Vera - 01.06.1992, Side 20

ÞAÐ ER KARLA
AÐ BREYTA KÖRLUM
SEGJA NORSKIR KARLMENN OG LEGGJA ÁHERSLU Á EIGIN ÁBYRGÐ Á OFBELDI
„ Það eru fyrst og fremst karlar
sem beita ofbeldi. Oftast með
alvarlegum afleiðingum fyrir
samfélagið allt og hverja ein-
staka manneskju. Ofbeldi er
oft falið - ósýnilegt. Það á
sérstaklega við um ofbeldi
sem á sér stað inn á heimilum.
Ofbeldi er samofið sjálfu karl-
hlutverkinu, hluti af því. Of-
beldi er alltaf á ábyrgð þess
sem fremur það en endan-
lega er það á ábyrgð allra
karla. Því eru það fyrst og
fremst karlar sem eiga og
þurfa að vinna gegn ofbeldi.
Gera það sýnilegt og hafna
því. Það geta þeir m.a gert
með því að vinna með kon-
um, með því að vinna að
bœttri réttarstöðu kvenna og
barna. Þeir geta það með
aukinni þátttöku í umönnun
og uppeldi barna sinna. Það
er karla að breyta körlum."
annig hljóða lokaorð
skýrslu norsks starfs-
hóps sem hafði það
verkefni að hrinda af
stað umræðu um
stöðu karla í norsku samfélagi og
hvernig mætti hafa áhrif á þróun
karlhlutverksins. í starfi nefnd-
arinnar var lögð áhersla á þrjá
megin þætti. Karla og umönnun,
karla og skilnaði og ekki síst
karla og ofbeldi. Það er sá þáttur
skýrslunnar sem ég ætla að gera
grein fyrir hér. Ég hef stuðst við
hana t.d. í kennslu þar sem ég
hef íjallað um ofbeldi gegn kon-
um. Það sem vakti athygli mína
var fyrst og fremst sú ábyrgð sem
þessir norsku karlar taka á
ofbeldi og hvernig þeir hafna
alfarið að það megi leita skýringa
eða afsökunar á ofbeldisverknaði
í háttalagi þess sem beittur er
ofbeldi, þ.e. i langflestum tilfell-
um konunnar. Þeir hafna líka
þeirri fullyrðingu að ofbeldi karla
gegn konum megi afsaka og skilja
sem einstaklingsbundið frávik
eða timabundna geðveiki.
Þessi afstaða til ofbeldis kem-
ur einnig fram í meðferðartil-
boðum sem norskir karlar geta
valið um. Nefndarmenn mæla
með meðferð sem felur í sér þá
afstöðu að til að geta upprætt of-
beldi gegn konum verði að ráðast
að sjálfri rótinni að meinsemd-
inni, þ.e. karlhlutverkinu.
Sýnilegt - ósýnilegt ofbeldi
Nefndarmenn benda á þá stað-
reynd að það eru fyrst og fremst
karlar sem beita ofbeldi, hvort
heldur það er í formi götuárása,
nauðgana, stríðsrekstrar eða
heimilisofbeldis. Það er líka stað-
reynd að karlar verða fyrir ofbeldi
en þá iýrst og fremst sýnilegu
ojbeldi. Sýnilega ofbeldið er oftast
framið af ungum körlum og
beinist að ungum körlum. Það
ofbeldi er fordæmt, fær umfjöllun
í Qölmiðlum, það eru settar niður
samstarfsnefndir, gerðar tillögur
um fyrirbyggjandi aðgerðir og
strangari refsingar, og lögreglan
styrkt með ráðum og dáð.
Ósýnilega ofbeldið - sem á sér
stað í skjóli heimilanna og frið-
helgi einkalífsins og beinist fyrst
og fremst að konum og börnum er
mun stærra vandamál. Þar eru
flest fórnarlömbin - mun fleiri en
þau sem verða fyrir árásum
ofbeldiskarla á götum úti. Ósýni-
lega ofbeldið er framið af körlum
á öllum aldri. Þetta ofbeldi hefur
verið falið - eins og óhreinu börn-
in hennar Evu. Tölur sýna að það
er hættulegra fyrir norska konu
að vera heima hjá sér á laugar-
dagskvöldi heldur en að vera úti
meðal fólks. Það sama á við um
bandarískar konur. Því miður
eigum við engar íslenskar tölur,
en reynslan gefur okkur þá vis-
bendingu að það sé ekkert betra
ástand hjá okkur í þessum og
sambærilegum málum. Norskar
tölur sýna að aðeins 2% nauðg-
ana er framið af karli sem
fórnarlambið, konan, þekkir alls
ekki. Norska karlanefndin neitar
að lifa við þessar og álíka stað-
reyndir. Þessu vill hún breyta.
Afsal á illa fengnum eignarrétti
Þar sem afleiðingar sýnilegs og
ósýnilegs ofbeldis hafa verið
kannaðar og metnar t.d. til fjár,
kemur í Ijós að neikvæðar afleið-
ingar ósýnilega heimilisofbeldis-
ins eru mun alvarlegri og dýrari
fýrir samfélagið en afleiðingar
götuofbeldisins. Miðað við um-
ræðu, athygli og ijármagn sem
sett er í þessa tvo málaflokka
mætti halda að dæmið væri öfugt.
(Þetta á örugglega við hér á
ísiandi eins og í Noregi.) Hver
kannast ekki við kröfuna um
aðgerðir og fleiri lögregluþjóna út
á götur og stræti sem spretta upp
á hverju vori þegar unga fólkið
streymir út á götur og torg.
Áhyggjur og hræðsla almennings
eru skiljanlegar - en konur
landsins og börn þurfa lítið að
óttast unglingana. Þeim er hætt-
ara heima.
Með góðum vilja má skýra hik
valdhafa til að afhjúpa og ráðast á
ósýnilega ofbeldið - inn á heimil-
in. Þau eru vernduð með stjórn-
arskrárákvæðum um friðhelgi.
Norska karlanefndin fullyrðir að
túlkun löggjafans og dómsvalds-
ins á því hvað er „friðhelgi" taki
mið af að vernda karia frá afskipt-
um annarra þannig að þeir geti
gert það sem þeim sýnist í
einkalífi sínu og inn á „sínum“
heimilum. Túlkunin sé alls ekki
konum og börnum sem búa á
heimilunum í hag. íslenskir
stjórnarskrár- og lagatúlkendur
túlka hugtakið „friðhelgi" á svip-
aðan hátt og þeir norsku. í stuttri
20