Freyr - 01.07.1919, Blaðsíða 6

68
FREYE.
í odd á ljánum. Vjer komumat líka oft svo
að orði, að lítið eða ekkert vit sje í þessu og
þessu verki. Með þessu er játað, að verkið
segi til vits, að verkið sje vits spegill. Vitið
og verkið eru eius og tvær tengistöðvar, sendi
og viðtöku, en leiðslan er þá höndin með á-
haldinu, hvort sem það er nú öxin eða sögin,
pensillinn eða meitilllnn, árinn eða orfið með
ljánum.
Auðvitað hefir það við öll eða flest störf
hina mestu þýðingu hvernig áhaldið er, sem
unnið er með. Því betra og fullkomnara sem
það er, því betur vinst og meira, áhaldið er
partur af leiðslunni milli vitsins og verksins,
og því hentugri sem þessi leiðslupartur er, því
fullkomnari er að jafnaði verkið. Gott áhald
getur því talsvert bætt upp lítið verksvit.
Eitt af því, sem tekið hefir kanske snögg-
ustum umbótum í heiminum eru vinnuáhöldin,
lika handverkfærin. Þau eru orðin eitthvað
annað nú en þau voru áður, einkum liðlegri,
ljettari og betur löguð, hefir alt í þeim efnum
miðað í þá átt, að meira verði afkastað með
minni fyrirhöfn og á skemri tíma. Tvö ern
þau vinnuáhöld hjá oss, sem jeg sje mestan
mun á nú og fyrri; I>að eru ljáirnir og skófl-
urnar. Þessi áhöld eiga kanske meiri þátt en
margan grunar í ræktun og viðreisn lands og
þjóðar. Það er ekkert vafamál að heyeftir-
tekjan eftir hina svo nefndu skotsku ljái hefir
orðið stórum meiri en eftir gömlu íslensku
spíkurnar í jafnmörgum höndum. Enginn mað-
ur getur tölum talið þann hag, er Torfi sál
í Ólafsdal gerði landi sínu og þjóð er hann
ruddi nýju ljáunum braut um landið. Þó hon-
um tækist ekki í lifadna lífi, svo sem hann
ætlaðist til, að koma á heyforðabúrunum sínum,
þá eru þær skepnur ótaldar sem hann hefir
með ljáunum sínum bjargað frá hungri og hor-
dauða, auk þess sem hann jafnframt bjargaði
skógunum i landinu frá eiðileggingu. — Og
þá eiga líka hinar endurbættu skóflur ekki lítinn
þátt í hinum auknu jarðabótum og vegagerðum
síðari ára. Hefði til þeirra staria átt að nota
skóflublöð þau, er fluttust hjer í verslanir kring-
um 1870 og lengur, þá hefði eitthvað minna
miðað áfram, með þeim blöðum, er komu skaft-
laus, og varla urðu fest svo á sköft að ekki
dingluðu hálflaus, varð varla stunginn upp kál-
garður, og voru þau þó hátíð hjá trjerekunum
járnvörðu, sem verið var að bjargast við á
undan þeim. — Endurbætt verkfæri eru án efa
eitt af lyftiöflunum í hverju þjóðfjelagi, en
endurbætt verkfæri þýðir líka verkfæri, sem
meira vit er i.
Jeg drap á það áðan, að langt væri síðan
að menn tóku eftir því, að samband verður að
vera milli verks og vits ef vel á að fara, og
vinnan að verða að fullum notum. En hrædd-
ur er jeg nú samt um, að margir mundu hafa
hrist höfuðið, og kanske sumir farið að brosa
ef einhver hefði núna svo sem fyrir mannsaldri
farið að tala um vínnuna og handtökin við
hana og viðburði, og svo verkfærin sem vísindi
eða visindagrein. Og þó er nú svo komið að
farið er að tala um vinnuvísindi, og jafnvel
við háskóla landanna farið að stofna embætti
fyrir menn, er aðallega fást við slík vísindi,
rannsókn og fræðslu um þessi efni. Jeg held
að gömlu mönnunum, sem voru svo sannfærðir
um það, að vísindin yrðu ekki látin í askana,
hefði þótt það ótrúlegt ef þeim hefði verið sagt
það, að aldrei yrði gott lag á vinnu, vinnu-
brögðum og verkfærum fyr en vísindin hefðu
tekið þetta alt til rannsóknar og meðferðar,
að lærðir menn, háskólakennarar fræst um og
lagt á ráðin hvernig öllu þessi skyldi haga^
En nú er þó svona komið, og það meira að
segja hjá okkur, sem altaf höfum verið drjúgan
kipp á eftir öðrum. Hjá okkur er við Há-
skólann stofnað embætt;i í hagnýtni sáiarfræði
í þessu hugtaki getur nú sjálfsagt margt fal-