laun þeirra eru 70-75%
lægri. Þegar segja þarf upp mann-
skap vegna hagræðingar innan
fyrirtækja er konum sagt upp
fyrst. Fáar konur eru þátttak-
endur í stjórnmálum eða stefnu-
mótun á öðrum sviðum. Dr.
Posadskaja lagði áherslu á að
þróun í átt til lýðræðis tiyggði
ekki endilega réttindi kvenna eða
þátttöku þeirra í ákvarðanatöku.
Hún benti einnig réttilega á að
fjöldi kvenna á þingi segði ekki
alla söguna, því að margar konur
hefðu lítinn sem engan áhuga á
málefnum sem tengdust konum.
Síðasta ræðukonan var Dr.
Kostadinska Simeonova frá
Búlgaríu. Hún sagði að lýðræðis-
þróunin hefði fært búlgörskum
konum von og vonbrigði. Vanda-
mál kvenna eru nátengd efna-
hagsástandi þjóðarinnar sem er
bágborið. Mikið atvinnuleysi er
meðal kvenna og vinnuaðstaða
þeirra er oft heilsuspillandi. Fjöl-
skyldan þarf á tveimur fyrir-
vinnum að halda og þvi er konan
oft í fullu launuðu staríi og í starfi
húsmóður þegar heim er komið.
Hún sagði að konur þyrftu að
vera töframenn til að uppfylla þær
kröfur sem til þeirra eru gerðar.
Hún tók undir þær raddir að
konur í Austur-Evrópu þyrftu að
koma skipulagi á samtök sín og
reyna að starfa saman að mál-
efnum kvenna í Austur-Evrópu.
Þegar ráðstefnur sem þessar eru
yfirstaðnar er gjarnan spurt hvort
þær hafi breytt einhveiju eða haft
einhver varanleg áhrif sem sjá
megi í framtíðinni. Fýrsta kvenna-
ráðstefna um öryggi og samvinnu
í Evrópu hefur vonandi verið kon-
um frá yfir 30 löndum hvatning til
að halda áfram baráttunni fyrir
jöfnum réttindum karla og
kvenna hvar sem er í heiminum.
Það er ljóst af erindum þeim sem
haldin voru á ráðstefnunni að
víðast hvar er staða kvenna enn
óviðunandi. Vandamál kvenna,
t.d. í Austur-Evrópu, eru auð-
vitað nátengd efnahagsástandi
þessara nýfijálsu ríkja þar sem
allur þorri fólks býr við skort,
hvort sem er á andlega sviðinu
eða því veraldlega. Eins og fram
hefur komið lögðu konurnar frá
Austur-Evrópu ríka áherslu á það
að koma þyrfti á fót skipulögðum
samtökum kvenna í þessum
heimshluta til þess að samhæfa
aðgerðir og skiptast á upplýs-
ingum. Ráðstefnan í Berlín gerði
þessum konum kleift að kynnast
konum frá öðrum löndum og
undir lok ráðstefnunnar var til-
kynnt að fyrir dyrum stæði að
koma á skipulegu samstarfi
kvenna í Austur-Evrópu.
Af framansögðu má ljóst vera
að konur um allan heim eru að
berjast fyrir sömu réttindum og
mæta víðast hvar sömu vanda-
málum og hindrunum. Frjálsar
fóstureyðingar og sú krafa
kvenna að ráða sjálfar yfir eigin
likama er alls staðar ofarlega á
blaði. Krafan um launajafnrétti og
dagvistun fyrir alla sem þess óska
eru einnig oftast í brennidepli.
Síðast en ekki síst krefjast konur
um allan heim þess að fá sjálfar
að ráða lííi sínu og hvernig þær
lifa því. Konur vilja geta valið að
vera úti á vinnumarkaðnum án
þess að þurfa að fórna fjölskyldu-
lífi sínu - konur vilja einnig geta
valið að vera heima og sjá um
uppeldi barna sinna, um óákveð-
inn tíma, án þess að stofna fjár-
hagsafkomu heimilisins í voða.
Frelsið til að velja er ein af
undirstöðum lýðræðisþjóðfélaga
en lýðræðið á einnig að fela í sér
að allir þegnar þjóðfélagsins njóti
þessa frelsis. Fýrst þá verður
hægt að segja með réttu að lýð-
ræðið standi undir nafni.
Bryndís Pálmarsdóttir